Na Mekgwa ya Boitshwaro e Bjang Lehono?

Mesong e mengwe ka April 1999, go homola go ile gwa senywa toropong ya Littleton kgaufsi le Denver, Colorado, U.S.A. Bafsa ba babedi bao ba bego ba apere dijase tše diso tša pula ba ile ba tsena sekolong se phagamego sa lefelong leo gomme ba thoma go thuntšha barutwana le barutiši. Ba ile ba thuthupiša gape le dipomo. Barutwana ba 12 le morutiši ba ile ba bolawa, gomme ba fetago 20 ba ile ba gobala. Disenyi di ile tša fetša polao e kgolo ka go fediša maphelo a tšona ka noši. Ba be ba na le nywaga e 17 le 18 e bile ba be ba na le lehloyo le le tseneletšego go dihlopha tše itšego.

KA MO go nyamišago, mohlala wo o boletšwego ka mo godimo ga se tiragalo yeo e arogilego. Dikuranta, radio le thelebišene di bega ditiragalo tše swanago go dikologa lefase. Go ya ka Lefelo la Setšhaba la Dipalo-palo tša tša Thuto, ditiragalo tše ka bago 11 000 tša bošoro tšeo di akaretšago dibetša dikolong tša Amerika di ile tša begwa ka 1997. Hamburg, Jeremane dipego tša ditiro tša bošoro di ile tša  oketšega ka 10 lekgolong ka 1997, gomme 44 lekgolong ya babelaelwa e be e le bafsa ba ka tlase ga nywaga e 21.

Kgobogo magareng ga bo-radipolitiki le bahlankedi ba mmušo e tlwaelegile. Pego ya 1998 ya mokomosasa wa European Union (EU) Anita Gradin e utolotše gore tshenyagalelo ya kgobogo magareng ga EU ka 1997 e be e lekanyetšwa go diranta tše dimilione tše dikete tše 8,6. Se se ile sa kgoma dilo tšohle go tloga go go fedišwa ga dithekethe tša go emiša dikoloi go ya go go amogela ka bohwirihwiri thušo ya tša temo goba tšhelete e nngwe ya EU yeo e newago ke mmušo. Go ile gwa dumelelwa gore tšhelete e ntši e hwetšwe ka bohwirihwiri le go šwahlišwa ga dibetša, e bile bašomi ba EU ba ile ba newa pipa-molomo ke mekgatlo ya bosenyi bakeng sa go ba tswalela molomo. Lekgotla ka moka la EU le ile la rola modiro ka 1999.

Lega go le bjalo, ga se feela bao ba lego maemong a phagamego a setšhaba bao ba hlalefetšago. Pego yeo e tšwago go Lekgotla la EU mabapi le bašomi bao ba sego molaong e utolotše gore go fihla go 16 lekgolong ya ditšweletšwa tše dikgolo tša setšhaba tša EU di na le ditseno tšeo di tšwago dikgwebong tšeo di sa ngwadišwago le tšeo di sa lefego lekgetho. Russia ditseno tšeo di sego molaong di begwa gore di fihla go palo-moka ya 50 lekgolong. Go feta moo, United States, Association of Certified Fraud Examiners e begile gore dikhamphani tša Amerika di lahlegelwa ke diranta tšeo di nyakilego go ba dibilione tše 2,5 ngwaga le ngwaga ka gobane bašomedi ba tšona ba utswa tšhelete goba dithoto tša tšona.

Internet e dutše e dirišwa ke bagoboši ba bantši bao ba gobošago bana ka dikopano tša botona le botshadi bao ba nyakago go gokeletša bana ditirong tšeo di sego molaong tša dikopano tša botona le botshadi. Go ya ka mmoleledi wa mokgatlo wa Save the Children kua Sweden, go tshwenyega ka diswantšho tša bana tšeo di kgothaletšago bootswa tšeo di lego go Internet go dutše go oketšega. Norway ka 1997, mokgatlo wo o ile wa amogela ditšhišinyo tše 1 883 mabapi le mekero ya Web ya diswantšho tša bana tšeo di kgothaletšago bootswa go Internet. Ngwageng o latelago palo ya ditšhišinyo tše bjalo e ile ya oketšega ka lebelo le legolo go fihla go mo e nyakilego go ba 5 000. Bontši bja didirišwa bo tšweletšwa dinageng tšeo mmušo goba balaodi ba lefelong leo ba ka se laolego tiragalo ye e nyatšegago.

Na go be go le Kaone Nakong e Fetilego?

Batho ba bantši bao ba tšhošwago ke boemo bjo bobe bja mekgwa ya boitshwaro lefaseng lehono ba ka nagana ka tlhologelo morago kua moya wa setho wa mehleng ya batswadi ba bona goba bo-rakgolo le bo-makgolo ba bona. Mohlomongwe ba kwele gore batho ba be ba phela bophelo bja khutšo dinakong tšeo le gore potego le dibopego tše dingwe tša boitshwaro di be di tšeelwa godimo maemong ka moka a setšhaba. Batho ba bagolo ba ka ba ba boletše ka nako ya ge batho bao ba šomago ka thata ba be ba thušana ka gona, ge ditlemo tša lapa di be di tiile le bafsa ba be ba ikwa ba šireletšegile le go thuša dipolaseng tša batswadi ba bona le mafelong a bona a go šomela.

Se se lebiša dipotšišong tšeo di rego: Na ka kgonthe mekgwa ya batho ya boitshwaro e be e le kaone nakong e fetilego? Goba na go fo ba le maikwelo a tlhologelo ao a kgopamišago go gopola ga rena matšatši ao a fetilego? A re boneng kamoo bo-radihistori le banyakišiši ba bangwe ba tša leago ba arabago ka gona.

[Lepokisi go letlakala 3]

Mekgwa ya Boitshwaro Yeo e Hlalositšwego

Dihlogong tše polelwana “mekgwa ya boitshwaro” e dirišwa ka moko o swanago wa go tswalanywa le melao ya motheo ya se se lokilego le se se fošagetšego mokgweng wa boitshwaro bja motho. Se se akaretša potego, therešo le ditekanyetšo tše di phagamego tša boitshwaro ditabeng tša dikopano tša botona le botshadi le dilo tše dingwe.