Eya go dikagare

MARCH 12, 2015
Democratic Republic of the Congo

Democratic Republic of Congo e Lwantšhana le Kgethollo ya Bodumedi Dikolong

Democratic Republic of Congo e Lwantšhana le Kgethollo ya Bodumedi Dikolong

Lefapha la Kgoro ya Thuto le boletše ka June 12, 2014 gore: “Kgoro e lwantšhana kudu le kgethollo le go se sware batho ka go lekana.

Ka mengwaga e mentši, bana ba Dihlatse ba be ba dutše ba rakwa dikolong tšeo di thekgwago ke dikereke ka ditšhelete ka ge ba gana go tšea karolo mananeong a bodumedi Democratic Republic of Congo (DRC). Bothata bjo bo bakilwe ke gore dikolo di ipeetše melao ya tšona tša tlogela go latela melao ya mmušo le go hlompha ditokelo tša barutwana ba Dihlatse. Balaodi ba mmušo wa Congo ba lemogile go hloka toka mo, gomme ba thekga taba ya gore motho yo mongwe le yo mongwe o na le tokelo ya go hwetša thuto ntle le kgethollo.

Dikereke Tšeo di Thekgago Dikolo ka Ditšhelete di Latela Melao ya Tšona go e na le ya Mmušo

Mekgatlo ya bodumedi e kwane le mmušo wa Congo gore e tla thekga dikolo tša mmušo tšeo di nyakago thušo ya ditšhelete. Tumelelano ya mekgatlo le mmušo ke gore “bana ba swanetše go šireletšwa medirong ya bodumedi yeo e nago le kgethollo le yeo e sa hlomphego madumedi a mangwe.” Lega go le bjalo, dikolo tšeo di thekgwago ke madumedi ka ditšhelete di ipeetše melao ya gore barutwana ka moka ba swanetše go ba gona le go tšea karolo mananeong a bodumedi. Dikolo tše dintši di gapeletša gore melao ye e latelwe, ka gona ga di hlomphe melao ya mmušo le tokelo ya tokologo ya bodumedi ya barutwana.

Bothata bjo bo ile bja thoma go bonagala ka 2005 ge barutwana ba Dihlatse ba 52 ba be ba rakwa sekolong seo se bego se thekgwa ke bodumedi motseng wa Abumombazi profenseng ya Equateur, ka ge barutwana ba ba ile ba kgopela go se tšee karolo ditirelong tša bodumedi tšeo di bego di rulagantšwe ke balaodi ba sekolo. Bothata bo ile bja golela godimo ge dikolo tšeo di thekgwago ke bodumedi diprofenseng tše dingwe di thoma go latela mokgwa wo wa go raka barutwana ba Dihlatse. Ge nako e dutše e eya, barutwana ba Dihlatse ba 300 go tšwa mephatong ka moka ba ile ba rakwa, go akaretša le bao ba bego ba le kgauswi le go aloga.

Ka morago ga gore Kanyere Ndavaro wa mengwaga e 13 a rakwe sekolong ka 2009, o ile a ngwala gore: “Ke nyamišitšwe kudu ke kamoo se se tlogo senya bophelo bja ka. Ga ke tsebe seo bokamoso bja ka bo ntshwaretšego sona.” Kambere Mafika Justin, yo a ilego a rakwa ka 2010 a le kgauswi le go aloga o boletše gore bophelo bja gagwe bo ile bja “hlakahlakanywa ke tiragalo ye.” Le ge barutwana ba ile ba ganetšwa go ithuta gotee le go hwetša di-diploma tša bona, ga se ba ka ba dumela go dira seo se lego kgahlanong le ditumelo tša bona.

Mmušo wa Congo o Hlompha Tokologo ya Bodumedi

Batswadi ba bana bao ba rakilwego ba ile ba boledišana le balaodi ba sekolo ka maiteko a go rarolla bothata bjo, eupša ba palelwa. Ge nako e dutše e eya, Dihlatse di ile tša tsebiša mmušo ka bothata bjo gomme tša hwetša balaodi ba mmušo bao ba kwešišago bao ba ilego ba fediša bothata bjo bja kgethollo ya bodumedi.

Ka 2011, Moh. Bazizane Maheshe, yo e lego Tonakgolo ya Lefapha la Thuto Profenseng ya North Kivu, o ile a ntšha lengwalo leo le yago dikolong tša profense ka moka leo le bego le e na le sehlogo se se rego: “Go Rakwa Sekolong ka Baka la Kgethollo ya Bodumedi,” lengwalo le le ile la hlalosa gore tiro ye ke “e mpe kudu.” Lengwalo le le ile la bolela ka seo se diregago gore: “Bana ba madumedi a mangwe ba kgethollwa ka baka la melao ya sekolo yeo e sa hlomphego melao ya mmušo wa DR Congo.”

Taba ya bana ba go rakwa sekolong e ile ya tsebega nageng ka moka ka September 4, 2013, ge Mwangu Famba, yo e lego Tonakgolo ya Lefapha la Thuto Democratic Republic of Congo, a ntšha taelo yeo e bego e kgoma dikolo ka moka tša naga. “Lengwalo Leo le Bego le le Kgahlanong le go Kgetholla Barutwana ka Baka la Bodumedi” le ile la bolela ka go se pepetletše gore: “Bana ka moka ba na le tokelo ya go kgopela sekgoba sekolong ntle le go kgethollwa ka baka la bodumedi bja bona.” Taelo ye gape e ile ya bontšha gore ge e le gabotse go rakwa ga barutwana sekolong ka baka la bodumedi “ke go tshela melao ya Democratic Republic of Congo.”

Dikolo tše dintši di ile tša kwa taelo ye ya gore bana ba se rakwe ka baka la kgethollo ya bodumedi gomme di ile tša dumelela gore bana ba Dihlatse ba boele diklaseng. Lega go le bjalo, dikolo tše sego kae ga se tša dumelelana le taelo ye. Ka baka le, ka June 12, 2014, Lefapha la Kgoro ya Thuto le ile la phatlalatša memorantamo woo o bego o gatelela taelo yeo e ntšhitšwego ka September 2013 le go hloma melao e mefsa ya thuto * yeo e dirilwego ke Mopresitente wa DRC. Memorantamo wo o ile wa bolela seo se bakago bothata bjo ka go gatelela bohlokwa bja go lwantšha kgethollo le go bontšha gore melao ya naga le ya ditšhabatšhaba e phagametše ya sekolo. Lefapha la Kgoro ya Thuto le kgethile batho bao ba tlago go etela dikolo nageng ka moka go kgonthišetša gore dikolo ka moka di latela taelo ye. Ga go pelaelo gore maiteko ka moka ao a dirilwego ke mmušo a tla ba le mafelelo a mabotse.

Batho ba Bantši ba a Holega

Ka ge dikolo tša Congo di dira ka go dumelelana le molao, barutwana ka moka ba tla hwetša thuto ba sa tshwenywe ke kgethollo ya bodumedi. Bana ba sekolo ba tla ithuta go hlompha batho ka moka, go sa šetšwe ditumelo tša bona. Ka go dira se, dikolo tša Congo di tla be di sa latele feela Molaotheo wa Naga ya DRC le taelo ya Tonakgolo ya Lefapha la Thuto eupša di tla be di beela bafsa ba bona mohlala wa tekatekano.

^ ser. 12 No. 014/004/2014 “Melao e mefsa ya Thuto . . . e nea batswadi tokologo ya go ngwadiša bana ba bona sekolong se sengwe le se sengwe seo ba se ratago. . . . Kgoro e lwantšhana kudu le kgethollo le go se sware batho ka go lekana.”