1. Seporofeto sa Baebele se re wunyullela ying?

GO NYOKO makega ying go se botala ka batho ba Jehova? A di nyake re fo naganela. Seporofeto sa Baebele se re gelepa gore re thogo bona dilo tse dikgolo tso di nyoko makegang ga rune ka moka ku maahlong. Seporofeto se sengwana se re gelepa gore bone tso memmušo ya lefase ya gore yi na le matšhika yi nyoko di makang. Ga taba yone, Daniyele tema 11 yi bolabola le ka tso kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa yi di makiyeng. Sekopa se segolo sa seporofeto sone se šele se makegiye, byalo a re kamake gore ga tso di šeleng le tsona di nyoko makega.

2. Tso di bolabodiwang ke Genesi 3:15 le Kutullo 11:7, 12:17 di re king tso re tshwaneleng re dule re di gopola, mo re kene re bala puku ya seporofeto sa Daniyele?

² Gore re thogo kwisisa seporofeto sa puku ya Daniyele tema 11, di nyaka re sa lebale gore se bolabola fela ka bo ba lawolang le ka memmušo ya gore ke yona yo ne yi hlupahlupana le batho ba Modimo. Malata ya Modimo ke ya manyana ka matla ho lefaseng, mara ke wona ya ma šalašadiwang nthago ka matla. Ke ntaba? Ka taba la gore selo se segolo so Sathane le lefase lage ba nyakang go se maka, ke go fetsa ka batho bo ba berekelang Jehova le Jeso. (Bala Genesi 3:15 le Kutullo 11:7; 12:17.) Go tokegela gana hone, seporofeto sa puku ya Daniyele se tshwanele se yelane le diporofeto tse dingwana tsa ka ho Baebeleng. Gabutšibutši, re ka kgona go kwisisa seporofeto sa Daniyele gabutši mo nkare re boya re bala le mangwalo ya mangwana ya Baebele.

3. Ga hlogotaba yowa le ya go latela, re nyoko bolabola ka ying?

³ Mo re kene re naganne ka dilo tsone, re nyoko bolabola ka Daniyele 11:25-39. Re ko di boneng gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke mo go le bomang go tlugisela ka 1870 go segela ka  1991 fote re ko di boneng gore ke ntaba di kwagala gore re yedise ka mokgo re kwisisang sekopa sowa sa seporofeto. Ga hlogotaba ya go latela, re nyoko bolabola ka Daniyele 11:40–12:1, fote re nyoko yedisa taba yo yi nyarelang ga sekopa sone sa go bolabola ka nako ya go tloga ga bo-1990 go segela ga ntwa ya Aremaghedoni. Mo o kene o tšhuta dihlogotaba tsowa ka dipedi, di nyoko go gelepa mo o ka sa takisi maahlo tšhate yowa ya gore “Magoši ya go Phigisana ga Dinako tsa Mafelelo.” Di nyaka re thomise ka go tšiba magoši yawa ka mabedi ya go bolabodiwang ka wona ho ga seporofeto sowa.

4. Mo re nyaka go tšiba gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke bomang, ke dilo difeng ka ditharo tso re tshwaneleng re di lebelele?

⁴ Mathomisong, mabitso yawa ya gore “kgoši ya lebowa” le “kgoši ya borwa,” ke mo go le mabitso ya memmušo ya dipolotiki ya gore yi ku lebowa le borwa bya naga ya Israyele. Ke ntaba re reyano? Lebelela tso lengeloyi le di butsiyeng Daniyele mo le re: “Ke tlele gore ke make gore o kwisise dilo tso di nyoko makegelang batho bago ka dinako tsa mafelelo.” (Dan. 10:14) Maisrayele ke mo go le batho ba Modimo go segela ka Pentekoste ya 33 C.E. Go tlugisela ka nako yonone go segela lekgono, malata ya Jeso ya go tshepega ke wona ya Jehova a ma tseyang go le malata yage. Byalo dilo tsa go tlala tso go bolabodiwang ka tsona mo ga Daniyele tema 11 a di bolabole ka setšhaba sa Israyele ya ku botala mara di bolabola ka bo ba latelelang Kreste. (Meber. 2:1-4; Mrm. 9:6-8; Magal. 6:15, 16) Kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke mo di kene di tšhentšhatšhentšha mo nako yi kene yi ya. Mara go na le dilo tse dingwana tsa gore tsona ke mo di sa tšhentšhi. Sa mathomo, magoši yawa ke mo ma na le tso ma di makang tsa gore ke mo di yama batho ba Modimo. Sa bobedi, mokgwa wo ne ba tshwara batho ba Modimo ka wona ne wo šupetsa gore ba hloyye Jehova, yene Modimo wa nnete. Sa boraro, magoši yawa ka mabedi ke mo ma kene ma gogagogana ka bowona beng.

5. Ayitsano re ka kgona go di bona gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke bomang go tlugisela ga mengwaga ya bo-200 C.E. go segela mo mengwaga ya 1900 yi ya mafelelong? Hlatolla.

⁵ Gana hala ga bo-200 C.E., phutego ya Makreste ya mannete yi yye ya thomisa go tlala ka Makreste ya matsaka ya gore ke mo ma dumela dilo tso di tšhutisiwang tsa gore ke matsaka ma boya ma maka gore nnete yo yi leng ho Lentsung la Modimo yi sa tšibegi. Go tlugisela ka nako yonone go segela ka bo-1900, ke mo go se na mokgahlo wa malata ya Modimo ho lefaseng. Ngwere ya Makreste ya matsaka yi yye ya hlohlotela ke mokane ya phiphetsa Makreste ya mannete. (Mat. 13:36-43) Ke ntaba taba yone re tshwanele go yi tseyela gedimo? Di bonala gabutši gore tso re di balang ka kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa a di rele bo ba lawolang kela memmušo yo ne yi le gona go tlugisela gana hala ga mengwaga ya bo-200 go segela ga sekopa sa bobedi sa mengwaga ya bo-1900. Ke mo go se na so ba ka se hlaselang ka taba la gore ke mo go se na mokgahlo wa Modimo ka dinako tsotsone. * Mara ne re ka yemela gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di nyarele fote, mo mengwaga ya bo-1900 yi ya mafelelong. Ke ntaba go le ka mokgonone?

6. Batho ba Modimo ke mo ba nyoko nyarela leng fote? Hlatolla.

⁶ Go tlugisela ka 1870 go ya maahlong, batho  ba Modimo ba yye ba thoma go ba mogoba wa go maka dilo ka letheto. Ka mongwaga wonone, Charles T. Russell le bo ne a bereka nabo ba yye ba thoma tlelase ya go tšhuta Baebele. Mogageru Russell le bo ne a bereka nabo ke mo ba tshwana le morumiwa ye go bolabodiwweng gore o nyoko ‘kgura tsela’ mo Mmušo wa Mesiya wo soko bane wo ba gona. (Mal. 3:1) Batho ba Modimo ba yye ba nyarela fote! Ayitsano ke mo go na le bo ba gore ba na le matšhika ya go lawola lefase ba gore ne ba nyoko šuhlašuhlana le malata ya Modimo? Lebelela tse dingwana ke tsowa.

7. Kgoši ya borwa ke mo go le mang go segela mo go thoma Ntwa ya Mathomo ya Lefase?

⁷ Ka 1870, Brithani ke mo go le mmušo wo mogolo ka matla ho lefaseng, fote wo na le masole ya go tlala ya go tšiba ntwa. Mmušo wonone ke mo wo tshwanisela lenaka le lenyana la gore le yye la fetsa ka manaka ka mararo—go leng Fora, Spain le Netherlands. (Dan. 7:7, 8) Go tlugisela ka nako yonone, Brithani ke mo go le kgoši ya borwa go segela mo go thoma Ntwa ya Mathomo ya Lefase. Fote ka nako yonone, United States of America ke mo go le yona yo yi ghannyeng ka matla fote yi kene yi maka senghana se segolo le Brithani.

8. Kgoši ya borwa ke mo go kene go le mang go segela lekgono?

⁸ Mo Ntwa ya Mathomo ya Lefase yi kene yi ya maahlong, United States le Brithani ke mo di gahlanne gore di make senghane se segolo ga tso tsa dintwa. Ka dinako tsotsone, Brithani le dinaga tso ke mo yi di lawola di yye dya gahlana ke mokane ya ba Mmušo wa Lefase wa Makgowa le Maamerikha. Go fo ya ka mokgo Daniyele a bolabodiyeng ka gona, kgoši yowa ke mo yi gahlanisiye “masole ya go tlala ka matla fote ma na le matšhika ya go sa hlayisege.” (Dan. 11:25) Go tlugisela ka nako ya mo matšatši  ya mafelelo ma thomme go segela lekgono, mmušo wa Makgowa le Maamerikha ke mo go kene go le wona kgoši ya borwa. * Byalo kgoši ya lebowa ke mo go le mang?

9. Kgoši ya lebowa yi yye ya nyarela leng fote tso di hlayang ke Daniyele 11:25 di yye dya makega ka mokgo mang?

⁹ Ka 1871, mo go šele go fitiye mongwaga ka wwoši Russell le bo ne a bereka nabo ba thomisiye go gahlana gore ba tšhute Baebele, kgoši ya lebowa yi yye ya nyarela fote. Ka mongwaga wonone Otto von Bismarck o berekisiwwe ka matla gore mmušo wa Jeremane wo yeme wo tiyye. Kgoši ya Leprussia yo ba reng ke Wilhelm wa Mathomo go yye gwa ba yene wa mathomo wa go lawola, ke mokane a hlawola Bismarck gore go be yene nduna ya mathomo. * Mo mengwaga yi kene yi ya, Jeremane yi yye ya kgona go lawola dinaga tse dingwana tsa Afrikha le Lewatle la Pacific ke mokane ya thoma go šuhlašuhlana le Brithani. (Bala Daniyele 11:25.) Mmušo wa Jeremane ke mo wo na le masole ya gore ma na le matšhika fote lefaseng ka mokana ga lona ke mo go le wona wa gore wo ga mayemo ya bobedi ka go ba le masole ya go tlala ya ku lewatle. Byalo Jeremane yi yye ya berekisa masole yane go hlasela manaba ya wona ga ntwa ya mathomo ya lefase.

10. Tso Daniyele 11:25b, 26 di di hlayyeng di yye dya makega ka mokgo mang?

¹⁰ Daniyele o yye a bolabola go sa le botala gore king so se nyoko makegelang mmušo wa Jeremane le masole ya wona. Seporofeto se bolabola gore kgoši ya lebowa “yi ka sa ro yema.” Ke ntaba mara? “Ka taba la gore ba nyoko yi sepela ka fase. Fote bo ba jang naye dikhenekhene tsage ba nyoko mo wisa.” (Dan. 11:25b, 26a) Ka dinako tsa bo-Daniyele, bo ne ba badiwa mo go jiwa “dikhenekhene tsa kgoši” ke mo go le dinduna mo go le nako ya gore ‘kgoši yi neyiwe tsa go ja.’ (Dan. 1:5) Gabutšibutši seporofeto sowa se bolabola ka mang howa? Se bolabola ka dinduna tsa mayemo ya gedimo tsa Mmušo wa Jeremane, gana mone go badiwa le ba bagolo ba masole le bo ba yeletsang masole, mmušo wonone ke wona wo feleletsiyeng wo fetsa ka mmušo wa gore go lawola ke motho ka wweši. * Seporofeto se bolabodiye ka go wa ga mmušo wone sa boya sa bolabola le ka so se nyoko makegelang kgoši ya borwa ka nthago ga ntwa. Mo se bolabola ka kgoši ya lebowa se re: “Mo go le masole yage, ma nyoko swediwa fote ma nyoko bolayiwa ka sabola.” (Dan. 11:26b) Ka mokgo go bolabodiwweng ka gona botala gore masole ya Jeremane ma nyoko “swediwa” ke mokane ya go tlala ya gona ‘ma nyoko bolayiwa’ ka sabola, di yye dya fo ba ka mokgonone ka ntwa ya mathomo ya lefase.” Ke mo go le la mathomo go ba le ntwa ya gore go bolayiwwe batho ba go tlala ka matla ka dinako tsotsone.

11. Kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di yye dya maka ying?

¹¹ Daniyele 11:27, 28 mo yi hlatolla ka dinako tsa mo go šele go nyoko thoma Ntwa ya Mathomo ya Lefase yi bolabola gore kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di nyoko “dula ga tafola ka yyoši di bolabola matsaka.” Yi bolabodiye le gore kgoši ya lebowa yi nyoko hlekeletsa “dilo tsa go tseyediwa gedimo ka matla.” Fote go makegiye ka mokgonone. Jeremane le Brithani di yye dya botsana gore di nyaka go maka gore go bebe, mara tsotsone ba botsanneng tsona di šupetsiye gore ke matsaka mo go thomisa ntwa ka 1914. Mengwagangwaga ya go  tlala mo go soko bane go segela 1914, Jeremane yi yye ya ba naga ya bobedi ya gore yi ghannye ka matla ho lefaseng. Byalo, so se leng ho ga Daniyele 11:29 le so se leng ga sekopa sa mathomo sa temanyana 30 se yye sa makega mo Jeremane yi lwa le kgoši ya borwa mara ya hludiwa.

12. Ka ntwa ya mathomo ya lefase, kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di yye dya maka ying?

¹² Go tlugisela ka 1914 go ya maahlong, magoši yawa ka mabedi ke mo ma kene ma šupetsa gore a ma kwane fote ke mo ma šuhlašuhlana le batho ba Modimo. Mo re beyisa, ka ntwa ya mathomo ya lefase mmušo wa Jeremane le mmušo wa Brithani wo yye wa hlorisa malata ya Modimo ka taba la mo ba gana go ya ntweng. Mmušo wa United States wo yye wa tshwara bo ne ba yeta maahlong mmereko wa go tšhomayela, wa ba yisa jele. Go hlorisiwa mone go makiye gore seporofeto so go bolabodiwweng ka sona ga Kutullo 11:7-10 se makege.

13. Kgoši ya lebowa yi yye ya maka ying ka bo 1930 le ka nako ya mo ntwa ya lefase yi kene yi ya maahlong?

¹³ Ka bo-1930, ka matlamatla mo ntwa ya bobedi yi kene yi ya maahlong, kgoši ya lebowa yi yye ya hlasela batho ba Modimo yi sa ba kwele go baba. Mo Manazi ma thoma go lawola Jeremane, Hitler le batho bage ba yye ba yemisa mmereko wa batho ba Modimo. Batho bone ba go phigisa batho ba Modimo ba yye ba bolaya makgolokgolo ya batho ba Jehova fote ba yisa diketekete tsa wona dikampeng tsa mahloriso. Daniyele ke mo a bolabodiye botala gore tsotsone di nyoko makega. Kgoši ya lebowa yi yye ya thilafatsa “poleke ya go hlawolega” ya boya ya maka gore “dihlabelo di sa sa makiwa” ka go thibela malata ya Modimo gore ma sa lokologe go thanakisa lebitso la Jehova go gongwana le go gongwana mo ma leng gona. (Dan. 11:30b, 31a) Moyetamaahlong wa bona ye ba reng ke Hitler o yye a šinya a ro hlaya gore o nyoko fetsa ka batho ba Modimo ku Jeremane.

14. Kgoši ya lebowa go yye gwa ba mang ka nthago ga ntwa ya bobedi ya lefase? Hlatolla.

¹⁴ Ka nthago ga ntwa ya bobedi ya lefase, mmušo wa gore wo lawola dilo ka mokana ga tsona tsa naga wa Soviet Union wo yye wa lawola dipoleke tso wo yyeng wa di hlula tsa ku Jeremane ke mokane gwa ba wona kgoši ya lebowa. Go fo tshwana le ka mokgo Manazi ne ma lawola ka gona, le Soviet Union ne yi maka lešidi bo ba leketsang go maka gore tso tsa go rapela Modimo wa nnete di yete maahlong, ba sa theetsele mmušo.

15. Kgoši ya lebowa yi yye ya maka ying ka nthago ga mo Ntwa ya Bobedi ya Lefase yi fediye?

¹⁵ Di so yi kgole ka nthago ga mo Ntwa ya Bobedi ya Lefase yi fediye, kgoši ya nyuwane ya lebowa, go leng Soviet Union le bo ba yemang nayo, ba yye ba thoma go hlorisa batho ba Modimo. Go fo tshwana le ka mokgo seporofeto sa Kutullo 12:15-17 se bolabodiyeng ka gona, kgoši yone yi yye ya maka gore mmereko wa rune wa go tšhomayela wo yeme ke mokane ya bošela diketekete tsa batho ba Jehova jele. Gabutšibutši go tlugisela mo go thomisiye dinako tsa mafelelo go segela lekgono, kgoši ya lebowa yi yye ya bulela “noka” ya mahloriso mara ya šitega go yemisa mmereko wa batho ba Modimo. *

16. Soviet Union yi makiye byang gore so se bolabodiwang ke Daniyele 11:37-39 se makege?

¹⁶ Bala Daniyele 11:37-39. Mo seporofeto sone se makega, kgoši ya lebowa a sanka ya šupetsa gore yi “hlompa Modimo wa bokokwane  wa yona.” Ka mokgo mang? Ka taba la gore Soviet Union ke mo yi nyaka go fetsa ka dikereke byalo yi yye ya leketsa go yemisa tso mekgahlo ya dikereke ne yi tlwayele go di maka. Gore ba segelele tsotsone, mmušo wa Soviet ka 1918 ke mo wo šele wo makiye gore dikolong go tšhutisiwe gore Modimo aa šiyo. Kgoši ya lebowa yi yye ya “gadimisa modimo wa matsaka wa go tšhireletsa poleke” ka mokgo mang? Soviet Union yi berekisiye tšheleta ya go tlala ka matla go maka gore masole ya yona ma tšibe ntwa fote yi makiye gore yi be le diketekete tsa dilo tsa go lwa ka tsona tsa gore di ka sinyanya dya boya dya bolaya batho ba go tlala ka matla. Byalo, mo go-ya go-ya, kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa di yye dya ba le dilo tsa gore di ka kgona go bolaya dibhiliyoni tsa batho!

17. Selo sa go “silikisa ka matla sa gore se ya sinyanya” king?

¹⁷ Go na le so kgoši ya lebowa yi yyeng ya thega kgoši ya borwa ka sona, ba yye ba “leya selo sa go silikisa ka matla sa gore se ya sinyanya.” (Dan. 11:31) Selo sone sa go “silikisa ka matla” ke Ditšhaba tsa go Mamarelana.

18. Ke ntaba Ditšhaba tsa go Mamarelana di hlatolliwa go le “selo sa go silikisa”?

¹⁸ Mokgahlo wa Ditšhaba tsa go Mamarelana ke “selo sa go silikisa” ka taba la gore wo bolabola gore wona wo ka maka gore mo lefaseng go bebe, mara gabutši yone taba yi nyoko segelela ke Mmušo wa Modimo fela. Seporofeto sowa se re selo sa go silikisa ka matla se nyoko sinyanya ka taba la gore Ditšhaba tso tsa go Mamarelana ke tsona tso “di nyoko fetsang” ka dikereke ka mokana ga tsona tsa matsaka.—Lebelela tšhate ya gore, “Magoši ya go Phigisana ga Dinako tsa Mafelelo.”

19-20. (a) Ke ntaba di nyaka re tšiba dilo tso tsa gore di makegiye botala? (b) Re nyoko fetola putsiso yifeng ga hlogotaba ya go latela?

¹⁹ Re nyaka go tšiba dilo tsa ku botala ka taba la gore di šupetsa gore ka bo-1870 go segela ka bo-1990, seporofeto sa Daniyele sa go bolabola ka kgoši ya lebowa le ka kgoši ya borwa se makegiye. Byalo, a re kamake le ka gonyana gore sekopa so se šeleng sa seporofeto se nyoko ro makega.

²⁰ Ka 1991, Soviet Union yi yye ya rapogana. Byalo ke mang ye go leng kgoši ya lebowa lekgono? Hlogotaba ya go latela yi ko yi fetoleng putsiso yone.