Diphethong tše nne tšeo di sa tšwago go dirwa, Komiti ya Ditshwanelo tša Batho ya Ditšhaba tše Kopanego e ile ya phetha ka gore mmušo wa Turkmenistan o be o otlile ka phošo banna bao ba ilego ba gana go tsenela bošole ka baka la letswalo. * Le gona komiti yeo e ile ya ahlola gore maemo a šoro a kgolegong a gataketše ditokelo tše dingwe tšeo di swanetšego go latelwa go ya ka Tumelelano ya Ditšhabatšhaba ya Ditshwanelo tša Batho le tša Dipolotiki [International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR)]. Diphetho tša Komiti ye di gapeletša mmušo wa Turkmenistan go rarolla melato ya go se latelwe ga molao wo o dirišwago lefaseng ka moka wa ditokelo tša batho.

Ka February 2015, Komiti e ile ya sekaseka molato wa Zafar Abdullayev, e lego monna wa Turkmenistan yo e lego yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Balaodi ba mmušo ba ile ba mo golega ka makga a mabedi ka ge a be a gana go tsenela bošole ka baka la letswalo. Ge Morena Abdullayev a etla tshekong ka April 2009, o ile a nea bohlatse pele ga Kgoro ya Toropo ya Dashoguz gomme a bolela gore ka baka la ge a ithutile Beibele, o be a ikemišeditše go se sa swara dibetša, go ithuta ntwa le go se sa thekga mediro ya bošole. Le gona o ile a bolela gore o be a ikemišeditše go dira mediro e mengwe yeo e sego ya bošole ya go thekga setšhaba. Lega go le bjalo, kgoro e ile ya mo nea kahlolo * ya dikgwedi tše 24 ka ge “a ganne go ingwadišetša bošole.”

Pele dikgwedi tše 11 di ka fela a neilwe kahlolo yeo, Morena Abdullayev o ile a tšwelela gape pele ga yona kgoro yeo ka ge a be a biditšwe gape gore a ingwadišetše bošole. Ga se a ka a ingwadišetša bošole. Kgoro e ile ya mo ahlolela dikgwedi tše 24 kgolegong.

Komiti e ile ya phetha ka gore go otla Morena Abdullayev gabedi ka ge a ile a gana go tsenela bošole ga go dumelelane le taba ya gore “ga go na motho yo a swanetšego go sekišwa goba go otlwa gape ka baka la molato wo a bego a šetše a hweditše kotlo ya wona.” (Bala ICCPR Article 14, serapa 7.) Sa bohlokwa kudu, Komiti e ile ya phetha ka gore dikotlo ka bobedi tšeo a di filwego e be e le go se hlomphe “tokologo ya go nagana, tokologo ya letswalo le ya bodumedi.”—Bala ICCPR Article 18, serapa 1.

Gateetee ka morago ga gore Morena Abdullayev a fihle kgolegong ya Seydi LBK-12, bahlankedi ba kgolego ba ile ba mmea a nnoši ka matšatši a lesome. Ge a le moo, baleti ba kgolego ba ile ba mo itia le go mo tlaiša ka mekgwa e mengwe e šoro.

Magareng ga 2010 le 2011, banna ba bangwe ba bararo ba Dihlatse, e lego Ahmet Hudaybergenov, Mahmud Hudaybergenov le Sunnet Japparow, le bona ba ile ba golegwa ka ge ba ile ba gana go tsenela bošole ka baka la letswalo. Le bona ba ile ba bega gore ge ba le kgolegong ya Seydi ba ile ba swarwa ka tsela e swanago e sehlogo, ba itiwa gantši nakong ka moka ya ge ba golegilwe.

Dihlatse tše tše nne di ile tša bolela ka maemo a swanago a kgolegong. Bagolegwa ba e ka bago ba 40 ba be ba pitlagane ka diseleng tše di sa hlwekago e bile go se na mo ba ka dulago gona ge e se fase lebatong. Ge e le bošego, ba be ba fiwa feela mapai a ditšhila ao a bego a sa lekane bagolegwa bao ka moka.

Ka October 2015, Komiti e ile ya ntšha kahlolo bakeng sa molato wa Morena Hudaybergenov, Morena Hudaybergenov le Morena Japparow. Go swana le phetho yeo e ilego ya newa Morena Abdullayev, Komiti e ile ya bolela e tiišitše gore tsela yeo bahlankedi ba kgolego ba ilego ba swara banna ba e be e le go tshela tumelelano ya gore “ga go na motho yo a swanetšego go tlaišwa goba go swarwa ka tsela e sehlogo, ka tsela yeo e sa hlomphego seriti sa motho goba go otla motho ka tsela yeo e mo nyatšago.” (Bala ICCPR Article 7.) Le gona Komiti yeo e ile ya phetha ka gore maemo a sa kgahlišego ao bagolegwa ba bego ba le go ona e be e le go se hlomphe tshwanelo ya bona ya go swarwa “setho le ka tsela yeo e hlomphago seriti sa motho.”—Bala ICCPR Article 10.

Komiti ya Ditshwanelo tša Batho ya Ditšhaba tše Kopanego e ile ya dumela gore Turkmenistan e gapeletša badudi ba moo ba banna gore ba ingwadiše bošoleng. Lega go le bjalo, Komiti yeo e sa kgomaretše taba ya gore go ya ka tumelelano ya ICCPR, motho o swanetše go dumelelwa go se ye bošoleng ge e ba a gana ka baka la ditumelo tša gagwe. Go golegwa le go newa kotlo ka baka la go gana ka mabaka a boletšwego ka mo godimo ga go dumelelane le tokelo ya motheo ya “tokologo ya go nagana, tokologo ya letswalo le ya bodumedi.”

Diphetho tša Komiti yeo di gapeletša mmušo wa Turkmenistan go bea “melao yeo e tlago go kgonthišetša gore tshwanelo ya go gana go tsenela bošole ka baka la letswalo e a hlomphiwa,” gore mmušo o nyakišiše ka mo go tseneletšego ditatofatšo tša “go swarwa gampe, ka tsela e sehlogo le yeo e amogago motho seriti,” le go sekiša motho le ge e le ofe yo go ka hwetšwago gore o swere batho gampe. Le gona Komiti yeo e nyaka gore Mmušo o lefe banna bao ditokelo tša bona di ilego tša se hlomphiwe, go akaretša go ba nea tšhelete yeo ba swanetšego go e hwetša le go phumola direkhoto tša gore ba na le melato ya bosenyi ka ge ba ile ba gana go tsenela bošole ka baka la letswalo.

Mmušo wa Turkmenistan o dirile tšwelopele tseleng yeo o swaraganago le batho bao ba ganago go tsenela bošole ka baka la letswalo. Ka March 2015, o ile wa lokolla Hlatse ya mafelelo yeo e ilego ya golegwa ka baka la go gana go tsenela bošole.

Lega go le bjalo, mmušo wa Turkmenistan o gana go lokolla batho ba bangwe bao ba gannego go tsenela bošole ka baka la letswalo. Bahram Hemdemov, e lego monna yo a nago le lapa e bile e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, o sa le kgolegong. Bahlankedi ba mmušo ba ile ba mo golega ge maphodisa a be a šwahlela seboka sa bodumedi seo se bego se swaretšwe legaeng la gagwe ka di-14 tša March, 2015. Ka morago kgoro ya tsheko e ile ya mo ahlolela go dula kgolegong mengwaga e mene ka baka la mediro ya gagwe ya bodumedi. Gona bjale Morena Hemdemov o kgotleletše go swarwa gampe le maemo a sa kgahlišego a kgolegong ye yeo e tumilego gampe ya Seydi.

Dihlatse tša Jehofa le badudi ka moka ba Turkmenistan ba lebeletše pele go bona mmušo o phetha dikholofetšo tša wona ka moka tša mabapi le go hlompha ditokelo tša batho, go akaretša le tokelo ya motheo ya go ba le tokologo ya seo o se naganago, tokologo ya letswalo le ya bodumedi.