Lengwalo la ku Botala la go Kokoropana le Thomisa go Balega
Lengwalo la go swa la gore ba le krayye ga poleke ya Ein Gedi ke mo le sa balege, go tlugisela ba le krayye ka bo-1970. Mokgwa wa gore lengwalo lowa le bonale gabutši gore le thogo balega wo wunyulliye gore lengwalo lone le na le mantsu ya puku ya Lefitiko, fote le na le lebitso la Modimo
KA 1970, bowa ba go yepa dilo tsa botala ba yye ba yepolla lengwalo la go phutiwa la gore le swile ku Ein Gedi ya ku Israyele, thina le leropho la ka bodikela la Lewatle la go Kgwa. Lengwalo lone ba le krayye mo ba kene ba yepolla sinagoge, sa gore se tšhubiwwe nakwela poleke yone yi hlasediwa, gana hala ga mengwaga ya bo-600 C.E. Lengwalo lone ke mo le swile tsa gore ne le sa kgone go balega, fote ne le sa phutullege ka gore ne le fo wologa. Mara, go yye gwa berekisiwa mokgwa wa gore lengwalo lowa le bonale gabutši gore le thogo balega. Ba berekisiye mokgwa wo mongwana wa matšatši yawa wa thekinoloji ya dithombhe, mokgwa wone wo ba gelepiye gore ba thogo bona gabutši dilo tsa gore di ka ku teng-teng ga lengwalo lowa tsa gore ke mo ba sa kgone go di bona.
Ba yye ba wunyulla ying mo ba berekisa mokgwa wowa? Lengwalo lone la go phutiwa ke mo le na le mantsu ya ka Baebeleng. Tso di ngwadiwweng ga dipetlopetlo tsone ke mo di na le mantsu ya ka ho mathomisong ga puku ya Lefitiko. Ditemanyana tsone di na le lebitso la Modimo ka Seheberu, le bonala ka dihlaka tsa lona. Tso ba di krayyeng di šupetsa go le tsa ku botala, go le tsa mengwaga ya gare ga 50 C.E. le 400 C.E, di napa di šupetsa gore lengwalo lowa ke la botala ka matla la Baebele la go ngwadiwa ka Seheberu lo ba yyeng ba le yepolla nakwela ba wunyulla mangwalo ya Qumran ya ma ngwadiwweng ka letsogo. Morene mongwana ye ba reng ke Gil Zohar o ngwadiye ka teng ga kuranta ya The Jerusalem Post, gore: “Mo go soko segela nako ya gore go badiwe lengwalo la go phutiwa lo ba le krayyeng ku Ein Gedi la go ba le dipetlo tsa puku ya Lefitiko, ke mo go šele go fediye mengwaga ya go tlala ba sa di tšibi tsa gore go na le mangwalo ya mangwana ya gore ne ma na le 2 000 ya mengwaga ma le gona, ya ba ma krayyeng Lewatleng la go Kgwa, mangwalo yane ke mo ma na ma le gona ka mengwaga ya gare ga 901 C.E. le 1 000 C.E. nakwela go sa na le Tempele ya Bobedi le nakwela go ngwadiwa lengwalo la Aleppo Codex.” Bo ba go tšhutega ba re tso di leng ka teng ga lengwalo lowa la go phutiwa di šupetsa gore mantsu ya Masoretic ya Torah “ke botala ka matla ma tshwere tabataba ya nnete, fote bo ba go kopolla a sanka ba tlatsa le meetši.”
