Ke Mang yo a Tlago go Fepa Lefase?

NA BATHO ba tla ka ba šireletša mehuta ya diphedi go e-na le go e fediša? Go ya ka rathutaphedi John Tuxill, seo se tla nyaka “phetogo e kgolo thulaganyong.” Lega go le bjalo, o oketša ka gore phetogo e bjalo “mohlomongwe e ka se direge ka ntle le diphetogo tša kgonthe tšeo batho ba tla di lemogago tša mohola wa mehuta ya dimela, kganyogo ya bona ya go fetoša mekgwa e lego gona le go rata ga bona go leka mekgwa e mefsa.”

Ba bantši ba hwetša go le thata go dumela gore diphetogo tše bjalo tša kgonthe di tla direga. Gomme ba bantši ga ba dumelelane le phetho ya Tuxill. Go na le ditsebi tša tikologo tše di naganago gore karolo ya mehuta ya diphedi e sa dutše e sa kwešišwe gabotse gomme mohlomongwe e feteleditšwe ke ba bangwe ba badirišani-gotee le bona. Lega go le bjalo, ge bo-rathutamahlale ba ngangišana ka taba, go bonagala e le mo go swanetšego go tšeela godimo sello sa temošo se se tšwago go ditsebi tše dingwe lefapheng le. Ba bonagala ba sa tshwenywe feela ke mehuta ya diphedi eupša gape ba tshwenywa ke megabaru le go bonela kgaufsi mo ba go bonago mošomong o lego ka kua ga ditahlegelo tše bjalo. Ela hloko ditlhaloso tše, tšeo di tšwago go bangwadi ba ba fapa-fapanego.

“Ngwaga-kgolong o fetilego feela, balemi ba dimilione tše makgolo, bao ba phatlaletšego le polanete ba ile ba laola dišego tša bona ka noši tša dipeu. . . . Lehono bontši bja dišego tša dipeu di tšweleditšwe, tša tšweletšwa ka boentšineare bja dikarolwana tša leabela le go tšweletšwa ke dikhamphani tša lefase ka moka le go bolokwa ka sebopego sa thoto e bohlokwa. . . . Ka go lebiša tlhokomelo go seo se tlišago mašokotšo a kapejana, diintaseteri tša biotech di tšhošetša ka go senya yona karolwana e bohlokwa ya leabela yeo ka letšatši le lengwe e tlago go ba e bohlokwa kudu bjalo ka tšhireletšo malebana le bolwetši bjo bofsa.”—Mongwadi wa tša thutamahlale Jeremy Rifkin.

“Kgopolo yeo e kwelwego goba e badilwego  ditabeng, yeo e boeleditšwego ka makga a mantši, ke gore ditla-morago tša kgonthe e swanetše go ba mmaraka, kgwebo e sa lefšego le tshepedišo ya lefase ka moka ya tša boiphedišo. Ge ditaba di tletše ka go kgahlegela lehumo le mašokotšo a dikhamphani tše dikgolo, kgodišego ye ya tša boiphedišo e swana feela le thuto ya bodumedi gomme ke ka sewelo e lebanago le tlhohlo.”—Monyakišiši wa dikarolwana tša leabela David Suzuki.

Ka pukung ya gagwe ya Seeds of Change—The Living Treasure, mongwadi Kenny Ausubel o pepentšha boikaketši dinageng tše di hlabologilego ge “mebušo ya tšona le mekgatlo e lla ka baka la kotsi e lego kgaufsi ya lefase ka bophara ya ‘bohwa bjo bo swanago’ bja pheletšo ya batho ya go kgobelana ga dikarolwana tša leabela.” O bolela gore le tšona di tšhošetša mehuta ya diphedi ka go tšwetša pele go dirišwa ga mekgwa ya mehleng yeno ya tša temo le mafelo a go bjala sebjalo setee.

 Go sa šetšwe gore dipoifo tše šoro tša bo-ratikologo di a lokafatšwa goba go se bjalo, o tla hwetša go le thata go ikwa o kgodišegile ka bokamoso bja polanete ye. E tla ba gona lebaka le lekaaka’ng ge batho ba bonagala ba laolwa ke megabaru? Ba nyaka dikarabo ka tlalelo, batho ba bantši ba holofela gore thutamahlale e tla re tlela ka tlhakodišo.

Na Thutamahlale le Thekinolotši di ka re Phološa?

Royal Society ya Edinburgh e sa tšwa go bontšha go tshwenyega ka gore ditšwelopele tša tša thutamahlale mo nakong ye di akgofa ka lebelo gomme di raragane mo e lego gore bo-rathutamahlale ba wela kotsing ya go se kwešiše ka botlalo ditla-morago tša ditšwelopele tše. David Suzuki o ngwadile gore: “Thutamahlale e nea temogo e nyenyane le e sa felelago lefaseng la tlhago. Ga re tsebe selo ka kagego ya tlhago ya dibopego tša bophelo tša Lefase, ga go seo re ka se bolelago ge e le kamoo di kgokaganago ka gona le kamoo di tswalanego ka gona.”

Bjalo ka ge makasine wa Science o hlalositše, “ga se dikotsi e bile ga se mehola ya GEO [Genetically Engineered Organisms] yeo e kgonthišeditšwego goba e akaretšago. . . . Matla a rena a go bolelela pele ditla-morago tša tswalano ya diphedi le tikologo ya tšona tša mehuta e sa tšwago go tšwelela, go akaretša ya GEO, ga se a nepagala.”

Ka kgonthe bontši bja “ditšwelopele” e bile tšhoša ya magale a mabedi. Di tliša mehola e itšego, eupša gape di bontšha go hlaelelwa ga batho ke bohlale gomme kudu-kudu megabaru ya bona. (Jeremia 10:23) Ka mohlala, le ge puno e kgolo e tšweleditše motlalo wa dijo le go fepa batho ba bantši, gape e tlaleleditše go lahlegeng ga mehuta ya diphedi. Dr. Mae-Wan Ho o ngwadile gore, ka go godiša go dirišwa ga dihlare tša go bolaya diji le mekgwa e mengwe e bitšago kudu ya tša temo, puno e kgolo mafelelong e hotše “babjadi ba dimela bao ba dirišanago le bakgomana ba Dinaga tše sa Hlabologago ka ditshenyagalelo tša batho ba tlwaelegilego.” Tshekamelo ye e tšwetše pele ge temo yeo e theilwego thekinolotšing ya mehuta ya diphedi e thoma go ba e kgolo kudu le go ba tlhohlo e matla gomme e re iša bokamosong moo tšhireletšego ya dijo e thomago go ba yeo e ithekgilego ka mo go tšwelago pele ka thutamahlale.

Lega go le bjalo, mathata a ga se a swanela go re nyamiša. Ge e le gabotse, a fo re bontšha ntlha e kgolo. Beibele e re thuša go bona gore ga se ra swanela go lebelela mo gontši go batho ba sa phethagalago bao mo nakong ye ba laolago polanete ye le ditšweletšwa tša yona. Mo nakong ye, go palelwa le go se kgone go laola, e fo ba karolo ya boemo bja motho. Lega go le bjalo, Psalme 146:3 e eletša ka gore: “Se boteng maxoši e lexo bana ba batho, bao xo sexo phološô xo bôná.” Eupša re ka bota Modimo ka mo go feletšego. (Diema 3:5, 6) O na le bobedi kganyogo le matla a go re thuša.—Jesaya 40:25, 26.

Kgaufsinyane—Lefase le Mafolofolo Leo le Atlegilego

Pele o ka mpshafatša ngwako o senyegilego, sa pele o swanetše go fsiela ditšhila ka moka. Ka mo go swanago, kgaufsinyane Jehofa Modimo o tla tloga a fediša batho ba kgopo ka moka lefaseng go akaretša le bao ba tšeago polanete ya rena, matlotlo a yona a tlhago gaešita le magagabo bona bjalo ka dilo feela tšeo di swanetšego go senywa bakeng sa dikganyogo tša motho ka noši tšeo di sepedišanago le katlego. (Psalme 37:10, 11; Kutollo 11:18) Eupša Jehofa o tla phološa bohle bao ba mo ratago le bao ba katanelago go dira thato ya gagwe.—1 Johane 2:15-17.

Ka morago ga moo, lefase le diphedi tša lona tše di sa balegego—go akaretša batho ba kwago, le tla bušwa ke mmušo wo o hlomilwego ke Modimo—Mmušo wa Mesia. (Daniele 7:13, 14; Mateo 6:10) Le gona, lefase le tla tšweletša motlalo o mokaakang wa dijo ka tlase ga pušo yeo e bohlale! Psalme 72:16 e re: “Xo tlo ba le mohora wa mabêlê mo naxeng; ’phoxong tša thaba meré ya dienywa e tlo xwaša.” Ee, dijo le ka mohla ga e sa tlo ba lebaka la go ba le diphapano le pelaelo. Go e na le moo, di tla šireletšega le go ba tše dintši.

Ka gona, ge tshepedišo ya gona bjale ya dilo e sobelela go ya gare boemong bja yona bjo bo nyamišago bja go itlhoboga le go se kgonthišege, bao ba botago Jehofa ba ka lebelela pele bokamosong bja letago gona mo lefaseng. Kholofelo ye e huperwe ke “ditaba tše dibotse tša mmušo” tšeo Dihlatse tša Jehofa ka lethabo di di abelanago le bohle bao ba nyakago lefase le lekaone-kaone le la toka. (Mateo 24:14, NW) Ka thušo ya kholofelo ye yeo e kgonthišeditšwego—le tlhokomelo ya Modimo e bjalo ka ya tate bathong ba gagwe—gaešita le mo nakong ye re ka ‘dula ra iketla, ra ikagela re sa šie kotsi.’—Diema 1:33.

 [Mothopo wa Seswantšho go letlakala 8]

FAO Photo/K. Dunn

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 9]

Tourism Authority of Thailand

[Seswantšho go letlakala 10]

Ka tlase ga Mmušo wa Modimo, dijo di tla šireletšega le go ba tše dintši