Bokamoso bja Metse e Megolo ke Bofe?

“GO LEBELELA metseng ya rena ke go bona bokamoso bja rena.” Ke kamoo go boletšego Ismail Serageldin wa Panka ya Lefase. Eupša go seo re šetšego re se bone go fihla mo nakong ye, bokamoso bjoo ga bo bonale e le bjo bo phadimago.

Seo se retwago ke gore maiteko a magolo a a dirwa bakeng sa go kaonefatša bophelo mafelong a mantši a ditoropong. Morago bjale New York City e feditše ka mpshafatšo ya Times Square kua Manhattan. Nakong e fetilego e be e tumile gampe ka meago ya yona ya go bontšha diswantšho tša bootswa, dihlopha tša go diriša dihlare-tagi, le bosenyi. Ga bjale, mabenkele a mafsa a kgwebo le meago di dikologile ditarata le go goketša baeti ba dikete. Go ya ka makasine wa National Geographic, Naples, kua Italy, “motse o phadimago o raraganego wo o bego o balwa maemong a swanago le London le Paris,” o ile wa welwa ke tshenyo nakong ya Ntwa ya II ya Lefase. Naples e ile ya ba leswao la bosenyi le tlhakatlhakano. Lega go le bjalo, ge motse o be o kgethwa bjalo ka lefelo la seboka sa dipolitiki sa 1994, o ile wa ba le diphetogo tše itšego ka dimpshafatšo tše dikgolo mafelong a motheo a motse.

Go ba gona, go ba le metse e šireletšegilego le e hlwekilego go na le ditshenyagalelo tša gona. Go oketšega ga tšhireletšego gantši go bolela go oketšega ga go ba gona ga maphodisa. Tahlegelo e nngwe e ka ba ya go ba noši ka sephiring. Mafelo a mangwe a batho bohle a ka tlase ga tlhapetšo ya ka mehla ya dikhamera tša TV le bahlankedi ba maphodisa bao ba sa aparego yunifomo ge ba le mošomong. Ge o dutše o sepela go phatša phaka le go kgabaganya methopo ya meetse, diswantšho tša go betlwa goba mafelo a lokišeditšwego go bjala matšoba, o ka ba o feta ka go se lemoge mafelong ao a hlapeditšwego a tšhireletšego.

Ka dinako tše dingwe dikaonefatšo di ba gona ka ditshenyagalelo tša godimo go badiidi. Nagana ka seo ba bangwe ba se bitšago go hudugela metseng e mpshafaditšwego—mosepelo wo ka wona malapa ao a hwetšago ditseno tša godimo a hudugelago ditikologong tšeo di kilego tša diila. Go hudugela metseng e mpshafaditšwego go bakwa ke go fetoga ga tša boiphedišo—“phetogo ya go tloga go tšweletšeng go ya go ditirelo, go tloga go ithekgeng ka bao ba nago le bokgoni bja magareng go ya go metšhene.” (Gentrification of the City, yeo e rulagantšwego ke Neil Smith le Peter Williams) Ge mešomo ya go šilafatša e dutše e felelwa  ke nako gomme go nyakega ga mešomo ya botsebi le bašomi ba nago le bokgoni go gola, go nyakega ga dintlo tše di swanetšego tša boemo bja magareng le gona go a gola. Go e-na le go hudugela mafelong a ka ntle ga toropo, ditsebi tše dintši tše di lefšago tšhelete ya godimo kudu di kgetha go mpshafatša magae ditikologong tše di diilago.

Ka tlwaelo se se feleletša ka kaonefatšo ya kgonthe ya tikologo. Eupša ge ditikologo di dutše di kaonefala, ditheko di a hlatloga. Badiidi gantši ba ikhwetša ba sa kgone go lefelela go dula ditikologong tšeo ba šomilego le go dula go tšona ka nywaga e mentši!

Na ke go Senyega ga Metse?

Metse e ka ba e sa tšwa go thoma go bona matla a diphetogo tšeo di tlišitšwego ke mekgwa e mefsa ya thekinolotši. Ge Internet e dutše e tuma ka mo go nabilego e le tsela ya go reka le go tšwetša kgwebo pele, se se ka ba le mafelelo a tseneletšego. Mekgwa e mefsa ya thekinolotši e šetše e dirile gore go be bonolo bakeng sa dikgwebo tše dingwe gore di hlongwe ka bofsa ka ntle ga metse—di gapa bašomi ba bantši.

Ka ge go reka le go šoma ka computer e thoma go ba selo se se atilego, batho ba ka ikwa ba se na tshekamelo ya go etela dilete tša kgwebo tše di tletšego batho. Puku ya Cities in Civilization e šišinya gore: “Re ka bonela pele bašomi ba bangwe ba ka mehla le mehla, kudu-kudu bašomi ba nakwana, ba šoma ka mo go feletšego mafelong a mošomo a ka gae goba a tikologong, . . . ka go rialo ba fokotša tekanyo ya dinamelwa ka kakaretšo.” Mothadi wa dipolane Moshe Safdie ka mo go swanago o akanya gore: “Tikologong ye e mpsha, re ka ba le go phatlalala mo go apareditšego ga metse e menyenyane e dimilione, e neago batho ba metsaneng yeo boiketlo bja bophelo bja ditorotswaneng le go ba nea ka elektroniki lehumo la tlhabologo ya metseng e megolo ya bohlokwa.”

Bokamoso bja Metse e Megolo ke Bofe?

Babogedi ba bantši ba dumela gore go sa šetšwe thekinolotši, metse e nea ditirelo le mehola yeo e tlago go tšwela pele go gogela batho. Go sa šetšwe gore bokamoso bo ka ba bo hupere eng, metse ya lehono e bothateng gona bjale! Le gona ga go na tharollo yeo e holofetšwego bakeng sa mathata a magolo a madulo le tshepedišo ya tša tlhwekišo bakeng sa ba dimilione bao ba diilago metseng ya ditoropong. Le gona ga go na le o tee yo a bilego kgaufsi le go hwetša mokgwa wa go fediša bosenyi, go onala ga tikologo le tšhilafalo ya metse ya ditoropong.

Ba bangwe ba ka fa mabaka ka gore mebušo e swanetše go fo tšhollela tšhelete e ntši metseng ya bona. Eupša go naganišiša ka pego ya seo se fihleletšwego yeo mebušo e mentši e nago le yona bakeng sa go laola matlotlo a yona, na ke mo go kwagalago go nagana gore go rarolla mathata a metse go ka dirwa ka go fo saena tšheke? Nywaga-some e fetilego, puku ya The Death and Life of Great American Cities e itše: “Go na le nonwane e hlologetšwego ya gore ge feela re ka ba le tšhelete e lekanego go ka e diriša . . . , re ka tloša mekutwana ya rena ka moka . . . Eupša lebelela seo re se agilego ka dimilione tša rena tše dikete tše mmalwa tša pele: Mananeo a ditseno tša tlase ao a gakatšago mafelo a bosenyi, go  senya dithoto ka boomo le go hloka mohola ga kakaretšo ga tša leago go feta bodiidi bjo bo bego bo swanetše go lokišwa.” Mantšu a a tšwela pele go kwagala e le a therešo.

Eupša ge e ba tšhelete e se tharollo, tharollo ke eng? Re swanetše go gopola gore metse e dirilwe ka batho, e sego feela meago le ditarata. Ka gona, mafelelong, ke batho bao ba swanetšego go fetoga ge e ba bophelo bja metseng e megolo bo tla kaonefala. Lewis Mumford o bolela ka go The City in History gore: “Maemo a makaone kudu a tša boiphedišo a motse ke tlhokomelo le tlhabollo ya batho.” Le gona ge e ba go dirišwa gampe ga dihlare-tagi, go gweba ka mmele, tšhilafalo, go senyega ga tikologo, go se leka-lekane ga tša leago, go senya thoto ka boomo, go ngwala maboto le tše di swanago le tšona di tla tlošwa, go nyakega mo gontši go feta go ba gona ga maphodisa a oketšegilego goba go penta metse gape. Batho ba swanetše go thušwa go dira diphetogo tše dikgolo menaganong ya bona le mekgweng.

Phetogo Taolong

Go fihlelela phetogo e bjalo ya tlhwekišo go tloga go le molaleng gore go ka godimo ga bokgoni bja motho. Ka gona, maiteko a go rarolla mathata a lehono a metse—go sa šetšwe gore ke a nago le maikemišetšo a mabotse gakaakang—a tla palelwa mafelelong. Lega go le bjalo, baithuti ba Beibele ga ba itlhoboge ka gobane ba lebelela mathata a lehono a metse-setoropo e le feela mohlala o mongwe wa go palelwa ga motho ke go laola polanete ya rena gabotse. Metse ya lehono e oketšegago le e nago le tlhakatlhakano e gatelela mantšu a Beibele ao a lego go Jeremia 10:23 a rego: “Motho tsela y’axwe xa’ e buše; le monna mo a yaxo xa’ ikiše, le xe a xata a tiiša.” Maiteko a motho a go ipuša a feleleditše ka manyami ka tekanyo e kgolo—mathata ao a fogo go godišetšwa pele metseng ya rena e megolo.

Badudi ba metseng e megolo lefaseng ka moka ba ka hwetša khomotšo kholofetšong ya Beibele yeo e begilwego go Kutollo 11:18 ya gore Modimo o tla “senya basenya-lefase.” Ka ntle le go ba yeo e bolelago bošula, pego ye e šupa bokamosong bja kgonthe bakeng sa batho. E holofetša gore Modimo o tla tšea taolo ya polanete ya rena ka pušo goba Mmušo. (Daniele 2:44) Dimilione tša batho ga di sa tla hlwa di phela bodiiding bjo bošoro, go hlokeng madulo a swanetšego le ditshepedišo tša motheo tša tša ditšhila, ba amogwa seriti goba go amogwa kholofelo. Ka tlase ga pušo ya mmušo wa Modimo, batho ba tla thabela katlego ya dilo tše di bonagalago, bophelo bjo bobotse bja mmele le magae a mabotse.—Jesaya 33:24; 65:21-23.

Lefase le le lefsa ke tharollo e nnoši ya kgonthe mathateng a metse e megolo ya lehono.

[Diswantšho go letlakala 8, 9]

Go dirilwe maiteko a magolo bakeng sa go kaonefatša bophelo mafelong a mantši a ditoropong

Naples, Italy

New York City, U.S.A.

Sydney, Australia

[Mothopo]

SuperStock

[Seswantšho go letlakala 10]

Lefase le lefsa la Modimo le nea tharollo mathateng a badudi ba metse e megolo ba lehono