Tshelela ga tsa ka teng

Tshelela ga molokologano wa tsa ka teng

Nje o di Kwelele?

Nje o di Kwelele?

Nje motho ye ba reng ke Morodekhayi o yye a ba gona kela o yye a phela?

LEJUDA lo ba reng ke Morodekhayia o yye a tšhela letsogo ga tso di makegiyeng ga puku ya Esita. Ke mo go Lejuda la lebhantiti la gore ne le bereka mošate wa Peresiya. Ku botala mathomisong ga 5 B.C.E., “nakwela go lawola [Kgoši] Ahasuwerosi.” (Kgoši yone lekgono yi tšibega go le Zeksisi wa mathomo.) Taba ya gore ke mo ba polanne go bolaya Kgoši, Morodekhayi o yye a yi šašisa. Go šupetsa gore kgoši yi leboga tso Morodekhayi a di makiyeng, o yye a re Morodekhayi a hlompiwe setšhabeng. Ka nthago ga mo Hamane wa gore ke lenaba la Morodekhayi le Majuda ya mangwana a hlokofele, Morodekhayi o yye a beya ke kgoši gore go be yene wa go yeta mahlong. Mmereko wone ke mo wo dumelela Morodekhayi gore a beye molawo wa gore wo yye wa phonisa Majuda ga Mmušo wa Peresiya wa gore ke mo o nyaka go fetsa ka bona.—Esit. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Morene mongwana wa go tšiba dilo tsa ku botala o re, puku ya Esita ba f’lo tikhandela yona fote a sanka gwa ba le motho ye ba reng ke Morodekhayi. Mara, ka 1941, bo ba go yepolla dilo tsa botala ba yye ba kraya so se thegang tso Bhayibele yi di hlayang ka Morodekhayi. Ba krayye ying mara?

Bo ba go nyakolla dilo ba krayye selo sa go ngwadiwa ka letsopa sa gore ba se ngwadiye ka Seperesiya ba bolabola ka morene mongwana wa gore ba re ke Marduka (ya gore yi rela Morodekhayi). Ke mo a bereka go le ye mogolo wa go pasopa dilo ku Šušani. Mo ba šele ba krayye selo sone sa go ngwadiwa ka letsopa, Arthur Ungnad wa gore ke mo a tšiba tsa botala ka poleke yone, o ngwadiye gore, “ke la mathomo lebitso la Morodekhayi le nyarela ka pukung ya gore aa se ya Bhayibele.”

Go tlugisela Ungnada a ngwadiye ka taba yone, bo ba go tšhutega ba šele ba hlatolliye dikitikiti tsa dilo tso tsa go ngwadiwa ka letsopa tsa gore ba di ngwadiye ka mmolabolo wa Seperesiya. Gare ga tsotsone ke mo go na le dipsyatla tsa matlapa ya gore ba ma krayye mašuping ya Persepolis. Ba di krayye ga gore ke mo ba beya gona di tšheleta, thina le mapharo. Dipsyatla tsone di makiwwe ku nthago nakwela go lawola Zeksisi wa mathomo. Ba di ngwadiye ka mmolabolo wa Elamite fote yi na le mabitso ya batho ba bangwana ya gore ma gona ka pukung ya Esita. a

Lebitso la gore Morodekhayi (Marduka) le nyarele ga selo sa go ngwadiwa ka letsopa sa gore ba se ngwadiye ka Seperesiya.

Dipsyatla tse dingwana tsa matlapa ya gore ba ma krayye mašuping ke mo di na le lebitso la Marduka, wa gore ke mo go le mabhalane wa kgoši ku Šušani nakwela go lawola Zeksisi wa mathomo. Sepsyatla se sengwana se re Marduka ke mo go le wa go hlatolla. Taba yone yi yelana le so Bhayibele yi se hlayang mo yi hlatolla Morodekhayi. Morodekhayi ke mo ba mo kgetiye gore go be lelata la Kgoši Ahasuwerosi (Zeksisi wa mathomo) fote ke mo a kgona go bolabola mmolabolo ka mmedi. Ga go tlala Morodekhayi ke mo a dula gheyiting ya mošate wa ku Šušani. (Esit. 2:19, 21; 3:3) Gheyiti yone ke mo yi lefiye ka matla fote ke mo go bereka ba gore ba ba beyye ka molawo.

Go na le dilo tsa go jabodisa tso Marduka ye ba ngwadiyeng ka yene ga dipsyatla tsa matlapa le Morodekhayi ye ba bolabolang ka yene ka Bhayibeleng ba tshwanang ka tsona. Ba phidiye ka nako ka yyoši, ke mo ba dula ga poleke ka yyoši, ba berekela mmereko wa go tshwana fote ba berekela polekeng ka yyoši. Dilo tso ba tshwanang ka tsona di šupetsa gabutši gore Bo ba go Yepa dilo tsa Botala tso ba di krayyeng di šupetsa gabutši gore Morodekhayi ye ba bolabolang ka yene ga Puku ya Esita ke Marduka.

a Ka 1992 Phrofesa Edwin M. Yamauchi o yye a ngwala lesome la mabitso ya batho, ya gore ke mo ba ma ngwadiye ga dipsyatla tsa matlapa ya gore ba ma krayye mašuping ya Persepolis fote mabitso yane ma gona ka pukung ya Esita.