Kamoo Bodumedi bo Ilego bja Phologa ka Gona

KA NAKO ya ge Jeremane ya Nazi e hlasela Russia ka June 1941, ma-Soviet a ile a fediša Kereke ya Orthodox ya Russia e le ka kgonthe. Eupša ka morago ga tlhaselo ya Nazi, ma-Soviet a ile a thoma go fetoša boemo bja ona bja kgopolo ka bodumedi. Ke eng seo se ilego sa hlohleletša se?

Richard Overy, yo e lego moprofesara wa histori ya mehleng yeno kua King’s College, London, o hlalositše ka pukung ya gagwe ya Russia’s War—Blood Upon the Snow gore: “Mopišopo-mogolo Sergei [Sergius], molaodi wa Kereke, o ile a ipiletša go balatedi letšatšing lona leo la tlhaselo ya Majeremane go dira sohle seo ba ka se dirago bakeng sa go fenya. O ile a phatlalatša bonyenyane diepistola tše masome-pedi-tharo nywageng e mebedi e latetšego, a ipiletša mohlapeng wa gagwe go lwantšha mmušo wa go se boife Modimo wo ba bego ba phela go wona.” Ka gona, go etša ge Overy a tšwetše pele, ‘Stalin o ile a dumelela bodumedi go tšwela pele gape.’

Mafelelong ka 1943, Stalin o ile a dumela go amogela Kereke ya Orthodox semmušo ka go kgetha Sergius e le mopatriareka wa yona yo mofsa. Overy o itše: “Balaodi ba Kereke ba ile ba arabela ka go kgoboketša tšhelete go ditho tša kereke bakeng sa go thekga madira a ntwa a Soviet. Baruti le bapišopo ba ile ba kgothaletša  diphuthego tša bona go ba le tumelo go Modimo le go Stalin.”

Ge a hlalosa nako ye ya history ya Russia, seithuti sa bodumedi sa mo-Russia e lego Sergei Ivanenko o ngwadile gore: “Puku ya semmušo ya Kereke ya Orthodox ya Russia, The Journal of the Moscow Patriarchate, e tumišitše Stalin bjalo ka moetapele yo mogolo kudu le morutiši wa dinako ka moka le ditšhabeng ka moka, yo a rometšwego ke Modimo bakeng sa go phološa setšhaba kgatelelong, go beng ba naga le go makapitalise. E ile ya ipiletša go badumedi go ikemišetša go hwela ntweng bakeng sa go šireletša USSR manabeng a yona le go neela dilo tša bona tšohle bakeng sa go aga Bokomanisi.

“Ba Hlomphilwe Kudu ke KGB”

Gaešita le ka morago ga ge Ntwa ya II ya Lefase e fedile ka 1945, Kereke ya Orthodox e ile ya dula e e-na le mohola go Makomanisi. Puku yeo e rulagantšwego ke Harrison Salisburg ya The Soviet Union: The Fifty Years, e utolla kamoo seo se bilego bjalo ka gona: “Ge ntwa e fela, baetapele ba kereke ba ile ba dumelelana le dinyakwa tša Ntwa ya Molomo tša mokgwa wa Stalin wa go dirišana le dinaga tše dingwe.”

Puku ya morago bjale ya The Sword and the Shield e hlalosa kamoo baetapele ba kereke ba ilego ba hlankela dikgahlego tša Soviet ka gona. E hlalosa gore Mopatriareka Alexis I yo a ilego a hlatlama Sergius e le mopatriareka ka 1945, “o ile a tsenela Lekgotla la Khutšo ya Lefase leo e lego sehlopha sa mokgatlo wa Soviet leo le hlomilwego ka 1949.” Puku gape e bolela gore yena le Mopišopo-mogolo Nikolai “ba ile ba hlompšha kudu ke KGB [Komiti ya Tšhireletšo ya Mmušo wa Soviet] e le bathekgi ba nago le tutuetšo.”

Ka mo go lemogegago, ka 1955, Mopatriareka Alexis I o ile a bolela gore: “Kereke ya Orthodox ya Russia e thekga ka mo go feletšego molao wa tirišano ya khutšo le dinaga tše dingwe wa mmušo wa rena, e sego ka gobane Kereke e be e hlaelelwa ke tokologo eupša ka gobane molao wa Soviet ke o lokilego le go dumelelana le dikgopolo tša Bokriste tšeo Kereke e di rutago.”

Ka tokollong ya January 22, 2000 ya The Guardian ya London, Engelane, moruti wa Orthodox wa mofetogedi Georgi Edelshtein o ile a tsopolwa a bolela gore: “Bapišopo ka moka ba ile ba kgethwa ka kelohloko e le gore ba tle ba dirišane le mmušo wa soviet. Ka moka e be e le bathekgi ba KGB. Ke mo go tumilego gore Mopatriareka Alexy o ile a kalatšwa ke KGB ka tlase ga leina la go fiwa la Drozdov. Lehono bapišopo ba sa kgomaretše dipolitiki tšona tšeo ba bego  ba e-na le tšona nywaga e 20 goba e 30 e fetilego.”

Sedirišwa sa Mmušo wa Soviet

Mabapi le tswalano magareng ga Kereke ya Orthodox le ma-Soviet, makasine wa Life, wa September 14, 1959, o itše: “Stalin o ile a nea tshwanelo e itšego bodumeding gomme kereke ya mo swara bjalo ka mmušiši. Tirišano ya Orthodox e ile ya kgonthišetšwa ke dikgoro tše kgethegilego tša mmušo gomme Makomanisi a ile a diriša kereke kudu ga e sa le go tloga ka nako yeo e le sedirišwa sa mmušo wa Soviet.”

Matthew Spinka yo e lego molaodi ditabeng tša kereke ya Russia, o ile a kgonthišetša go ba gona ga tswalano ya kgaufsi ya Kereke le Mmušo ka pukung ya gagwe ya 1956 ya The Church in Soviet Russia. O ngwadile gore: “Mopatriareka wa bjale e lego Alexei o dirile Kereke ya gagwe sedirišwa sa mmušo ka boomo.” Ka kgonthe, Kereke ya Orthodox ge e le gabotse e ile ya phologa ka go ba sedirišwa sa Mmušo. O ka ipotšiša gore: ‘Eupša na se se tloga se solega?’ Moka gona, ela hloko kamoo Modimo le Kriste ba lebelelago taba ka gona.

Jesu Kriste o boletše ka barutiwa ba gagwe ba therešo gore: ‘Ga le ba lefase, ka ge ke le hlaotše lefaseng.’ Le gona Lentšu la Modimo le botšiša ka go lebanya gore: “Lena diotswa-tenang! A xa Le tsebe xore leratô la lefase ké xo dirêla Modimo bonaba?” (Johane 15:19, bapiša le NW; Jakobo 4:4.) Ka gona, bjalo ka ge Beibele e bolela, kereke e itirile seotswa sa bodumedi seo “maxoši a lefase a dirilexo bootswa” le sona. E ipontšhitše ka noši e le karolo ya seo Beibele e se bitšago “Babele o moxolo, Mma xo diotswa le makxapha a lefase.”—Kutollo 17:1-6.

Kamoo Dihlatse di Ilego tša Phologa ka Gona

Ka mo go fapanego, Jesu Kriste o utolotše kamoo balatedi ba gagwe ba therešo ba bego ba tla tsebja ka gona ka gore: “Seo bohle ba tl’o xo tseba ka sôna xe Le le barutiwa ba-ka, ké xe Le na le leratanô.” (Johane 13:35, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Lerato le e bile lebaka la motheo go phologeng ga Dihlatse go yeo e bego e le Soviet Union, bjalo ka ge go bontšhitšwe ke pego e latelago ka go The Sword and the Shield. “Ma-Jehofa a ile a nea thušo ya mohuta le ge e le ofe go badumedi-gotee le ona bao ba bego ba le dikampeng [tša bokgoba] goba ba le bothopša ka gare ga naga, a ba nea tšhelete, dijo le diaparo.”

Gare ga “dijo” tšeo di bego di newa bao ba bego ba le dikampeng tša kgolego go be go le tša mohuta wa moya—Dibeibele le dipuku tša Beibele. Beibele e swere ‘mantšu a tšwago molomong wa Modimo,’ ao Jesu a boletšego gore re a a nyaka e le gore re fepe maphelo a rena a moya. (Mateo 4:4 ) Bao ba bego ba šwahlišetša dipuku ka kampeng ba be ba ipea kotsing e kgolo, ka ge mang le mang yo a bego a ka hwetšwa a dira se a be a otlwa o šoro.

Helene Celmina wa mo-Latvia, o be a golegilwe kampeng ya kotlo ya Potma kua Russia go tloga ka 1962 go fihla ka 1966. O ngwadile puku ya Women in Soviet Prisons yeo ka go yona a hlalositšego gore: “Dihlatse tša Jehofa tše dintši di ile tša ahlolelwa nywaga e lesome ya mošomo o  thata e le feela ka baka la go ba le ditokollo tše sego kae tša makasine wa Morokami ka diphapošing tša tšona. Ka ge batho ba be ba swarwa ka baka la go ba le dikgatišo tše, tlalelo le kgalefo tša bolaodi mabapi le go hwetšagala ga dipuku tše ka kampeng ke e kwešišegago.”

Ka kgonthe, go bea ga motho tokologo ya gagwe le tšhireletšego kotsing bakeng sa go nea thušo ya moya ke pontšho ya lerato la Bokriste! Eupša, le ge le e be e le lebaka le bohlokwa go phologeng ga Dihlatse, go be go na le le lengwe gape le bohlokwa kudu. Helene Celmina o boletše gore: “Ga go yo a kago go kwešiša kamoo lefelo le la terata ya meetlwa le la go ba le kgokagano e lekanyeditšwego le batho le bego le ka šwahlelwa ke dipuku tše di bego di ileditšwe.” Go be go bonala go sa kgonege ka ge yo mongwe le yo mongwe yo a bego a tsena ka kgolegong a be phuruphutšwa ka mo go tseneletšego. Mongwadi yo o ngwadile gore: “Go be go le bjalo ka ge eka morongwa o be a fofa bošego gomme a di tsenya.”

Ka kgonthe, Modimo o holofeditše gore a ka se tlogele goba go lahla batho ba gagwe. Ka gona, Dihlatse tša Jehofa go yeo e bego e le Soviet Union, di ile tša amogela e le ka kgonthe go etša ge go dirile mopsalme wa Beibele gore: “Nna Mohlakodiši wa-ka ké Modimo.” (Psalme 54:4; Jošua 1:5) Ruri, thušo ya gagwe e be e le ya bohlokwa go phologeng ga Dihlatse go yeo e bego e le Soviet Union!

Kamoo Maemo a Ilego a Fetoga ka Gona

Ka March 27, 1991, Dihlatse tša Jehofa di ile tša ba mokgatlo o tsebjago ka molao Soviet Union ka go saenwa ga lengwalo la tumelelo leo le akaretšago boipolelo bjo bo latelago: “Morero wa Mokgatlo wo wa Bodumedi ke go phetha modiro wa bodumedi wa go tsebatša leina la Jehofa Modimo le ditokišetšo tša gagwe tše lerato bakeng sa batho ka Mmušo wa gagwe wa legodimong ka Jesu Kriste.”

Gare ga ditsela tšeo di ilego tša lokeletšwa bakeng sa go phetha modiro wo wa bodumedi ke go dira boboledi phatlalatša le go etela magae a batho, go ruta ditherešo tša Beibele go bao ba ikemišeditšego go theetša, go swara dithuto tše di sa lefelelwego tša Beibele ka thušo ya dikgatišo tša go ithuta Beibele le go aba Dibeibele.

Ga e sa le go tloga ge lengwalo leo le saennwe nywaga e lesome e fetilego, Soviet Union e ile ya nyamelela gomme boemo bja bodumedi bo fetogile e le ka kgonthe direpabliking tše 15 tša yeo e bego e le Soviet. Go ka thwe’ng ka bokamoso bja bodumedi moo gotee le lefaseng ka moka?

[Lepokisi go letlakala 19]

Kereke e Dirišana le Ma-Soviet

Ka pukung ya gagwe ya 1945 ya Russia Is No Riddle, Edmund Stevens o ngwadile gore: “Kereke e ile ya melela bao ba bego ba e swere gabotse meno a ka godimo. E ile ya lemoga ka mo go tletšego gore ka baka la thekgo yeo e bego e e newa, Mmušo o be o letetše gore Kereke e thekge ka mo go tiilego tshepedišong le go šoma ka tlase ga ditekanyetšo tše itšego.”

Stevens o tšwetše pele go hlalosa gore: “Setlwaedi sa nywaga-kgolo sa go ba ga yona bodumedi bja semolao bja Mmušo se be se tsemile medu ka Kerekeng ya Orthodox, gomme ka go rialo ya amogela gabonolo tema ya yona e mpsha ya go dirišana kgaufsi le Mmušo wa Soviet.”

Keston Institute e nyakišišitše ka mo go tseneletšego tirišano ya nakong e fetilego magareng ga ma-Soviet le Alexis II, yo e lego mopatriareka wa lehono wa Kereke ya Orthodox ya Russia. Pego ya yona e phethile ka gore: “Tirišano ya Aleksi e be e se yeo e ikgethollago—mo e nyakilego go ba baetapele ka moka ba ka tlase ba ditumelo tša madumedi ao a tsebjago ka molao—go akaretša Makatholika, ma-Baptist, ma-Adventist, Mamoseleme le ba-Buddha—a ile a kalatšwa go ba badirišani ba KGB. Ka kgonthe, pego ya ngwaga le ngwaga yeo e hlalosago go kalatšwa ga Aleksi gape e akaretša badirišani ba bangwe, ba bangwe ba bona e le ba Kereke ya Luthere ya Estonia.”

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 20]

Go Fihlelela Bao ba Lego Dikampeng

Viktors Kalnins, raditaba wa mo-Latvia, o feditše bontši bja nywaga ya gagwe e lesome ya kahlolo (1962-72) lefelong la kampa kua Mordovia, mo e ka bago dikhilomithara tše 400 ka borwa-bohlabela bja Moscow. Poledišanong ye a bilego le yona le mongwadi wa Phafoga! ka March 1979, Kalnins o ile a botšišwa gore: “Na Dihlatse tše di golegilwego di tseba mabapi le seo se diregago mo United States goba dinageng tše dingwe mabapi le mokgatlo?”

Kalnins o ile a araba ka gore: “Di a tseba, le gona se ke ka baka la dipuku tše di di amogelago. . . . Di ile tša ba tša mpontšha gaešita le dimakasine tša tšona. Le ka mohla ga se ka ka ka tseba moo dipuku di bego di fihlilwe; tše di be di fetošwa nako le nako. Eupša yo mongwe le yo mongwe o be a tseba gore go na le dipuku ka kampeng. . . . Dihlatse tša Jehofa di be di leka go fihla dipuku gomme bahlapetši ba leka go di hwetša!”

Potšišong yeo e rego: “Na Dihlatse tša Jehofa di leka go boledišana le wena ka ditumelo tša tšona?” Kalnins o ile a araba ka gore: “Ee! Di tsebja gabotse kudu. Re tseba se sengwe le se sengwe ka Haramagedone . . . Di boletše mo gontši mabapi le go fela ga bolwetši.”

[Seswantšho]

Dihlatse dikampeng tša kua Mordovia di ile tša tšwela pele di abelana ditherešo tša Beibele le ba bangwe

 [Seswantšho go letlakala 16, 17]

Ba ga-Vovchuk ba ile ba hudušetšwa Irkutsk, Siberia ka 1951 gomme ba tšwela pele e le Bakriste ba botegago lehono

[Seswantšho go letlakala 18]

Ka baka la thekgo ya kereke nakong ya Ntwa ya II ya Lefase, Stalin o ile a dumelela bodumedi go tšwela pele ka lebakanyana

[Mothopo]

U.S. Army photo

[Seswantšho go letlakala 18]

Mopatriareka Alexis I (1945-70) o itše: ‘Molao wa Soviet o dumelelana le dikgopolo tša Bokriste tšeo Kereke e di rutago’

[Mothopo]

Central State Archive regarding the film/photo/phono documents of Saint-Petersburg