Go kotsi go hlaselwa ke bomphenyašilo. Nyakišišo ya Brithania e utollotše gore diperesente tša ka godimo ga tše 40 tša bafsa bao go begilwego gore ba ipolaile, di bonagala di bakilwe ke bomphenyašilo.

 Go tlaišwa ke bomphenyašilo ga go bolele feela go hlaselwa mmeleng. Go ka akaretša le dilo tše di latelago.

•   Go hlaselwa ka mantšu. Celine wa nywaga e 20 o re: “Banenyana ba ka go hlaba ka mantšu. Nka se tsoge ke lebetše maina ao ba bego ba mpitša ka ona goba mantšu ao ba bego ba ntlhaba ka ona. Ba be ba dira gore ke ikwe ke se na mohola, ke se bohlokwa e bile ke se selo. Go kaone gore motho a ntule go e na le go ntlhaba ka mantšu.”

•   Go phaelwa ka thoko. Haley wa nywaga e 18 o re: “Bana bao ke tsenago le bona sekolo ba ile ba thoma go nkatoga. Ka mehla ba be ba dira eka ga go moo nka dulago gona ka nako ya matena gore ke se ke ka dula le bona. Ngwaga o ile wa fela ke eja ke nnoši e bile ke lla.”

•   Go hlaselwa Inthaneteng. Daniel wa nywaga e 14 o re: “Ka go ngwala feela dilo di se kae khomphutheng, o ka senya motho yo mongwe leina, goba wa mo hlafišetša le bophelo. Se se kwagala e ka ke go feteletša eupša se ka direga!” Go hlaselwa Inthaneteng go akaretša go romela dinepe goba mantšu a gobogilego ka founo.

 A ke a mangwe a mabaka a tlwaelegilego.

•   Bona ka bobona ba kile ba hlaselwa ke bomphenyašilo. Lesogana leo le bitšwago Antonio le dumela gore: “Ke be ke šetše ke tennwe ke go tlaišwa ke dithaka tša ka moo ke ilego ka thoma go tlaiša ba bangwe gore ke swane le dithaka tša ka. Ka morago ke ile ka lemoga gore ruri seo ga se sa loka!”

•   Ga ba na mehlala e mebotse. Jay McGraw o ngwadile ka pukung ya gagwe ya Life Strategies for Dealing With Bullies gore: “Gantši bafsa bao e lego bomphenyašilo ba swara ba bangwe . . . ka mokgwa woo ba bonago batswadi ba bona, bana babo bona goba batho ba bangwe ka lapeng ba swara ba bangwe ka gona.”

•   Ba itira dinkgwete—mola e le mafšega. Barbara Coloroso o ngwadile ka pukung ya gagwe ya The Bully, the Bullied, and the Bystander gore: “Bana bao ba tlaišago ba bangwe ba ikwa eka ke dinkgwete e le go fihla bohloko le bofšega bja bona.”

•   Botšhikanoši. Bafsa bao ba sa tlwaelanego le ba bangwe ba itira majelathoko ke moka ba hlaselwa gabonolo ke bomphenyašilo.

•   Bafsa bao ba lebelelwago ba sa swane le ba bangwe. Bafsa ba bangwe ba hlaselwa ke bomphenyašilo ka baka la ponagalo ya bona, morafo, bodumedi goba bogole bja bona—goba selo se sengwe le se sengwe seo se ka kgahlago mphenyašilo.

•   Bafsa bao ba sa ikholofelego. Bomphenyašilo ba kgona go bona ge motho a sa ikholofele. Batho ba mohuta wo ba hlaselwa gabonolo ka gobane gantši ga ba kgone go itwela.

•   Thekga ditho. Kgarebe e bitšwago Kylie e re: “Bomphenyašilo ba nyaka go ipona ba kgonne go go nyamiša. Ge o ka thekga ditho, ba nolega moko.” Beibele e re: “Yo bohlale o thekga ditho go fihla mafelelong.”—Diema 29:11.

•   O se ke wa itefeletša. Go itefeletša ga go rarolle boemo eupša go a bo gakatša. Beibele e re: “Le se ke la bušetša bobe ka bobe go motho.”—Baroma 12:17; Diema 24:19.

•   O se itsenye mathateng. Ge e ba go kgonega, phema batho le maemo ao a ka dirago gore o hlaselwe ke bomphenyašilo.—Diema 22:3.

•   Ba arabe ka tsela yeo ba bego ba sa e letela. Beibele e re: “Karabo ge e le boleta e phohliša pefelo.”—Diema 15:1.

•   Itshegele. Ka mohlala, ge mphenyašilo a re o nonne, o ka dumela ka gore: “O a rereša, ke nagana gore motho o swanetše go thoma go fokotšanyana!”

•   Itshepelele. Nora wa nywaga e 19 o re: “Go ikhomolela go bontšha gore o godile le gore o bohlale go feta motho yo a go tlaišago. Go bontšha gore o kgona go itshwara, e lego selo seo se palelago mphenyašilo yoo.”

•   Katanela go ikholofela. Kgarebe e bitšwago Rita e re: “Bomphenyašilo ba kgona go bona ge o tšhogile gomme ba ka diriša sebaka seo go dira gore le ka mohla o se sa ikholofela.”

•   Botša motho yo mongwe. Go ya ka nyakišišo e nngwe, mo e ka bago ka godimo ga seripa sa batho bao ba tlaišwago ke bomphenyašilo Inthaneteng ga ba botše batho ba bangwe seo se diregago, ba ka ba ba jewa ke dihlong (kudukudu ge e le bašemanyana) goba ba tšhaba gore batho bao ba tla itefeletša. Eupša o se lebale gore bomphenyašilo ba a thaba ge ba sa utollwe. Go botša batho ba bangwe ke mogato wa pele wa go hwetša thušo.