“Modudi yo mongwe le yo mongwe yo a belegetšwego Turkey ke lešole.” Polelwana ye e rutwa bana sekolong, e dirišwa dipolelong tša dipolotiki le go nweletšwa go banna bao ba bitšwago go tsenela bošole. Go tsenela bošole ke kgapeletšo go badudi ka moka ba banna bao ba belegetšwego Turkey le gona ge motho yo mofsa a bo tsenela o direlwa moletlo. Ka gona, se ga se makatše le gatee gore mmušo wa Turkey o gana go lemoga ditokelo tša motheo tša bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo.

Lega go le bjalo, ka ge mmušo wo e le setho sa Lekgotla la Yuropa e bile o amogetše Tumelelano ya Yuropa ya Ditokelo tša Batho e le karolo ya molao wa yona wa naga, Turkey e itlamile gore e tla diriša melao ya Yuropa. Ga e sa le go tloga ka phetho yeo e dirilwego ke Komitikgolo ya Yuropa ya Ditokelo tša Batho (ECHR) molatong wa Bayatyan v. Armenia, Turkey e tlangwa ke molao wa Kgoro ya Yuropa go lemoga tokelo ya bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo. Ka ge e gana go latela melao yeo, bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo kua Turkey ba sa dutše ba le tlalelong.

Mengwageng e lesome e fetilego, banna ba 55 ba Dihlatse tša Jehofa ba dirile boipiletšo go mmušo wa Turkey go lemoga tokelo ya bona ya go gana ka baka la letswalo. Ka ge boipiletšo bja bona bo ile bja phaelwa ka thoko, ba ile ba sekišwa ka makga a mantši, ba lefišwa difaene tše boima mola ba bangwe bona ba ile ba lahlelwa kgolegong ka mengwaga e mentši. Ga bjale masogana a 15 a Dihlatse tša Jehofa kua Turkey a sekišwa leboelela ka baka la go gana ga ona go tsenela bošole.

“Ga ke dumele gore Mmušo o nago le matla o swanetše go nkgapeletša go dira dilo tšeo di thulanago le letswalo la ka leo le tlwaeditšwego ke Beibele le mantšu a Modimo ao a buduletšwego ao a lego go Jesaya 2:4, [ao] ke dumelago gore ke swanetše go a theetša.” Mantšu a temana yeo e tsebjago gabotse, a ngwadilwe leswikeng leo le lego pele ga moago wa ntlokgolo ya Ditšhaba tše Kopanego kua New York City, a bolela gore batho bao ba ganago go tsenela bošole ba ‘tla rula ditšhoša ba di dira megoma e bile ba ka se sa hlwa ba ithuta ntwa.’ A diriša mantšu a, Feti Demirtaş e lego modudi wa Turkey yoo a bego a na le mengwaga e 25 nakong yeo a be a sekišwa, o ile a hlalosa lebaka leo a bego a ikemišeditše go lahlegelwa ke tokologo ya gagwe gomme a ya kgolegong go e na le go tsenela bošole. Ka ge e le Hlatse ya Jehofa, Feti o tloga a latela letswalo la gagwe leo le tlwaeditšwego ke Beibele. Ka baka leo, Feti o ile a sekišwa ka makga a lesome le go išwa kgolegong ka lebaka la ka godimo ga ngwaga le seripa.

Ge a be a swarwa la mathomo, moetapele wa maphodisa o ile a mo laela gore a apare seaparo sa mašole eupša Feti o ile a gana gomme a kgetha go theetša letswalo la gagwe leo le tlwaeditšwego ke Beibele. Molaodi yo mogolo o ile a laela gore Feti a tlišwe pele ga banna ba 400 gomme a laelwa gore a apare seaparo sa mašole. Le gona moo o ile a gana. Nakong ya ge a be a golegilwe la mathomo, baleti ba kgoro ba ile ba mo goboša ka mantšu, ba mo raga hlogong, magetleng le maotong gotee le go mo phasola.

Nakong ya ge a swarwa le go išwa kgolegong ka lekga la bohlano ka April 2006, baleti ba kgolegong ba ile ba gapeletša Feti gore a hlobole a šale ka seaparo sa ka gare gore a apare seaparo sa mašole. Ge a be a gana go apara seaparo seo, baleti ba ile ba mo iša meagong ya mašole gore a tlaišwe ka matšatši a mane. Maitekong a bona a go dira gore mafelelong a dumele, ba ile ba mo kgokelela tšhiping yeo e lego dihlogong tša mpete bošego le go mo kgokelela ditšhiping tša kgolego mosegare. Feti o itše: “Ke be ke tšhoga kudu mosegare gomme ke sa kgone go robala bošego ka ge ke be ke sa tsebe gore ke tlo tlaišwa bjang gosasa. Le ge ke be ke feletšwe ke matla ka baka la go swarwa gampe, ke be ke ikemišeditše go theetša letswalo la ka.”

Ka 2007 Feti Demirtaş o ile a iša molato wa gagwe go ECHR, a bolela gore mmušo wa Turkey o gataketše ditokelo tša gagwe ge o be o mo lahlela kgolegong ka ge a ganne go tsenela bošole ka baka la letswalo. Ka January 17, 2012, ECHR e ile ya dira kahlolo ka go dumelelana le yena, moo e boletšego gore Feti o ile a swarwa ka sehlogo le ka tsela e gobošago, gomme se se mo dirile gore a kwe bohloko kudu le go tlaišega. Go feta moo, Kgoro e ile ya tiišetša gore tokelo ya go gana ka baka la letswalo e theilwe ditumelong tša bodumedi le gore ke tokelo yeo e thekgwago ke Tumelelano ya Yuropa ya Ditokelo tša Batho. *

Ka go latela phetho e kwagalago yeo e dirilwego ke Kgoro ka bao ba ganago ka baka la letswalo, Feti o be a letetše gore balaodi ba mmušo wa Turkey ba tla kgaotša go mo sekiša. Ge e le gabotse, mmušo wa Turkey o ile wa laelwa ke ECHR gore o lefe Feti di-euro tše 20 000 (moo e ka ba go R298 346) go lefelela dikgobalo le ditshenyagalelo ka moka. Lega go le bjalo, gateetee ka morago ga dikgwedi tše hlano ECHR e dirile phetho molatong wa Feti Demirtaş v. Turkey, Kgoro Tsheko ya Mašole ya Turkey e ile ya lahlela Feti kgolegong lebaka la dikgwedi tše pedi le seripa ka ge a ganne go tsenela bošole. Feti o ile a dira boipiletšo bjoo go sa letilwego karabo go tšwa Kgorong ya Tsheko ya Mašole.

Turkey e bile ga se ya latela ditaelo tšeo di sa tšwago go dirwa ke Komiti ya Ditokelo tša Batho ya UN. Ka 2008 Dihlatse tše pedi, e lego Cenk Atasoy le Arda Sarkut, di ile tša dira boipiletšo go Komiti ye ya UN di bolela gore balaodi ba mmušo wa Turkey ba gataketše ditokelo tša tšona ka go di sekiša gantši ka ge di gana go tsenela bošole. Phethong ya yona yeo e dirilwego ka March 29, 2012, Komiti ya Ditokelo tša Batho ya UN e boletše gore ge e ba motho “a gana go ngwadišetšwa go tsenela bošole ka kgapeletšo ka ge seo se thulana le bodumedi bja gagwe,” ka gona go “sekišwa le go golegwa moo go gatakelago ditokelo tša gagwe tša go gana ka baka la letswalo, ke go tshela molao wo o lego go article 18, serapa 1, ya [Kgwerano ya Ditšhabatšhaba ya Ditokelo tša Selegae le tša Bopolitiki].”

Balaodi ba mmušo wa Turkey ba arabetše bjang ditaelong tše tše kwagalago? Ba sa dutše ba letetše gore Dihlatse tše tše pedi di ipege ge di bitšwa ke mašole dikgweding tše dingwe le tše dingwe tše nne,  * go sego bjalo di tla lebanwa ke go sekišwa le difaene tše boima.

Dihlatse tša Jehofa kua Turkey di ikemišeditše go phela ka molao wa Beibele wa gore di rate magagabo tšona. Nakong ya ge Dihlatse di bitšwa ke balaodi ba mmušo wa Turkey go tla bošoleng, Hlatse e nngwe le e nngwe e tla swanela ke go itirela phetho ya gore e tla arabela bjang. Feti Demirtaş le Dihlatse tše dingwe di itiretše phetho ya gore go swara dibetša go thulana le molao wa Beibele le matswalo a bona.

Masogana a a letetše gore mmušo o hlomphe melao yeo o itlamilego ka yona. ECHR le Komiti ya Ditokelo tša batho ya UN di letetše gore Turkey e dire ka go dumelelana le kahlolo le seo dikomiti tše di se hweditšego, gomme se sa dira gore balaodi ba mmušo wa Turkey ba tšeele hlogong tokelo ya bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo. Go ba go fihla e dira seo, Turkey e ka se be karolo ya Kgoro ya Yuropa ka ge e palelwa ke go hlompha tokelo ya motheo ya batho.