Thušo Bakeng sa Bahlaselwa ba Tlhokofatšo

KA MONGWALEDI WA PHAFOGA! KUA DENMARK

“GO BONOLO GO ALAFA MARAPO A ROBEGILEGO GO E-NA LE GO ALAFA MOYA O ROBEGILEGO.”—Dr. Inge Genefke.

LESOGANA le itshepelela setarateng seo se homotšego toropong ya Yuropa le go ema bakeng sa go bona dilo tše dingwe tšeo di rekišwago tše di bontšhitšwego lefasetereng la lebenkele. Kapejana, diatla tša gagwe di a thothomela. Matolo a gagwe a thothomela. O swara molala wa gagwe bjalo ka ge eka o tla kgangwa. Moo mafasetereng o sa tšwa go bona ponagatšo ya maphodisa a mabedi ao a aperego yunifomo. Lesogana le ga se la tshela molao, e bile ga go na lebaka la gore le tšhoge. Lega go le bjalo, pono e nyenyane ya go bona banna bao ba aperego yunifomo e mmušetša morago lefelong la bokgole bja dikhilomithara tše dikete le nakong ya nywaga e fetilego ge e be e le mohlaselwa wa tlhokofatšo.

Ye e ka ba kanegelo ya mang le mang wa dimilione tša banna, basadi gaešita le bana. E ka ba kanegelo ya motho yo mongwe yo o mo tsebago. Mohlaselwa wa go swarwa gampe ka tsela e šoro e ka ba mofaladi goba mokhudugi yo a hudugetšego kgaufsi le wena. Bana ba gagwe ba ka ba ba tsena sekolo le bana ba gago. O ka ba o mo tseba e le moagišani yo a homotšego, wa go iketla, yo a ikokobeditšego yo ka tlwaelo a ipeago lekatana. Eupša ponagalo ya ka ntle e ka fora; e ka uta bohloko bjo bo lego ka gare bjo mohlaselwa a bo kwago ge a dutše a katana ka matla le dikgopolo tša nako e fetilego tša go tlaišega mmeleng le monaganong. Pono le ge e le efe—modumo le ge e le ofe—di ka mmakela gore a gopole poifo e šoro ya nako e fetilego. Mohlaselwa yo mongwe yo bjalo o hlalosa gore: “Nako le nako ge ke e-kwa ngwana a lla, ke nagana ka batho bao ke ba kwelego ba lla kgolegong. Nako le nako ge ke e-kwa modumo wo o tšwelelago ka lebelo moyeng, ke gopola thupa yeo e yago godimo le tlase—modumo wo e bego e o dira pele ga ge e mpetha.”

Tlhokofatšo ga se tiro feela ya batho bao ba feteletšago dilo ba tša dipolitiki le dihlopha tša batšhošetši. Dinageng tše dintši, e dirwa gape le ke madira a tša bohlabani gotee le maphodisa. Ka baka la’ng? Tlhokofatšo e ka ba tsela ya kapejana le e atlegago bakeng sa go hwetša tsebišo, go ntšha boipobolo, go hwetša bohlatse bja tatofatšo goba go itefeletša. Go ya ka Dr. Inge Genefke wa Denmark, setsebi seo se tšwago pele go tša tlhokofatšo, ka dinako tše dingwe mebušo “e bile le matla le go kgomarela maemo a yona ka go diriša tlhokofatšo.” Mohlaselwa yo mongwe o e bea ka tsela  ye: “Ba be ba nyaka go nnyamiša e le gore ba bangwe ba kgone go bona seo se go diragalelago ge o swaya mmušo diphošo.”

Go batho ba bantši kgopolo ya go tlaiša magageno ka tlhokofatšo ke yeo e re gopotšago ka mo go tiilego Mehla ya Lefsifsi. Go ba gona, ka 1948 Ditšhaba tše Kopanego di ile tša amogela Boipolelo bja Kakaretšo bja Ditshwanelo tša Batho, bjo bo rego: “Ga go na motho yo a tlago go ba ka tlase ga tlhokofatšo goba bošoro, go hloka botho goba go swarwa ka lenyatšo goba go otlwa.” (Sehlogo 5) Lega go le bjalo, ditsebi tše dingwe di dumela gore, bafaladi ba lefase ba fihlago go 35 lekgolong ba hlokofaditšwe. Ke ka baka la’ng tlhokofatšo e apareditše gakaakaa? Bahlaselwa ba kgongwa bjang, le gona ke eng seo se ka dirwago bakeng sa go ba thuša?

Ditla-morago

Ga se mo go makatšago gore bahlaselwa ba bantši ba tlhokofatšo ba tšhaba dinageng tša gabo bona e le gore ba yo thoma bophelo bjo bofsa lefelong le lengwe. Eupša le ge lefelo le ka fetoga, go tlaišega—bobedi ga mmele le ga monagano—go tšwela pele. Ka mohlala, mohlaselwa a ka lebeletšana le maikwelo a go ikwa a le molato ka baka la go palelwa ke go šireletša bagwera goba ba leloko go tshwaro e mpe. A ka ba a godiša mokgwa wa go se bote ba bangwe ka mo go tseneletšego, a boifa gore motho yo mongwe le yo mongwe yo a kopanago le yena e ka ba e le tshebi. Mongwadi Carsten Jensen o re: “Mohlaselwa wa tlhokofatšo o tla dula e le motho yo a sa tlwaelegego ka mo go sa felego. O lahlegetšwe ka mo go sa felego ke kholofelo ya gagwe lefaseng.”

Ditla-morago ke motswako wa kgateletšego ya mmele le ya monagano yeo e ka gakantšhago mohlaselwa le yo a ikemišeditšego go mo thuša. Mathata a mmele ka dinako tše dingwe a ka lokišwa gabonolo, eupša e sego a monagano. Dr. Genefke o dumela ka gore: “Mathomong re be re nagana gore, ‘Go lokile, re tla fodiša malwetši a bona a mmele—ke moka ba ka ya gae.’ Eupša kapejana re ile ra lemoga gore e be e le bohloko bjo bo lego dipelong tša bona bjo bo bego bo ba kweša bohloko.” Lega go le bjalo, Dr. Genefke o re: “E bile mo go makatšago go lemoga gore go a kgonega go imolla le go thuša bahlaselwa, gaešita le ge go fetile nywaga e mentši.”

Ka 1982, Sepetleleng sa Setšhaba sa Copenhagen, Dr. Genefke gotee le dingaka tše dingwe tša Denmark ba ile ba hloma lefapha le lenyenyane leo le bego le alafa bafaladi bao e bego e le bahlaselwa ba tlhokofatšo. Go tšwa gona moo mathomong a a manyenyane go ile gwa gola thulaganyo yeo e lego ka tlase ga leina la International Rehabilitation Council for Torture Victims (IRCT). Go tšwa ntlong-kgolo ya lona Copenhagen, lekgotla le laola modiro wa tlhakodišo makaleng a fetago 100 lefaseng ka bophara. Nywageng e fetilego, lekgotla le ile la ithuta mo gontši mabapi le tsela ya go swara bahlaselwa ba tlhokofatšo.

Kamoo Thekgo e ka Newago ka Gona

Gantši ke mo go thušago bakeng sa bahlaselwa gore ba bolele ka diphihlelo tša bona. Letlakala la phatlalatšo le le tšwago go IRCT le re: “Nywageng e 20 e fetilego, bahlaselwa ba tlhokofatšo gantši ba be ba e-ba bahlaselwa ka mo go lego gabedi. Ya pele ke go lebeletšana le tiro ya tlhokofatšo ya mmele/monagano, gomme ya bobedi ke go se kgone go bolela ka yona.”

Ke therešo gore ga go kgahliše go bolela ka taba yeo e nyamišago bjalo ka tlhokofatšo. Eupša ge e ba motlaišegi a duma go ntšha sa mafahleng go mogwera wa gagwe gomme mogwera a gana go theetša, motlaišegi a ka nwelela ka mo go tseneletšego go hlokeng kholofelo. Ka gona, ke gabohlokwa bakeng sa mohlaselwa gore a kgonthišetšwe gore motho yo mongwe o na le taba. Ke therešo gore ga go motho yo a swanetšego go fatišiša ditaba tša motho ka noši tša motho  yo mongwe. Mafelelong, go ithekgile go mohlaselwa go dira phetho ya ge e ba a nyaka go ntšha sa mafahleng, nako yeo a nyakago go se ntšha ka yona le gore ke mang yo a nyakago go mo ntšhetša sona.—Diema 17:17; 1 Ba-Thesalonika 5:14.

Ditsebi tše dintši di bona go le kaone go ela hloko bobedi dibopego tša tlhokofatšo tša mmele le monagano. Go bahlaselwa ba bangwe, go kgopamolla mekgwa go nyaka thušo ya ditsebi. Mekgwa go tša kalafo e akaretša go ithobolla ka go hema le ka go bolela. * Maikwelo a dihlong ka mehla ke ao go tlago go bolelwa ka ona pele. Ngaka e nngwe e ile ya botša mosadi yo mongwe yo a bego a katilwe leboelela le go bethwa gore: “Dihlong tšeo o di kwago di tlwaelegile e bile di a kwešišega. Eupša gopola gore ga se tša gago. Dihlong ke tša bao ba dirilego se go wena.”

Baphologi ba Dikampa tša Tshwenyo

Nakong ya Ntwa ya II ya Lefase, dimilione tša batho di ile tša tlaišega ka baka la go tšeelwa fase ka tsela e šoro dikampeng tša tshwenyo tša Hitler. Magareng ga ba go be go na le dikete tša Dihlatse tša Jehofa tšeo di bego di tlaišwa ka ge di be di gana go latola ditumelo tša tšona tša bodumedi. Tumelo ya tšona e ile ya di thuša ka mo go sa ganetšegego bakeng sa go kgotlelela maemo a bjalo a diteko. Bjang?

Kgale pele ga go golegwa ga bona, Bakriste ba e be e le barutwana bao ba šetšago ba Lentšu la Modimo. Ka gona, ga se ba makala ge diteko di tšwelela, goba go latofatša Modimo ge go tlaišega ga bona go sa fele ka pela. Ka go ithuta Beibele, Dihlatse di ile tša ithuta lebaka leo ka lona Modimo a dumelelago bokgopo le kamoo a tla bo fedišago ka gona ka nako ya gagwe e swanetšego. Thuto ya Beibele e ba rutile gore Jehofa ke “morati wa toka” le gore o a befelwa ge batho ba swara magagabo bona gampe.—Psalme 37:28, NW; Sakaria 2:12, 13.

Ke therešo gore bontši bja baphologi ba ba dikampa tša tshwenyo ba ile ba swanelwa ke go lebeletšana le ditla-morago tše bohloko tša diteko tša bona. Ka go dira bjalo, ba matlafaditšwe kudu ke go latela keletšo ya moapostola Paulo. Nakong ya ge Paulo a be a phela maemong a nyamišago kgolegong ya Roma, boemong bjo bo ka bago bo mo tlišeditše tlalelo e kgolo, o ile a ngwalela badumedi gotee le yena gore: “A Le se kê la belaêla selô. Mo xo kaxo ba le tše Le di nyakaxo, Le di tlišê pele xa Modimo ka kxopêlô le ka thapêlô e naxo le teboxô. Xomme khutšô ya Modimo, ye e fetaxo thlaoloxanyô yohle, a e bolokê dipelo tša lena le ’kxopolô tša lena xo Kriste Jesu.”—Ba-Filipi 1:13; 4:6, 7.

Ka thušo ya thuto ya Beibele, babotegi ba ba ithutile gore Modimo o holofeditše go dira lefase paradeise, moo ditla-morago tše bohloko tša go tšeelwa fase bjalo ka tlhokofatšo di tlago go ba di fedišitšwe mafelelong.

Dihlatse tša Jehofa di abelana kholofelo ye yeo e theilwego Beibeleng le baagišani ba tšona dinageng tše fetago 230. Maemo a lefase ao a dubegilego a di kopanya le bontši bja bao ba tlaišegilego ka baka la go hloka botho ga motho go motho yo mongwe. Ge di kopana le bahlaselwa ba tlhokofatšo, Dihlatse di katanela go abelana le batho ba kholofetšo ya Beibele ya bokamoso bjo bo tagilego. Ke tše thabilego gakaakang go phatlalatša ditaba tše thabišago mabapi le nako e tlago ge tlhokofatšo e tla be e le selo sa nako e fetilego!—Jesaya 65:17; Kutollo 21:4.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Ntlhakgolo go letlakala 17]

“GA GO MOTHO YO A TLAGO GO BA KA TLASE GA TLHOKOFATŠO GOBA BOŠORO, GO HLOKA BOTHO GOBA GO SWARWA KA LENYATŠO GOBA GO OTLWA.”—Sehlogo 5, Universal Declaration of Human Rights

[Lepokisi go letlakala 18]

KAMOO O KA THUŠAGO KA GONA

GE E BA O TLWAELANE LE MOTHO YO A TIELELAGO GO TŠWA GO DITLA-MORAGO TŠA TLHOKOFATŠO, DITŠHIŠINYO TŠE DI LATELAGO DI KA IPONTŠHA E LE TŠE THUŠAGO:

● Ipee boemong bja motho. Mo gongwe o ka re: “Ke a tseba gore go na le ditlaišego tše dintši nageng yeo o tšwago go yona. O kgona bjang go lebeletšana le boemo?”—Mateo 7:12; Ba-Roma 15:1.

● O se ke wa fata-fata ditaba goba wa ba yo a sa kgomegego kudu mabapi le go nea thušo. Go e na le moo, e-ba yo botho le yo a naganelago. Dira gore mohlaselwa a tsebe gore o ikemišeditše go theetša.—Jakobo 1:19.

● Phema go ba yo a ratago go thuša ka mo go feteletšego. O se ke wa amoga mohlaselwa boitlhompho bja gagwe goba sebaka sa gagwe sa go ba noši. Nepo-kgolo ke go rwadišana morwalo le mohlaselwa, e sego go leka go mo rwalela wona ka mo go feletšego.