1, 2. (a) Re bona ka ying gore lefase lo le fo ya mahlong le yarogana? (b) Ga hlogotaba yowa, re tl’le fetola diputsiso difeng?

MO MOGAGERU ye mongwana wa mosadi ku borwa bya Yuropo a re hlayisela tso a fitiyeng ga tsona o re: “Go tlogisela mo ke sa gola, ke mo ke bona batho ga go tlala ba kgohla ba bangwana. Byalo ditaba tsa dipolotiki tsa ku nageng ya rune ke yye ka sa di šalašale nthago, ka fo ya le mogoba wa go tlatsa ba bangwana ga tso ne ba di dumela. Gabutšibutši, ke fetsiye mengwaga ya go tlala ke kwana le bhuti ye mongwana wa go bereka ka tso tsa batho ba go kwisana go baba ka go thunyana le ba go ba le swele.” Mogageru ye mongwana wa ku Afrikha ke mo a bona nkare di gabutši mo batho ba tshwariwa bošidi. O yitseri: “Ke mo ke bona nkare mohlobo wa batho ba geru ke wonawona go feta mehlobo ye mongwana ka mokana ga yona, ka šinya ka kenelela le ga mokgahlo wa dipolotiki. Ke mo re tšhutisiwa go bolaya batho bo re phigisanang nabo ka marumo—re bolaya le bo go leng ba mohlobo wa rune mo re kraya ba thegana le mokgahlo wo mongwana wa dipolotiki.” Sesi ye mongwana wa go dula ku Yuropo o re: “Ke mo ke kenne ka matla ga tso tsa go hlawolana, ke hloyye ye mongwana le ye mongwana ye go seng mohlobo wa geru, ye a sa keneng kereke ye nna ke kenang yona.”

² Dilo tso di bolabodiwweng ka ho kgakala ke magageru yawa ka mararo a yi go tlala ga tsona ho lefaseng fote di sa fo yeketsega. Batho ba go tshwara ba bangwana bošidi baa yeketsega, ba dipolotiki ba ngapanana  ba ngapananne, fote ga dipoleke tsa go tlala, ba go tšwa mafaseng ya ka tawong le bona ba di bona gabutši gore go hloyiwa ga bona go fo ya go ya. Ke tsotso Baebele yi di hlayyeng botala gore ka dinako tso tsa mafelelo, mešagašaga ya batho ka mokana ga yona “yi ko phiga kwano ye nngwana le ye nngwana.” (2 Thim. 3:1, 3) Mo lefase lo le kene le hlawolana, bo go leng Makreste ba ka maka byang gore ngata ya bona ya go ba selo ka ssoši yi sa šehle? Re nyoko tšhuta tsa go tlala mo re ka lebeledisisa ka mokg’o Jeso a yyeng a maka ka gona ku botala polekeng ya batho ba gore ke mo ba sa kwane ka taba la dipolotiki. Re nyoko bolabola ka tse dikgolo ka di tharo ke tsowa: Ke ntaba Jeso a yye a sa nyake go kenakena ga mekgahlo yo ya bo-phatanya? O ma šupetsiye byang malata ya Modimo gore di gabutši mo ba sa kenakeni ga tsa dipolotiki? Fote Jeso o yitseri king mo a re tšhutisa gore go kgohla batho ba bangwana a yi taba ya gabutši?

3, 4. (a) Nakwela Jeso a le ho lefaseng, Majuda ya go tlala ke mo ma yemele ying sa go yelana le dipolotiki? (b) Mo dilo tsone di kene di bolabodiwa, di yye tsa ba tshwara byang bo ba tšhutang ga Jeso?

³ Majuda ya go tlala ya gore ma tšhomayelele ke Jeso ke mo ma nabela go sa lawole ke Roma. Majuda yane ke mo ma nyaka naga ya wona ka matla, ma šinya ma kutšetsela le batho ba bangwana gore ba yeme nawo. Ba go tlala ba gore ke mo ba le ka mokg’ononeng ba yye ba latelela Judase ye go leng Legaleliya. Ke mo a tshokanya batho a re ke yene mesiya wa nako tsetsela. Lejuda le lengwana lo ba reng ke Josephus la go bereka ka dilo tsa botala mo le bolabola le re “Judase o kutšetsele batho ba dimitšaneng tso ke mo a dula ga tsona gore ba toyatoye, a ba poyila ka gore ke bona maghwala, fote ba hlompa Maroma ka taba la gore baa ma tšhaba.” Maroma ma yye ma feleletsa ma bolaya Judase. (Meber. 5:37) Ya mangwana Majuda ya gore ke mo ma nyaka naga ya wona ka matla, ma yye ma šinya ma nyaka dilo ka tšhinghi.

⁴ Tla re lesetseneng bo ba go kwana le dibhakele, re bolabole ka Majuda ya mangwana ya gore ke mo ma litiye ka mahlo ya makhubedu gore go segele Mesiya wa dipolotiki. Ke mo ba tseya gore mo Mesiya a segela, o nyoko tla a hlabolla le go ntsha setšhaba sa bona bobhantiting bya Roma. (Luka 2:38; 3:15) Ba go tlala ke mo ba tshepa gore mo Mesiya a leya mmušo ho lefaseng, o nyoko o beya ku Isirayele. Ke mo ba tseya gore tsotsone di nyoko maka gore dimiliyone tsa Majuda bo ke mo ba tlalaganne le naga, ba sologe ba boyele gaye. Gopola gore Johane wa go Kolobetsa o yye a butsisa Jeso gore: “Ayitsano go tla wene kela re sa yemele ye mongwana?” (Mat. 11:2, 3) Di ka makega gore Johane ke mo a nyaka go tšiba gore kela go sa na le ye mongwana ye a nyoko makelang Majuda tso ma di nyakang. Malata ka mabedi ya ma gahlanneng le Jeso ku pateng ya go ya Emawusi nakwela go se botala a tsugiye bakgung, le bona ke mo go na le dilo tso ke mo ba di yemele ka Mesiya. (Bala Luka 24:21.) A di ya tseya nako, malata ya Jeso ma mmutsisa gore: “Morena, ayitsano o šele o leyela Israyele mmušo gana byalo?”—Meber. 1:6.

5. (a) Mo batho ba Galeliya ba šinya ba nyaka gore Jeso go be kgoši ya bona, ke mo go ro rebeng? (b) Jeso o yye a ba wolola ka mokg’o mang?

⁵ Ka mokg’o batho ba Galeliya ne ba wonngwe Mesiya, ba yye ba šinya ba nyaka le go mmeya gore go be kgoši ya bona. Di fo šupetsa gore ke mo ba bona nkare Jeso yene a ka ba yeta mahlong gabutši. Ga tsa go bolabola ke mo go le segele; ba go lwala ke mo a ba yalafa; le ba go kwa tlala ke mo a ba neya tsa go ja. Mo Jeso a neyye 5 000 ya batho tsa go ja ba kguri, o yye a yakgoswa a di bona gore ba tikwa ka mokg’o mongwana. “Jeso ke mo a šele a ba bonne gore ba thina le go tla ba mo tshwara gore ba mo make kgoši, a fo nyamalala fote a ya thabeng a ntoši.” (Joh. 6:10-15) Ka motshwana wa gona mo ba le ka mosekola wa lewatle la Galeliya, ke mo ba šele ba lesetsiye taba yone. Jeso o yye a hlatollela mogoba wone wa batho gore gabutšibutši yene o bereka-bereka byang. Mo a tla ho lefaseng, ke mo a nyaka go tšhutisa batho ka Modimo, ke mo a sa ba leyela dilo tsa lefase lo. O ba butsiye gore: “Le sa berekele tsa go ja tsa gore go se botala di ko ba di fediye, berekelaneng tsa go ja tsa lephelo la go ya go yye.”—Joh. 6:25-27.

6. Jeso o yi kgahlisele byang taba yo ya gore yene aa nyake go kena ga tsa dipolotiki tsa lefase lowa? (Lebelela sethombhe sa ku mathomisong.)

 ⁶ Mo go kene go šutela nako ya gore Jeso a kgwe, o yye a di bona gore malata yage ya mangwana ma yemele gore a beye mmušo lefaseng, wo be ku Jerusalema. O yye a ba potolla menagano yo, a ba beyisela ka dimina. Ke mo di šupetsa gabutši gore Jeso, wa gore ke “monna wa go belegediwa mutšing wa bogoši” ke mo di nyaka a ye ga poleke ya kgole, ke mo a nyoko tseya nako ya go lefa a sa sologe gana hone. (Luka 19:11-13, 15) Jeso fote o yye a hlatollela ba bagolo ba ku Roma gore yene aa kenakene ga dilo tsa mošaga wonone. Pontiyo Pilato o butsisiye Jeso a re: “Ke wene Kgoši ya Majuda wene?” (Joh. 18:33) Nako’e nngwana Pilato ke mo a tšhoga gore Jeso a ka tla a faganya dilo tsa dipolotiki, taba yone ke mo yi mo tshosa ka matla go segela mafelelong ga nako yage ya go lawola. Jeso o yye a fetola a re: “Mmušo wa ka a wo yelane le tsa lefase lowa.” (Joh. 18:36) Ke mo a sa nyake go kenela tsa dipolotiki ka taba la gore wage Mmušo ke wa ku magedimong. O butsiye Pilato gore mmereko wage ho lefaseng ke go “yemelela nnete.”—Bala Johane 18:37.

7. Ke ntaba di sa nape di le lola gore re getsule mekgahlokgahlo ya ho lefaseng?

⁷ Mo le rune re kwisisa mmereko wa rune gabutši go tshwana le Jeso, re ka sa šupetsi re na le mo re tlaleleng gona ga mekgahlo ya dipolotiki. Tsotsone di ka fo sa be lola. Mopotologi ye mongwana o yitseri: “Batho ho re dulang gona ba fo ya mahlong ba maka tsa go tšiba ke bona. Ba kwana ka matla le tsa naga yo ba dulang ga yona go feta tse dingwana, fote ba go tlala ba tshepa ka matla gore dipolotiki tsowa di nyoko tsosatsosa maphelo ya bona. Sa go jabodisa ke gore magageru ya Makreste ba fo ya mahlong go le selo ka seteya ba sa šepisi ga taba ya go tšhomayela ditaba tsa go bafala tsa Mmušo. Ba tshepele ga Modimo gore o nyoko ba gelepa go tlosa batho ba swele a boya a tlosa le tse dingwana tsa go ba hlopegisa.”

8. Hlaya dilo tso ke mo di roba Majuda ya ku botala.

⁸ Go tshwariwa lešidi ga go tlala go maka gore batho ba tlalele ka matla ga tso tsa dipolotiki. Taba ya mothelo ke mo yi hlopa ba go tlala nakwela Jeso a le ho lefaseng. Gabutšibutši tsotsone ke tsona di yyeng tsa tinisa Judase wa Legaleliya, yela go bolabodiwweng ka yene ka ho kgakala, ke mo a tshwatisa ke gore batho ba yye ba ngwadisiwa ka mokana ga bona, gore ba ba thedise ka tšhinghi ga mmušo wa Roma. Bo ba gore ke mo ba lawola ke Roma, le ba gore ba yye ba theetsela Jeso, ke mo ba patela methelo ya go tlala, go tswana le mothelo wa dilo tso ba nang natso, mothelo wa go dula polekeng le mothelo wa dintlo. Byalo batho bo ne ba koleka mothelo wone ke mo ba na le dipelo tse diphifadu, ba fo tokegela le tsa gore a di šiyo, ba šinya ba maka gore batho ba kwe di roba go thela. Ba bangwana ba go thedisa ke mo ba reka ditulo tsa go lawola ke mokane ba tseya tšheleta ye nngwana yo ba yi kolekiyeng. Zakiyo, wa gore ke mo a patedisa mothelo  ku Jeriko, ke mo a ghannye ka go ghwinya ditšheleta tsa batho. (Luka 19:2, 8) Ba go tshwana naye ke mo ba tlele ka matla.

9, 10. (a) Bo ba gore ne ba kwa Jeso a ba tshwatisa ba makiye byang mo ba leketsa go mo loba gore a kenele dipolotiki? (b) Ka mokg’o Jeso a fetodiyeng ka gona di re tšhutisa ying? (Lebelela sethombhe sa ku mathomisong.)

⁹ Ba gore ke mo ba silikisa ke Jeso ba leketsiye go mo loba gore a phigisane nabo ga tso tsa mothelo. Taba yo ne ba tiputsisa yona ka matla ke ya gore nje ke tsona tsa gore ‘motho a thele,’ gore a patele mothelo wa dinariyase ka yyoši ya gore ke mo yi ntsha ke bo ba lawolang ke Roma. (Bala Matewu 22:16-18.) Mothelo wowa ke mo wo silikisa Majuda ya go tlala. Ke mo wo šupetsa gore ba lawola ke Roma. “Ba mokgatlo wa Heroda” ke bona ba butsisiyeng taba yowa, ke mo ba ramele gore Jeso a hlaye gore mothelo a wo gabutši, ke mokane ba mo sole ba re o šuhlašuhlana le mmušo. Fote mola Jeso a f’lo re mothelo o gabutši ka matla, bo ba mo latelelang ke mo ba nyoko napa ba mo lesetsa gana hone.

¹⁰ Jeso ke mo a sa nyake go kenakena ga taba yowa ya go ntsha mothelo. O yitseri: “Neyaneng Kesara tso go leng tsa Kesara, mara Modimo le mo neyeneng tso go leng tsa Modimo.” (Mat. 22:21) Nnete ke gore Jeso ke mo a di tšiba tsa gore go na le mathayithayi mo ga bo ba go patedisa mothelo. Mara Jeso ke mo a sa nyake go tšwa seporong, wa kraya a šele a lesetsiye taba yo go leng yona ye kgolo ka matla. Taba yone ke ya go bolabola ka Mmušo wa Modimo, wa gore ke wona o ntoši o nyoko lukisang dilo. Bo ba mo šalang nthago ba napiye ba di bona gore ba tshwanele ba make dilo byang. Ba tshwanele ba kganele kgole le tso tsa dipolotiki, le mo di ka fo šupetsa nkare go gongwana di lukiye kela di maka tsona. Bo go leng Makreste ba nyaka Mmušo wa Modimo le go loka gage. Ba bolabola ka wona, a ba hlwe ba phigisana, kela ba bolabola ka matla, ka dilo tso di makegang tsa go befa le tsa lešidi.—Mat. 6:33.

11. Rune re ka maka byang gore re tshware batho ka go loka?

¹¹ Ba bangwana ba gore ke Dihlatse tsa Jehova ba yye ba khwanyola ga mekgahlo ya gedimo ya dipolotiki ya gore ne ba tlungwele ka teng ga yona. Mogageru ye mongwana wa mosadi wa ku Great Britain o re: “Mo ke le yunivesithi, ke yye ka tšhutela tsa go tšiba ka batho le maphelelo ya bona, sosone sa maka gore ke thomise go hlawola batho ba bangwana. Ke mo ke nyaka go gelepa batho ba baphifadu, ka taba la gore ke botala re hlorisiwa re tshwariwa go baba. Mo ke yye ke phigisana le motho, ke mo ke di tšiba gore ke nyoko mo hlola, mara ne ke fo dula ke kukumusiye dikana. Ke mo yi sa yele ho gaka gore phela mo motho a nyaka go lesetsa go hlawola batho ba mohlobo wo mongwana, di ro nyaka a di tokole di tšwe ka moka ka ku pelong. Mara mo ke thomisa go tšhuta Baebele, ke yye ka di bona gore ke tshwanele ke thomise ka go ghobolla pelo yo yaka. Gore ke tle ke segelele taba yone, ke gelepiye ke mogageru ye mongwana wa lekgowa a kene a lefisiye pelo. Gana byalo ke nna lephayona la nako ka moka ga phutego ya batho ba go bolabola ka matsogo, mo ke itsa ke kene ke tšhuta tsa gore ke thogo bolabola le batho ba mehlobo ka moka.”

12. Jeso o yitseri bo ba tšhutang gage ba kganele kgole le “komelo” ya mošaga mang?

¹² Nakwela Jeso a le ho lefaseng, bodumedi le polotiki ke mo go le selo ka ssoši, go fo ba hlakanantswiki. Puku ya Daily Life in Palestine at the Time of Christ yi hlatolla gore “megoba ya sedumedi ya gore ke mo yi na le Majuda ke mo yi kotimele ga tso ba reng ke mekgatlo ya dipolotiki.” Byalo Jeso a yakgoswa a botsa bo ba tšhutang gage a re: “Le duleneng le budiye mahlo, le pasope komelo ya Mafaraseyi le komelo ya Heroda.” (Mar. 8:15) Mo a bolabola ka Heroda, di šupa nkare ke mo a ra bo ba mo latelelang. Ga tso tsa dipolotiki, Mafaraseyi ke mo ma sa nyake gore go lawole Juda. Baebele ga Matewu yi šupetsa gore mo Jeso a kene a bolabola ka taba yowa, o tšhediye le Masadutseyi. Ke mo ma fo yema le taba ye nngwana le ye nngwana. Ba go tlala ga bona ke mo ba na le ditulo tsa go lawola dipolotiking tsa Roma. Jeso o napiye a šihlela taba yone ga malata yage a re ba kganele kgole le tso di tšhutisang ke megoba yone ka meraro, kela komelo ya bona. (Mat. 16:6, 12) Sa go jabodisa ke gore Jeso  o bolabodiye nabo ka tsotsone go se botala batho ba nyakiye go mmeya gore go be kgoši.

13, 14. (a) Ditaba tsa polotiki le tsa sedumedi di makiye byang gore batho ba ngwapanane le go tshwarana lešidi? (b) Ke ntaba go makiwa swele di sa rele gore le wene o ngwape ba bangwana? (Lebelela sethombhe sa ku mathomisong.)

¹³ Mo ba tsa madumedi ba hlakananne le ba dipolotiki, tsa go ngwapanana a di gayele. Jeso o tšhutisiye bo ba mo latelelang gore dilo tsa mošaga wonone di sa make gore ba thogathoge. Sosone le sona se šinnye se maka gore maprista ya magolo le Mafaraseyi ba nyake go bolaya Jeso. Ke mo ba tseya nkare ke ye mongwana wa tsa dipolotiki le tsa madumedi fote o nyaka go ba ketula ditulong. Ba bolabodiye mantsu ya gore “Mo re ka fo mo lesetsa, ka mokana ga bona ba nyoko napa ba mo šala nthago, ke mokane Maroma ma nyoko tla ma tseya poleke ya rune le setšhaba sa rune.” (Joh. 11:48) Ka taba lone, Moprista ye Mogolo Kheyifase o yye a maka polane ya gore Jeso a bolayiwe.—Joh. 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Mo go šele go fifele, Kheyifase o yye a romela masole gore ma tshware Jeso. Jeso ke mo a di bonne botala gore ba nyaka go mo maka tsotsone tsa go tšebisa, ke mokane mo ba šele ba fetsiye go ja tsa go ja tsa mafelelo le mapostola yage, o yye a ba botsa gore ba tle le disabola. Disabola ka dipedi ne di lekanele gore di ba tšhutise taba ye kgolo. (Luka 22:36-38) Mo go šele go le bošego, Petro o yye a kwaletsa ye mongwana gana hone mogobeng ka sabola. Yene ke mo a kwatisiye ke gore ba maka Jeso swele mo ba mo tshwara go le bošego. (Joh. 18:10) Mara Jeso o yitseri ga Petro: “Yi busetse nthago sabola yone yago, ka taba la gore bo ba tseyang disabola, ba nyoko bolayiwa ka sabola.” (Mat. 26:52, 53) Jeso o ba tšhutisiye taba ye kgolo ka matla ya gore ne yi yelana le yo a yi rapeleleng mo go thoma go fifala ka letšatši lone—ya gore a di nyake ba kenela tsa lefase lo. (Bala Johane 17:16.) Go lwela gore dilo di loke a yi mmereko wa rune, re di šiyela Modimo.

15, 16. (a) Lentsu la Modimo le ma gelepiye byang Makreste gore ma sa ngapanane? (b) Ke dilo difeng tsa gore a di tshwane tso Jehova a di bonang mo a lebelela lefase la gana byalo?

¹⁵ Mogageru wa mosadi wa ku borwa bya Yuropo ye go bolabodiweng ka yene ku mathomisong le yene o yye a tšhuta taba ya go tshwana le yonone. O yitseri: “Ke di bonne gabutši gore go ngwapanana a go lukisi dilo. Fote ke di bonne gore bo ba go kwana le go ngwapanana, ga go tlala ba feleletsa ba kgwile. Ba go tlala ba segela le mo ba fo dulang ba tobiye. Ke jabodiye ka matla mo ke kwa Baebele yi re ke Modimo a ntoši a nyoko tlosang swele ho lefaseng. Ke fetsiye 25 ya mongwaga ke kene ke tšhomayela ka taba yone.” Mogageru wa monna wa ku borwa bya Afrikha o makiye gore sekaleng sa lerumo lage, a tšhele “sabola ya moya,” yi leng Lentsu la Modimo, mo a kene a tšhomayela ditaba tsa go beba ga bayagelani bage, ba ditšo tša mohlobohlobo. (Maef. 6:17) Mo mogageru yela wa mosadi wa ku Yuropo a šele a le Hlatse ya Jehova, o yye a nyala ke monna ye mongwana wa mohlobo wa batho bo ke mo a ba hloyye. Ba le ka bararo ga bona ba yye ba lesetsa dilo tsa botala ka taba la gore ke mo ba nyaka go tshwana le Kreste.

¹⁶ Go lesetsa dilo tsone go gabutši ka matla! Baebele yi tshwanisa batho ba mohlobohlobo le lewatle la go fo dhungheganya le sa kgibi. (Jes. 17:12; 57:20, 21; Kut. 13:1) Le mo dipolotiki di dhunganya batho, di ba lwisanya le go maka gore ba fo ngwapanana le ka dilo tsa gore a di re selo, rune re dula re bebiye fote re le selo ka ssoši. Mo Jehova a lebelele ka mokg’o lefase la rune le dulang le lwa ka gona, o jabola ka matla mo a bona batho bage ba kwana.—Bala Zefaniya 3:17.

17. (a) Re ka dula re le selo ka seteya mo re ka maka dilo difeng ka ditharo? (b) Ga hlogotaba ya go latela, re nyoko bolabola ka ying?

¹⁷ Re bolabodiye ka dilo ka ditharo tso di ka makang gore re be selo ka seteya le Makreste ya mangwana: (1) Re tshepela ga Mmušo wa Modimo wa legedimong wo ntoši gore ke wona wo nyoko tlosang bošidi, (2) a re boye re ro leketsa go lelekisana le tsa polotiki, fote (3) tsa go ba le swele re di phagela ku. Mara le mo re le selo ka seteya, go hlawolana ka khala go ka maka gore ngata ya rune yi šehle. Hlogotaba ya go latela yi nyoko hlaya gore re ka hlola byang dilo tsone tso di ka re phikang, ka mokg’o go makiyeng Makreste ya ku botala.