Go Lebeletšana le Mathata a Thaka ya ka Tlase ga Sebudula ka Katlego

“Ge ke be ke e-na le nywaga e 54, ke ile ka thoma go hlapologa kgafetša-kgafetša, ka dinako tše dingwe metsotsong e mengwe le e mengwe e 30. Sešupo se se ile sa ntira gore ke ikopanye le ngaka, gomme ke ile ka hwetša gore go be go tla nyakega gore thaka ya-ka ya ka tlase ga sebudula e tlošwe.” Ditiragalo tše di swanago di tšwelela gantši dikliniking tša go alafa thaka ya ka tlase ga sebudula go dikologa lefase. Monna a ka dira’ng go thibela malwetši a thaka ya ka tlase ga sebudula? Ke neng moo a swanetšego go tsoma keletšo ya tša kalafo?

THAKA ye ke yeo e nago le sebopego sa koko yeo e lego ka tlase ga sebudula gomme e dikologile mothapo wa mohlapologo. (Bona seswantšho sa letheka la monna.) Go motho yo mogolo yo a ipheditšego, e imela digrama tše 20 gomme ka kakaretšo e na le tekanyo ya disenthimithara tše 4 ka lehlakore la yona, disenthimithara tše 3 ka go ema ga yona thwii le disenthimithara tše 2 ka go ema ga yona ka go rapama. Mošomo wa yona ke go tšweletša seela se se dirago mo e nyakilego go ba 30 lekgolong ya tekanyo ya matšhedi. Seela se se na le citric acid, calcium le di-enzyme, tšeo mo gongwe di oketšago go kgona go sepela ga peu ya bonna (bokgoni bja go thala) le go nontšha. Go oketša moo, seela seo se ntšhwago ke thaka ya ka tlase ga sebudula, se akaretša zinc yeo bo-rathutamahlale ba akanyago gore e šireletša malebana le malwetši ao a fetelago ka setho sa pelego.

Go Lemoga Thaka ya ka Tlase ga Sebudula Yeo e Babjago

Ditšhupo tše mmalwa tša letheka go banna di tswalana le bolwetši bja go opa goba bja go ruruga ga thaka. Prostatitis—go opa ga thaka ya ka tlase ga sebudula—e ka baka letadi, go hlapologa ka go se iketle le bohloko bja lerapo la kgoto goba sebudula. Ge thaka ya ka  tlase ga sebudula e rurugile kudu, e ka thibela molwetši go hlapologa. Ge e ba go opa go bakilwe ke pakteria, gona bolwetši bo bitšwa bacterial prostatitis, gomme e ka ba bjo bohloko goba bjo šoro. Gantši bo tswalanywa le bolwetši bja phaephe ya mohlapologo. Lega go le bjalo, mabakeng a mantši kudu, sebaki sa go opa ga se hwetšwe gomme ka lona lebaka leo bolwetši bo bitšwa nonbacterial prostatitis.

Mathata a tlwaelegilego a thaka ya ka tlase ga sebudula ke go oketšega ga go hlapologa kgafetša-kgafetša, go hlapologa nakong ya bošego, go fokotšega ga matla a moela wa mohlapologo le go ikwa gore sebudula ga se se ntšhe mohlapologo ka mo go feletšego. Ditšhupo tše gantši di bontšha benign prostatic hyperplasia (BPH)—go gola ga thaka ya ka tlase ga sebudula mo go sa bakego kankere—yeo e ka kgomago banna ba nywaga ya ka godimo ga e 40. Go tšwelela ga BPH go oketšega le nywaga. E ba gona go 25 lekgolong ya banna bao ba nago le nywaga e 55 le 50 lekgolong ya bao ba nago le nywaga e 75.

Thaka ya ka tlase ga sebudula gape e ka hlaselwa ke dirurugi tše kotsi. Ka kakaretšo, kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula e lemogwa ka tlhahlobo ya ka mehla le mehla, gaešita le ge go se na ditšhupo tša thaka ya ka tlase ga sebudula. Mabakeng a šoro, mohlapologo o ka gana go tšwa gomme sebudula sa ruruga. Ge kankere e fetetše dithong tše dingwe, go ka ba le sehlabi mokokotlong, ditšhupo tša tshepedišo ya dikwi le go ruruga maoto ka baka la go šitišwa ga tshepedišo ya methapo ya go rwala meetse a madi. Ngwageng wa morago bjale, United States e nnoši e begile balwetši ba bafsa ba ka bago 300 000 ba kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula le mahu a 41 000 ao a bakilwego ke yona. Bo-rathutamahlale ba dumela gore 30 lekgolong ya banna ba nywaga ya magareng ga e 60 le 69 le 67 lekgolong ya banna ba nywaga ya magareng ga e 80 le 89 ba tla swarwa ke kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula.

Ke Mang yo go Nago le Kgonagalo e Kgolo ya Gore e mo Sware?

Nyakišišo e utolla gore dikgonagalo tša go swarwa ke kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula di oketšega ka lebelo ka morago ga nywaga ya bo-50. United States, kankere ye e tlwaelegile  mo e ka bago gabedi gare ga banna ba baso go etša gare ga banna ba bašweu. Go tšwelela ga bolwetši bjo go a fapana go dikologa lefase, bo le godimo Amerika Leboa le dinageng tša Yuropa, bo le magareng Amerika Borwa gomme bo le tlase kua Asia. Se se bontšha gore go fapa-fapana ga tša tikologo goba mehuta ya dijo go ka ba gwa kgatha tema go goleng ga kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula. Ge e ba monna a hudugela nageng yeo e tšwelelago ka tekanyo e kgolo, go ba ga gagwe kotsing go ka oketšega.

Banna bao ba nago le meloko yeo e nago le kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula ba na le kgonagalo e kgolo ya gore e ba sware. American Cancer Society e hlalosa gore: “Go ba le tate goba ngwaneno yo a nago le kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula go oketša gabedi go ba kotsing ga monna go  ka swarwa ke bolwetši bjo.” Mabaka a mangwe ao a bakelago go ba kotsing ke nywaga, morafo, setšhaba, histori ya lapa, dijo le bofokodi bja mmele. Banna bao ba jago dijo tšeo di nago le makhura a mantši le bao ba phelago ba dutše ba oketša dibaka tša kgonagalo ya gore ba swarwe ke kankere.

Go Thibela Malwetši a Thaka ya ka Tlase ga Sebudula

Le ge bo-rathutamahlale ba sa dutše ba sa tsebe ka go nepa seo se bakago kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula, ba dumela gore dilo tšeo di bopago dikarolwana tša leabela le dihomoune di ka akaretšwa. Ka mo go thabišago, re ka kgona go laola dilo tše pedi tšeo di bakelago go ba kotsing—dijo le go se šome ga mmele. American Cancer Society e kgothaletša gore “lekanyetša go ja ga gago dijo tša makhura a mantši tše di tšwago diphoofolong le go kgetha bontši bja dijo tšeo o di jago tše di tšwago dimeleng.” Gape e kgothaletša go ja “disola tše hlano goba go feta moo tša dienywa le merogo letšatši le letšatši” gotee le borotho, di-cereal, pasta, ditšweletšwa tše dingwe tša mabele, reisi le dinawa. Ditamati, di-grapefruit le magapu di humile ka di-lycopene—metswako yeo e thušago go thibela go senyega ga DNA gomme e ka thuša go theoša kotsi ya kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula. Ditsebi tše dingwe le tšona di bolela gore digwere tše itšego le diminerale di ka thuša.

American Cancer Society le American Urological Association di dumela gore tlhahlobo ya kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula e ka phološa maphelo. Kalafo e bonala kudu e ka atlega ge kankere e lemogwa ka pela. American Cancer Society e bolela gore banna ba nywaga ya ka godimo ga e 50 goba ka godimo ga e 45 bakeng sa bao ba lego dihlopheng tša bao ba lego kotsing kudu, ba hwetša tlhahlobo ya tša kalafo ya ngwaga le ngwaga. *

Tlhahlobo e swanetše go akaretša teko ya madi ya prostate-specific antigen (PSA). Antigen ye ke protheine yeo e tšweletšwago ke disele tša thaka ya ka tlase ga sebudula. Tekanyo ya yona e oketšega malwetšing a thaka ya ka tlase ga sebudula. American Cancer Society e re: “Ge e ba teko ya gago ya PSA e se boemong bjo bo tlwaelegilego, kgopela ngaka ya gago gore e bolele ka go ba ga gago kotsing ya kankere le go nyakega ga diteko tše tšwelago pele.” Gape go akaretšwa le digital rectal exam (DRE). Ka motsila wa molwetši, ngaka e ka kgona go kwa lefelo le ge e le lefe le le lego boemong bjo bo sa tlwaelegago thakeng ya ka tlase ga sebudula, ka ge thaka ye e hwetšwa kgaufsi le ka pele ga motsila. (Bona seswantšho sa letheka la monna go letlakala 16.) Tlhahlobo ya transrectal ultrasound (TRUS) e a thuša “ge PSA goba DRE e bontšha boemo bjo bo sa tlwaelegago” gomme go nyakega gore ngaka e dire phetho ya ge e ba a swanetše go kgothaletša go dira kalafo le go hlahloba ditlhalenama tša thaka ya ka tlase ga sebudula. Teko ye e tšea metsotso e ka bago 20.

Go tlaleletša tabeng ya go utolla kankere ya thaka, tlhahlobo ya ngwaga le ngwaga ya tša tshepedišo ya mohlapologo e ka utolla BPH yeo go boletšwego ka yona pejana e sa thoma, yeo e tlago go dumelela kalafo yeo e sego e šoro kudu. (Bona lepokisi le le rego “Dikalafo tša BPH.”) Go itshwara ka tsela e hlwekilego boitshwarong go šireletša motho malwetšing a thosola ao a ka bakago prostatitis (bolwetši bja go opa ga thaka ya ka tlase ga sebudula).

Ge e le gabotse, thaka ya gago ya ka tlase ga sebudula e swanelwa ke go šireletšwa le go hlokomelwa. Monna yo go boletšwego ka yena mathomong a sehlogo se o boletše gore o boetše sekeng ka baka la go buiwa ga gagwe. Go ya ka kgopolo ya gagwe, “banna ka moka ba swanetše go hwetša tlhahlobo ya tšhireletšo ya tša kalafo ya ngwaga le ngwaga,” gaešita le ge ba se na ditšhupo le ge e le dife.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Lepokisi go letlakala 17]

Tlhatlamano ya Ditšhupo tša Benign Prostatic Hyperplasia (BPH)

Ditaelo: Araba dipotšišo tše di lego ka mo tlase ka go thala ntikodiko nomorong e swanetšego.

Dipotšišo 1-6 di swanetše go arabja ka tsela ye:

0—Le gatee

1—Ka tlase ga lekga le tee go a mahlano

2—Ka tlase ga seripa sa lekga le tee

3—Mo e ka bago seripa sa lekga le tee

4—Mo e ka bago ka godimo ga seripa sa lekga le tee

5—Mo e nyakilego go ba ka mehla

1. Ke gakae kgweding e fetilego moo o ilego wa ikwa gore ga se wa ntšha mohlapologo ka mo go feletšego sebuduleng sa gago ka morago ga ge o feditše go hlapologa? 0 1 2 3 4 5

2. Ke gakae kgweding e fetilego moo o ilego wa swanelwa ke go hlapologa gape mo e ka bago ka tlase ga diiri tše pedi ka morago ga ge o feditše go hlapologa? 0 1 2 3 4 5

3. Ke gakae kgweding e fetilego moo o ilego wa hwetša gore o emišitše ke moka wa thoma gape ka makga a mmalwa ge o be o hlapologa? 0 1 2 3 4 5

4. Ke gakae kgweding e fetilego moo o ilego wa hwetša go le thata go diegiša go hlapologa? 0 1 2 3 4 5

5. Ke gakae kgweding e fetilego moo o ilego wa ba le moela o fokolago wa mohlapologo? 0 1 2 3 4 5

6. Ke gakae kgweding e fetilego moo o ilego wa gapeletša go kokomoša ge o hlapologa? 0 1 2 3 4 5

7. Ka kakaretšo, ke ka makga a makae kgweding e fetilego moo o ilego wa swanelwa ke go tsoga gore o hlapologe, go tloga ka nako yeo o robetšego ka yona go fihla ka nako yeo o tsogilego ka yona mesong? (Thala makga a gona ka ntikodiko.) 0 1 2 3 4 5

Palo-moka ya dinomoro tše thaletšwego ka ntikodiko ke dintlha tša sešupo sa BPH ya gago. Fodile: 0-7; lekanetše: 8-19; šoro: 20-35.

[Mothopo]

Go tšwa go American Urological Association

[Lepokisi go letlakala 18]

Dikalafo tša BPH

▪ DIOKOBATŠI: Go dirišwa mehuta e mentši e fapa-fapanego ya dihlare, go ya ka ditšhupo tša molwetši yo mongwe le yo mongwe. Ke ngaka ya gago feela yeo e ka go laelago gore o di fiwe.

▪ GO LETA KA TLHOKOMELO: Molwetši o hwetša feela ditlhahlobo tša ka mehla tša tša kalafo gomme ga a diriše diokobatši.

▪ KALAFO YA TŠA GO BUA:

(a) Ka transurethral resection of the prostate (TURP), mmui o tsenya sedirišwa (resectoscope) ka mothapo wa mohlapologo, e lego seo se swerego segole sa mohlagase seo se ripago tlhalenama gomme sa tswalela ditšhika tša madi. Ga go na go segwa ga ka ntle mo go nyakegago. Go tšea metsotso e ka bago 90. Megato ya transurethral ga e kotsi kudu go e na le dibopego tša go bua ga kgonthe.

(b) Transurethral incision of the prostate (TUIP) e swana le TURP. Lega go le bjalo, mogato wo o katološa mothapo wa mohlapologo ka go ripa ganyenyane kudu molaleng wa sebudula le thakeng ya ka tlase ga sebudula ka boyona.

(c) Go bua ga kgonthe go dirwa ge mogato wa transurethral o ka se kgone go dirišwa ka ge thaka e godile kudu. Go bua ga kgonthe go nyaka go segwa ga ka ntle.

(d) Go bua ka laser ke go dirišwa ga didirišwa tša laser bakeng sa go tlošwa ga ditlhalenama tše di thibanego tša thaka ya ka tlase ga sebudula.

Molwetši o swanetše go dira phetho ya mafelelo ya gore ke kalafo efe ge e ba e le gona yeo a tlago go e amogela. Pegong ya morago bjale ka go The New York Times go boletšwe gore ditsebi tše dingwe ke tšeo di sa kgonthišegego mabapi le ge e le go dira diteko tša kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula, kudu-kudu go banna ba ba godilego moo e lego gore “e ka ba bolwetši bjo bo diegago go thoma bjoo go sa bonalego bo ka baka tshenyo ya sa ruri bophelong bjo bobotse, mola kalafo ya bjona gantši e ka tšweletša ditla-morago tše kotsi.”

[Lepokisi go letlakala 18]

Dipotšišo Tšeo o ka di Botšišago Ngaka ya Gago Pele ga go Buiwa

1. Ke mogato ofe wa go bua woo o o kgothaletšago?

2. Ke ka baka la’ng go nyakega gore ke buiwe?

3. Na go na le mekgwa e mengwe yeo e ka dirišwago go e na le go buiwa?

4. Mehola ya go buiwa ke efe?

5. Dikotsi tša go buiwa ke dife? (Ka mohlala, go tšwa madi kudu goba go fokola go tša botona le botshadi)

6. Go thwe’ng ge e ba nka se buiwe?

7. Nka hwetša kae pono ya bobedi?

8. Ke phihlelo efe yeo o nago le yona mabapi le go dira mogato wo wa go bua o sa diriše le tšhelo ya madi?

9. Mogato wa go bua o tla direlwa kae? Na dingaka le baoki ba sepetlele ba hlompha ditshwanelo tša molwetši mabapi le ditšhelo tša madi?

10. Ke kalafo ya mohuta ofe ya go hwiša bogogoma yeo e tlago go nyakega go nna? Na ngaka ya go hwiša bogogoma e na le phihlelo mabapi le go bua ka ntle le tšhelo ya madi?

11. Go tla ntšea nako e kaaka’ng gore ke boele sekeng?

12. Mogato wa go bua o tla bitša bokae?

[Seswantšho go letlakala 16]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

Seswantšho sa karolo ya letheka la monna

Sebudula

Thaka ya ka tlase ga sebudula

Motsila

Mothapo wa mohlapologo

[Seswantšho go letlakala 19]

Dijo tše di nago le phepo le boitšhidullo bjo bo lekanetšego di ka thuša go fokotša kotsi ya kankere ya thaka ya ka tlase ga sebudula