Bokgoba bja Mehleng Yeno—Go Fela ga Bjona go Batametše!

“Tokologo ya motho o tee ke karolo e bohlokwa ya tokologo ya lefase ka bophara. O ka se kgone go kgoma tokologo ya motho ka ntle le gore ka nako e swanago o tsenye tokologo ya lefase ka bophara kotsing.”—Victor Schoelcher, Mongwadi Wa Dikuranta Le Radipolitiki Wa Mofora, 1848.

BARULAGANYI ba The UNESCO Courier ba botšiša gore: “Boemo bjo bjo bobe bja motho bjoo ka mehla bo mo dirilego gore a nyatše, a buše le go kokobetša magagabo ke eng? Le gona go tla bjang gore bosenyi bjo bo bjalo malebana le batho bo dutše bo sa otlwe gaešita le ge e sa le go tloga mathomong a go lemogwa ga Ditshwanelo tša Batho?”

Karabo ke e thata. Megabaru ke tlhohleletšo ya go dirišwa ga mošomo o sa bitšego tšhelete e ntši wo o dirwago ke bana le bakeng sa tshepedišo ya bokgoba bja tša dikoloto. Bodiidi le go se rutege di bewa molato ge banenyana ba rekišwa go go gweba ka mmele le lenyalong la bokgoba. Mekgwa ya bodumedi yeo e tlwaetšwego le dikgopolo tša setšo di tsenya letsogo bokgobeng bja ditirelo tša bodumedi. Le gona tabeng ya banna bao ba etelago Bangkok goba Manila bakeng sa go hwetša bašemane goba banenyana ba banyenyane bao ba se nago AIDS, boikemišetšo ke kgobogo e lebanyago ya dikopano tša botona le botshadi le boitshwaro bjo bo gobogilego. Tše ka moka ke karolo ya lefase leo go lona batho e lego “ba xo ithata, ba mexabaru, . . . ba-hlala-leratô, babata-sekxoro, . . . le ba ba sa tsebexo xo ithswara,” go ya ka mantšu a moapostola Paulo yo e bego e le moithuti wa tša molao wa lekgolong la pele la nywaga. (2 Timotheo 3:1-5) Ke karolo ya lefase leo go lona ‘tše kgopo di sa lokišegego, tše di sego gona di sa kgonegego go balwa,’ ge go dirišwa mantšu a mokgomana wa bogologolo yo a bitšwago Salomo.—Mmoledi 1:15.

Go Fetoša Monagano

Na se se bolela gore ga go seo se ka dirwago goba seo se tlago go dirwa bakeng sa go fedišetša bokgoba sa ruri—e ka ba ka diponagalo tša bjona tša kgale goba dibopegong tša bjona tša morago bjale? Le gatee!

Ofisi ya Mokomosasa yo Mogolo wa Ditshwanelo tša Batho ya UN (OHCHR [Office of the High Commissioner for Human Rights]) e bolela gore bokgoba ke “boemo bja monagano,” gomme ya oketša ka gore: “Gaešita le ge bo fedišitšwe, bokgoba bo tlogela mehlala. Bo ka phegelela e le boemo bja monagano—gare ga bahlaselwa ba bjona le ditlogolo tša bona le gare ga baja-bohwa ba bao ba bo dirišago—nako e telele ka morago ga ge bo nyameletše boemong bja bjona bjo bo tlwaelegilego.”

Ka gona tsela e nnoši ya go fediša bokgoba e tla swanelwa ke gore e be go mafelelo a go fetoša  kgopolo—go fetoša pelo—tekanyong ya lefase ka bophara. Le gona seo se akaretša go fetoša thuto—go ruta batho go ratana le go hlompha seriti sa ba bangwe. Go bolela go thuša batho gore ba tumole megabaru ka medu dipelong tša bona gomme ba kgomarele ditekanyetšo tše di phagamego tša boitshwaro. Ke mang yo a ka neago thuto e bjalo? OHCHR e re “yo mongwe le yo mongwe o na le tema yeo a ka e kgathago bakeng sa go tliša thulaganyo ya lefase yeo e se sa hlwago e kgotlelela kgobošo yeo e sego ya botho.”

Ela hloko lenaneo la thuto leo le phethwago ke setšhaba sa Bakriste sa Dihlatse tša Jehofa lefaseng ka bophara. Lenaneo le le rutile batho ba dipelo tše di botegago ka katlego gore ba se ke ba kgotlelela goba go tshediša kgobošo yeo e sego ya botho mahlo. Ke ka lona dimilione tša batho dinageng tše fetago 230 di rutilwego go swara magagabo tšona ka moka ka seriti. Ke ka baka la’ng lenaneo le le atlega?

Ke ka gobane le theilwe Beibeleng, e lego puku yeo e buduletšwego ke Mmopi wa motho. Ke puku yeo e godišago seriti sa batho. Batho bao ba rutwago Beibele ka lenaneo la go ruta la Dihlatse tša Jehofa ba ithuta gore Mmopi wa rena, Jehofa, yena ka boyena ke Modimo wa seriti. (1 Koronika 16:27) O nea tlholo ya gagwe ka moka seriti. Se se akaretša bobedi banna le basadi go tšwa merafong ka moka, ditlogong tša tša leago le maemong a tša boiphedišo.—Bona lepokisi le le rego “Tokologo le Seriti sa Batho—Di tšwa Mothopong Ofe?”

Boemo bja Teka-tekano le go Hlompha Seriti

Beibele e ruta gore Modimo ke yena a “dirilexo xore meloko ka moka ya batho e tšwê mading  a o tee, e ênêlê lefase lohle.” (Ditiro 17:26, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Ka go rialo, ga go na yo a ka iphagamišetšago motho le ge e le ofe wa mogagabo goba yo a nago le tshwanelo ya go gateletša goba go goboša ba bangwe. Batho bao ba ratago go ithuta ba thoma go lemoga therešo ya gore “Modimo xa a bebe motho. Anthe dithšabeng ka moka ó kxahlwa ke ba ba mmoifaxo, xe ba dira tše di lokilexo.” (Ditiro 10:34, 35, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Ba lemoga gore lerato la Modimo le akaretša tšohle, ka ge tokelo ya tswalano ya kgaufsi le yena e le e bulegetšego batho bohle. Ge e le gabotse, “Modimo ó ratile lefase xakaakaa, a bá a le nea Morwa wa xaxwe e a tswetšwexo à nnoši, xore mang le mang e a mo dumetšexo a se kê a lahlêxa, a bê le bophelô byo bo sa felexo.” (Mongwalo o sekamego ke wa rena.)—Johane 3:16.

Thuto ye yeo e theilwego Beibeleng e na le mafelelo a magolo go dimelo. Ka yona dipelo le menagano ya batho di ka “mpshafatšwa ka mo go feletšego.” (Ba-Efeso 4:22-24, Today’s English Version) E ba tutueletša gore ba sware magagabo bona ka seriti le ka tlhompho. Ba ikemišeditše go ‘dira seo e lego se sebotse go batho ka moka.’ (Ba-Galatia 6:10, bapiša le NW.) Ga go na yo e ka bago Mokriste gomme a tšea karolo kgobošong yeo e sego ya botho le kgateletšong ya le ge e le ofe wa magagabo. Dihlatse tša Jehofa di thabela go ba setšhaba sa Bokriste go swana le phuthego ya Bokriste ya lekgolong la pele la nywaga, yeo go yona ‘go bego go sa hlaolwe mo-Juda goba mo-Gerika, go se mohlanka goba mohunologi. E le batee ka moka ka Jesu Kriste.’—Ba-Galatia 3:28.

Go Fetoša Mmušo

Lega go le bjalo, gore go fedišwe dibopego ka moka tša bokgoba sa ruri, go nyakega phetogo e kgolo lekokong la batho. Mokgatlo wa Ditšhaba-tšhaba wa tša Mešomo o re go fediša kgobošo ya batho, go nyakega gore “go fetošwe maemo ao a dumelelago le go tshediša mahlo” ditiro tše bjalo. Megato ya ditšhaba-tšhaba, tirišano ya ditšhaba-tšhaba le boitlamo bja setšhaba sa lefase di gare ga ditšhišinyo tše oketšegilego tšeo di boletšwego ke mokgatlo woo.

Se se tla nyaka ka mo go kwalago matla ao a kgonago go diriša taolo e nabilego godimo ga polanete ya rena, matla ao a kgonago go kgonthišetša tokologo ya lefase ka bophara. Boutros Boutros-Ghali, yo e kilego ya ba mongwaledi-pharephare wa UN, o boletše gore mathata a kgonthe ao a tlaišago polanete ya rena a swanetše go rarollwa “tekanyong ya lefase ka bophara.” Eupša ga se mang le mang yo a kgonthišegilego kudu gore se se tla ka sa direga. Phihlelo ya nakong e fetilego e bontšha gore batho ba bantši bao ba bušago ba na le boithati kudu le go ipota kudu dikgahlegong le dipakaneng tša bona go ka fihlelela tirišano e bjalo ya ditšhaba-tšhaba.

Lega go le bjalo, Beibele—puku yona yeo e rutilego ba dimilione gore ba hlomphe seriti sa magagabo bona—e bontšha gore Modimo o rulagantše go hloma mmušo woo wa lefase. Ka Beibeleng o tla hwetša dikholofetšo tše dintši tša lefase le lefsa la go loka. (Jesaya 65:17; 2 Petro 3:13) Ke morero wa Modimo go tloša motho le ge e le ofe lefaseng yo a sa ratego Modimo le moagišani. Modimo o utolotše morero wa gagwe wa go hloma mmušo wa lefase ka bophara godimo ga batho bakeng sa go buša lefase ka toko. Jesu o re boditše gore re rapelele mmušo woo go seo se bitšwago ka mo go tlwaelegilego gore ke Thapelo ya Morena goba Tata-wešo.—Mateo 6:9, 10.

Kgobošo ya batho le sebopego se sengwe le se sengwe sa bokgoba di tla nyamelela ka tlase ga pušo ya mmušo wo ka gobane Kriste e lego Kgoši o tla buša “ka toka le ka toko.” (Jesaya 9:6 [9:7, NW]) Bao ba gateletšegilego ba tla imologa ka tlase ga pušo ya gagwe, ka gobane Beibele e re: “Ó tlo hlakodiša modiitšana xe a lla, le mohlaki xe a hlôka monamodi. Ó tlo xauxêla mosenyi le mohloki; meôya ya bahumanexi ó tlo e phološa. Meôya ya bôná ó tlo e lokolla mohlakong, [le] bošorong.”—Psalme 72:12-14.

Ge e ba o hlologela go bona bokgoba bo fedišwa—dibopego ka moka tša go dirwa lekgoba—re go laletša gore o ithute ka mo go oketšegilego ka morero wa Modimo wa go hloma mmušo wo wo o lokollago wa lefase. Dihlatse tša Jehofa lefelong la geno di tla thabela go go thuša go dira se.

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 11]

TOKOLOGO LE SERITI SA BATHO—DI TŠWA MOTHOPONG OFE?

Ka moka ga rena re belegwe re e-na le kganyogo ya tlhago le ya go nyaka seriti le tokologo. Kofi Annan, mongwaledi-pharephare wa UN, o ile a boeletša maikwelo ao e lego a lefase ka moka ge a be a botšišwa gore: “Ke mang yo a ka ganetšago gore ka moka ga rena re nyaka maphelo a go lokologa poifong, tlhokofatšong le kgethollong ya morafo? . . . Ke neng mo o ilego wa kwa lentšu leo le lokologilego le nyaka go fedišwa ga tokologo? Ke kae mo o ilego wa kwa lekgoba le emela bokgoba?”

Dikgopolo tše bjalo ga se tše difsa. Radifilosofi wa mo-Roma wa lekgolong la pele la nywaga e lego Seneca, ge a tšeiša phefo kgopolo ya gore ba bangwe ba belegetšwe go ba makgoba, o ile a ngwala ka pukung ya gagwe ya Letters to Lucilius gore: “Hle anke o akanye gore motho yo o mmitšago lekgoba la gago o belegwe ka peu e swanago, o na le leratadima le le swanago le lebotse ka godimo ga gagwe, o hema go swana le wena, o phela go swana le wena, o hwa go swana le wena!”

Imam ʽAlī, o be a hlompšha e le mohlatlami wa Muḥammad, o boletše gore batho ka moka ba “a lekana tlholong.” Saʽdī, sereti sa mo-Peresia sa lekgolong la bo-13 la nywaga, se itše: “Bana ba Adama ke ditho seng sa bona le tlholong ya bona ba tšwa mothopong o tee. Ge lefase le kweša setho se sengwe bohloko, ditho tše dingwe ga di hwetše khutšo.”

Pego ya histori yeo e buduletšwego ke Modimo yeo e hwetšwago ka Beibeleng e gatelela seriti sa batho ka moka. Ka mohlala, Genesi 1:27 e hlalosa go bopša ga motho ka gore: “Ké mo Modimo a bopilexo motho, a mmopa ka xo ithswanthša, a mmopa ka xo swanthša ka Yêna Modimo; a ba bopa monna le mosadi.” Mmopi wa rena ke Modimo wa tokologo. Moapostola Paulo o itše: “Moo moya wa Jehofa o lego gona, go na le tokologo.” (2 Ba-Korinthe 3:17, NW) Ge a bopa motho ka seswantšho sa gagwe le ka go swana le yena, Jehofa o ile a nea batho tekanyo ya go ba bohlokwa, boitlhompho le seriti. Ka go lokolla tlholo ya gagwe “bohlankeng bya thsenyêxô,” gape o tla kgonthišetša gore batho ba tla thabela tokologo e bjalo le seriti ka mo go sa felego.—Ba-Roma 8:21.

[Seswantšho go letlakala 9]

Yo mongwe le yo mongwe o swanetšwe ke seriti le tokologo

 [Diswantšho go letlakala 10]

THUTO YA BEIBELE E GATELELA GO HLOMPHA SERITI SA BATHO LE GO NEA KHOLOFELO BAKENG SA BOKAMOSO

Thuto ya Beibele ya lapa Benin

Botse bja diphororo tše tša Blue Nile ya Ethiopia bo nea ponelo-pele ya paradeise e tsošološitšwego