Areka ya Kgwerano ke Eng?
Karabo ya Beibele
Areka ya kgwerano e be e le lepokisi le lekgethwa leo le dirilwego ke Baisiraele ba bogologolo ba latela polane yeo Modimo a bego a ba neile yona. E be e le ya go bolokela “Bohlatse,” e lego Melao e Lesome yeo e bego e ngwadilwe godimo ga maswika a mabedi a diphaphathi.—Ekisodo 25:8-10, 16; 31:18.
E be e agilwe bjang? Areka yeo e be e le ya botelele bja disenthimithara tše e nyakilego go ba tše 500 000 le bophara bja disenthimithara tše e nyakilego go ba tše 30 000. E be e agilwe ka kota ya moduhlare, e manegilwe ka gauta ka ntle le ka gare e bile e kgabišitšwe ka morumo. Sekhurumelo sa yona se be se dirilwe ka gauta e sekilego, se na le bakerubi ba babedi bao ba dirilwego ka gauta bao ba bego ba le dintlheng ka mahlakoreng a mabedi a sona. Ba be ba lebane gomme ba inamišeditše difahlego tša bona sekhurumelong seo. Maphego a bona a be a phurologetše godimo a širile sekhurumelo. Areka e be e na le mekgoko e mene ya gauta ka godimo ga maotwana a yona. Areka yeo e be rwalwa ka dikota tša moduhlare tšeo di manegilwego ka gauta tšeo di bego di tsentšwe ka gare ga mekgoko yeo.—Ekisodo 25:10-21; 37:6-9.
E be e beilwe kae? Mathomong Areka e be e beilwe karolong ya taberenakele yeo e bitšwago Sekgethwakgethwa. Taberenakele ke tente yeo batho ba bego ba rapela ka gare ga yona yeo e bego e dirilwe ka nako e tee le Areka. Ka taberenakeleng go be go na le seširo seo se bego se šira batho le baperisita gore ba se ke ba kgona go bona ka Sekgethwakgethweng. (Ekisodo 40:3, 21) Ka Sekgethwakgethweng go be go tsena moperisita yo a phagamego feela. O be a bona Areka ge a tsene kamoo gatee ka ngwaga ka Letšatši la Poelano. (Lefitiko 16:2; Baheberu 9:7) Ka morago, Areka yeo e ile ya išwa tempeleng ya Solomone ka Sekgethwakgethweng.—1 Dikgoši 6:14, 19.
Morero wa yona e be e le ofe? Areka ye e be e dirišetšwa go bolokela dilo tše kgethwa tšeo di bego di tla gopotša Baisiraele ka kgwerano, goba tumelelano yeo Modimo a e dirilego le bona Thabeng ya Sinai. Le gona e be e dirišwa kudu Letšatšing la Poelano.—Lefitiko 16:3, 13-17.
E be e na le eng ka gare? Selo sa mathomo seo se ilego sa tsenywa ka Arekeng e bile maswika a diphaphathi ao a bego a ngwadilwe Melao e Lesome. (Ekisodo 40:20) Ka morago go ile gwa tsenywa sebjana sa gauta seo se bego se na le manna gotee le ‘lepara la Arone leo le kilego la thunya matšoba.’ (Baheberu 9:4; Ekisodo 16:33, 34; Numeri 17:10) Go bonagala lepara leo le sebjana seo di ile tša ntšhwa ka Arekeng, ka gobane ge Areka e be e išwa tempeleng di be di se gona ka moo.—1 Dikgoši 8:9.
E be e rwalwa bjang? Areka e be e swanetše go rwalwa ke Balefi magetleng a bona ba diriša dikota tša moduhlare. (Numeri 7:9; 1 Dikoronika 15:15) Dikota tšeo di be di sa ntšhwe Arekeng yeo gore Balefi ba se ke ba swara Areka yeo. (Ekisodo 25:12-16) “Seširo” seo se bego se aroganya Sekgethwa le Sekgethwakgethwa se be se šomišwa go khupetša Areka ge e rwalwa.—Numeri 4:5, 6. a
E be e swantšhetša’ng? Areka e be e swantšhetša go ba gona ga Modimo. Ka mohlala, leru leo le bego le tšwelela godimo ga Areka yeo e bego e le ka Sekgethwakgethweng le mešašeng ya Baisiraele, le be le bontšha gore Jehofa o na le bona e bile o a ba šegofatša. (Lefitiko 16:2; Numeri 10:33-36) Le gona Beibele e re Jehofa o “[dutše] godimo ga bakerubi,” e lego bakerubi ba babedi bao ba lego sekhurumelong sa Areka. (1 Samuele 4:4; Psalme 80:1) Ka gona, bakerubi ba ba be ba ‘swantšhetša koloi’ ya Jehofa. (1 Dikoronika 28:18) Ka morago ga gore Areka e išwe Tsione, Kgoši Dafida o ile a ngwala gore Jehofa o be a ‘dula Tsione,’ ka ge Areka yeo e be e swantšhetša go ba gona ga Jehofa.—Psalme 9:11.
Maina a mangwe a yona ke afe? Beibele e šomiša dipolelwana tše di fapafapanego ge e bolela ka lepokisi leo le lekgethwa, tše bjalo ka “areka yeo e nago le diphaphathi tša bohlatse,” “areka ya kgwerano,” “Areka ya Jehofa” le “Areka yeo e bontšhago gore [Jehofa] o na le matla.”—Numeri 7:89; Joshua 3:6, 13; 2 Dikoronika 6:41.
Sekhurumelo sa Areka yeo se be se bitšwa “sekhurumelo sa poelanyo,” goba “sedulo sa kgaugelo.” (1 Dikoronika 28:11; King James Version) Polelwana ye e bontšha gore sekhurumelo seo se be se dirišwa ka tsela e kgethegilego Letšatšing la Poelanyo. Se se be se direga ge moperisita yo a phagamego wa Isiraele a be a rothetša madi a diphoofolo tšeo go dirilwego dihlabelo ka tšona ka pele le ka morago ga sekhurumelo seo. Moperisita yo a phagamego o be a dira seo gore “a direle yena, ba ntlo ya gagwe le setšhaba ka moka sa Isiraele” poelano e le gore ba lebalelwe dibe.—Lefitiko 16:14-17.
Na areka ya kgwerano e sa le gona?
Ga go na bohlatse bja gore e sa le gona. Beibele e bontšha gore Areka yeo ga e sa hlokagala ka ge kgwerano yeo e bego e sepedišana le yona e tšeetšwe legato ke “kgwerano e mpsha,” yeo e theilwego sehlabelong sa Jesu. (Jeremia 31:31-33; Baheberu 8:13; 12:24) Ka go re’alo, Beibele e boletše e sa le pele gore go tlo tla nako yeo areka ya kgwerano e tla bago e se gona, eupša batho ba Modimo ba be ba ka se e gopole.—Jeremia 3:16.
Ka morago ga ge kgwerano e mpsha e theilwe, moapostola Johane o ile a bona pono ya areka ya kgwerano legodimong. (Kutollo 11:15, 19) Areka ye ya seswantšhetšo, e bontšha go ba gona ga Modimo le gore o šegofatša kgwerano ye e mpsha.
Na Areka e be e dira gore Baisiraele ba se ke ba welwa ke dilo tše mpe?
Aowa. Go ba gona ga areka ya kgwerano go be go sa bolele gore Baisiraele ba ka se welwe ke dilo tše mpe. Ka mohlala, nakong ya ge Baisiraele ba e lwa le setšhaba sa Ai, areka yeo e be e le gona mešašeng ya bona, eupša ba ile ba fenywa ka ge yo mongwe wa bona a ile a se botege. (Joshua 7:1-6) Ka morago, ba ile ba fenywa ke Bafilisita le ge ba ile ba tšea areka ba ya le yona ntweng. Ntweng yeo Baisiraele ba ile ba fenywa ka baka la ge baperisita ba bona e lego Hofini le Finease ba be ba sa botege. (1 Samuele 2:12; 4:1-11) Bafilisita ba ile ba thopa Areka ntweng yeo, eupša Modimo o ile a ba otla go fihlela ba e bušetša Isiraele.—1 Samuele 5:11–6:5.
Ngwaga (B.C.E.) |
Tiragalo |
---|---|
1513 |
Betsalele le bathuši ba gagwe ba ile ba aga areka yeo ka didirišwa tšeo ba di neilwego ke Baisiraele.—Ekisodo 25:1, 2; 37:1. |
1512 |
Moshe le baperisita ba ile ba e kgakola gotee le taberenakele.—Ekisodo 40:1-3, 9, 20, 21. |
1512 go fihla ka morago ga 1070 |
E ile ya išwa mafelong a go fapafapana.—Joshua 18:1; Baahlodi 20:26, 27; 1 Samuele 1:24; 3:3; 6:11-14; 7:1, 2. |
Ka morago ga 1070 |
Kgoši Dafida o ile a e iša Jerusalema.—2 Samuele 6:12. |
1026 |
E ile ya išwa Jerusalema ka tempeleng ya Solomone.—1 Dikgoši 8:1, 6. |
642 |
Kgoši Josia o ile a e bušetša tempeleng.—2 Dikoronika 35:3. b |
Pele ga 607 |
Go bonagala e ile ya ntšhwa ka tempeleng. Dingwalwa tšeo di išitšwego Babilona nakong ya ge tempele e be e fedišwa ka 607 B.C.E. le tšeo ka morago di ilego tša bušetšwa Jerusalema ga di bolele selo ka areka yeo.—2 Dikgoši 25:13-17; Esera 1:7-11. |
63 |
Tona ya Madira a Roma e lego Pompey o boletše gore Areka yeo e be e se gona nakong ya ge a fenya Jerusalema gomme a nyaka dilo ka Sekgethwakgethweng sa tempele. c |
a Modimo o ile a otla Baisiraele ka ge ba ile ba se theetše molao wa gagwe wa mabapi le go rwala Areka le go e khupetša.—1 Samuele 6:19; 2 Samuele 6:2-7.
b Beibele ga e bolele gore ke mang yo a bego a e tlošitše ka tempeleng, o e tlošitše neng le gona ka baka la eng.
c Bala puku yeo e ngwadilwego ke Tacitus yeo e rego, The Histories, Book V, serapa 9.