Ke ka Baka La’ng Banna ba Betha Basadi?

DITSEBI tše dingwe di bolela gore basadi ke bao gantši ba bolawago ke balekane ba bona ba banna go feta mehuta e mengwe ka moka ya ditlhaselo e kopane. Go ile gwa dirwa dinyakišišo tše mmalwa ka maiteko a go thibela tshekamelo ya go tlaiša molekane. Ke monna wa mohuta mang yoo a bethago mosadi wa gagwe? O be a le bjang bjaneng bja gagwe? Na e be e le yo šoro nakong ya lefereyo? Mmethi o arabela bjang tshwarong e bjalo?

Selo se sengwe seo ditsebi di se utolotšego ke gore ga se babethi ka moka bao ba swanago. Mohuta o mongwe wa mmethi ke monna yoo bošoro bja gagwe bo sa tlwaelegago. Ga a diriše sebetša gomme ga a na pego ya go ba yo a tlaišago molekane wa gagwe. Go yena tiragalo ya bošoro ke selo seo se sa tlwaelegago gomme e bonagala e tutuetšwa ke mabaka a kantle. Go ba bangwe, ke monna yo a hlagoletšego mokgwa o šoro wa go betha. Tlaišo ya gagwe ke yeo e tšwelago pele, gomme ga go na le seka le ge e le sefe sa go bontšha go itshola.

Lega go le bjalo, taba ya gore go na le mehuta e sa swanego ya babethi ga e bolele gore dibopego tše dingwe tša go bethwa ga se tše šoro. Ka kgonthe, mohuta le ge e le ofe wa go tlaišwa mmeleng o ka baka kotsi e kgolo—gaešita le lehu. Ka gona, taba ya gore bošoro bja monna yo mongwe ga se bja ka mehla goba bjo bo tseneletšego go feta bja yo mongwe, ga e bo dire bjo bo ka tshedišwago mahlo. Ge e le gabotse, go tloga go no se be le selo se bjalo ka go bethwa mo go “amogelegago.” Lega go le bjalo, ke mabaka afe ao a ka hlohleletšago monna gore a tlaiše mosadi mmeleng yo a dirilego keno ya gore o tla mo hlokomela bophelo bja gagwe ka moka?

Tutuetšo ya Lapa

Ga se mo go makatšago gore bontši bja banna bao ba tlaišago mmeleng bona ka noši ba godišeditšwe ka malapeng ao a tlaišago. Michael Groetsch yo a ilego a fetša nywaga-some e fetago e mebedi a nyakišiša ka kgobošo ya molekane, o ngwadile gore: “Babethi ba bantši ba ile ba godišwa ka magaeng ao a swanago le ‘megola ya ntwa.’ Bjalo ka masea le bana, ba ile ba golela ditikologong tša bonaba moo bošoro bja maikwelo le bja mmele e bego e le dilo tše di ‘tlwaelegilego.’” Go ya ka setsebi se sengwe, monna yo a godišitšwego tikologong e bjalo “a ka anya lenyatšo la tatagwe la go nyatša basadi go tloga bjaneng. Mošemane o ithuta gore monna ka mehla o swanetše go laola  basadi le gore tsela ya go ba le taolo yeo ke go ba tšhošetša, go ba kweša bohloko le go ba nyatša. Ka nako e swanago, o ithuta gore tsela e nngwe ya kgonthe ya gore a amogelwe ke tatagwe ke go itshwara bjalo ka tatagwe.”

Beibele e dira gore go be molaleng gore boitshwaro bja motswadi bo ka ba le mafelelo a lemogegago ngwaneng, e ka ba ka tsela e botse goba e mpe. (Diema 22:6; Ba-Kolose 3:21) Go ba gona, tikologo ya lapa ga se lebaka la go betha ga monna, eupša e ka thuša go hlalosa moo dipeu tša mokgwa wa bošoro di ilego tša bjalwa gona.

Tutuetšo ya Setšo

Dinageng tše dingwe, go betha mosadi go lebelelwa e le mo go amogelegago gaešita le mo go tlwaelegilego. Pego ya Ditšhaba tše Kopanego e re: “Tshwanelo ya monna ya go betha goba go tšhošetša mosadi wa gagwe mmeleng ke kgopolo e tsemilego medu ditšhabeng tše dintši.”

Batho ba bantši ba amogetše mokgwa wa go itshwara ka tsela e šoro gaešita le dinageng tšeo tlaišo e bjalo e sa lebelelwego e le e amogelegago. Kgopolo ya bošilo ya banna ba bangwe tabeng ye ke e boifišago. Go ya ka Weekly Mail and Guardian ya Afrika Borwa, nyakišišo ya kua Cape Peninsula e hweditše gore bontši bja banna bao ba ipolelago gore ga ba tlaiše balekane ba bona ba nagana gore go betha mosadi e be e le mo go amogelegago le gore boitshwaro bjo bo bjalo ga se bošoro.

Ge e le gabotse, pono e bjalo e kgopamilego gantši e thoma bjaneng. Ka mohlala, kua Brithania, nyakišišo e nngwe e bontšhitše gore 75 lekgolong ya bašemane ba nywaga e 11 le 12 ba nagana gore ke mo go amogelegago gore monna a bethe mosadi ge e ba a mo galefišitše.

Ga go Lebaka la go Lokafatša go Betha

Dintlha tše di lego ka mo godimo, di ka thuša go hlalosa tlaišo ya molekane, eupša ga di e lokafatše.  Ge re bea taba thwii, go betha molekane wa motho ke sebe se sešoro mahlong a Modimo. Ka Lentšung la gagwe Beibele, re bala gore: “Banna a ba tsebê xe xo ba swanetše xe ba rata basadi ba bôná, ka mokxwa wo ba rataxo mebele ya bôná ka wôna. Xe monna a rata mosadi wa xaxwe ké xôna xe a ithata. Xa xo motho e a kilexo a hlôya mmele wa xaxwe; se motho a se diraxo ké xo o fêpa le xo o babalêla; le Kriste ó dira phuthêxô ka mokxwa woo.”—Ba-Efeso 5:28, 29.

Beibele e ile ya bolela e sa le pele kgale gore mehleng ya “bofêlô” bja tshepedišo ye ya dilo batho ba bantši e tlo ba “batlaiši” bao ba se nago “maikwelo a tlhago a borutho” le ba “bašoro.” (2 Timotheo 3:1-3) Go phatlalala ga go tlaiša molekane e fo ba feela sešupo se sengwe sa gore re phela yona nakong yeo e bolelwago ke boporofeta bjo. Eupša, go ka dirwa’ng bakeng sa go thekga bahlaselwa ba go tlaišwa mmeleng? Na go na le kholofelo le ge e le efe ya gore babethi ba ka fetola mokgwa wa bona?

[Ntlhakgolo go letlakala 5]

“Mmethi yo a hlaselago mosadi wa gagwe ga a fapane le sekebekwa seo se bethago mofeti wa tsela ka matswele.”—When Men Batter Women

[Lepokisi go letlakala 6]

Bošoro Bja Ka gae Bothata bja Lefase ka Bophara

Banna bao ba ikgantšhago ka mokgwa wa go tlaiša basadi ke bothata bja lefase ka bophara, bjalo ka ge dipego tše di latelago di bontšha.

Egipita: Nyakišišo ya dikgwedi tše tharo kua Alexandria e bontšhitše gore bošoro bja ka gae ke sebaki sa motheo sa dikgobalo basading. Ke sebaki sa maeto ka moka a 27,9 lekgolong a basadi a go etela meagong ya lefelong leo ya dikgobadi.—Résumé 5 of the Fourth World Conference on Women.

Thailand: Basadi ba 50 lekgolong lefelong le legolo kudu la ka ntle ga toropo ya Bangkok ba bethwa ka mehla.—Pacific Institute for Women’s Health.

Hong Kong: “Palo ya basadi bao ba bolelago gore ba ile ba bethwa ke balekane ba bona e ile ya phagama o šoro ka tekanyo e fetago 40 lekgolong ngwagola.”—South China Morning Post, July 21, 2000.

Japane: Palo ya basadi bao ba nyakago bodulo e hlatlogile go tloga go 4 843 ka 1995 go ya go 6 340 ka 1998. “Mo e ka bago tee tharong ya bona ba ile ba bolela gore ba be ba tsoma bodulo ka baka la mekgwa e šoro ya banna ba bona.”—The Japan Times, September 10, 2000.

Brithania: “Go kata, go betha goba go hlaba ka thipa go direga ka gae karolong e nngwe go phuleletša le Brithania metsotswaneng e mengwe le e mengwe e tshela.” Go ya ka pego ya Scotland Yard, “maphodisa a amogela megala e 1 300 go tšwa go bahlaselwa ba bošoro bja ka gae letšatši le lengwe le le lengwe—e fetago 570 000 ka ngwaga. Ba 81 lekgolong ke bahlaselwa ba basadi bao ba hlasetšwego ke banna.”—The Times, October 25, 2000.

Peru: Melato ka moka e 70 lekgolong yeo e begilwego maphodiseng e akaretša go bethwa ga basadi ke banna ba bona.—Pacific Institute for Women’s Health.

Russia: “Basadi ba 14 500 ba ma-Russia ba ile ba bolawa ke banna ba bona ka ngwaga o tee, gomme ba bangwe ba 56 400 ba ile ba golofatšwa goba go gobatšwa ditlhaselong tša ka gae.”—The Guardian.

China: Moprofesara Chen Yiyun, yo e lego molaodi wa Jinglun Family Center o re: “Ke bothata bjo bofsa. Bo oketšega ka lebelo la mmutla, kudu-kudu mafelong a ditoropong. Tutuetšo e matla e tšwago go baagišani ga e sa hlwa e thibela bošoro bja ka gae.”—The Guardian.

Nicaragua: “Bošoro kgahlanong le basadi kua Nicaragua bo a oketšega. Nyakišišo e nngwe e bontšhitše gore ngwagola feela basadi ba 52 lekgolong ba ma-Nicaragua ba ile ba tlaišwa ke sebopego se sengwe sa bošoro bja ka gae ka diatleng tša banna ba bona.”—Ditaba tša BBC.

[Lepokisi go letlakala 7]

Dika tša Kotsi

Go ya ka nyakišišo yeo e dirilwego ke Richard J. Gelles Yunibesithing ya Rhode Island, United States of America, tše di latelago ke dika tša kotsi tša tlaišo ya mmele le ya maikwelo tikologong ya ka lapeng:

1. Monna o bile le karolo ka tsela e itšego bošorong bja ka gae.

2. Ga a šome.

3. O diriša dihlare-tagi tše di sego molaong bonyenyane gatee ka ngwaga.

4. Ge a be a dula ka gae, o be a bona tatagwe a betha mmagwe.

5. Bobedi ga se ba nyalana; ba fo dula gotee.

6. Ge a thwetšwe, o hwetša mošomo wo o lefago tšhelete ya tlase.

7. Ga se a aloga sekolong se se phagamego.

8. O nywageng ya magareng ga e 18 le 30.

9. O mongwe goba bobedi bja bona, ba diriša bošoro baneng ka gae.

10. Ditseno di ka tlase ga tekanyo ya bodiidi.

11. Monna le mosadi ba tšwa ditlogong tše di sa swanego.

[Seswantšho go letlakala 7]

Bošoro bja ka gae bo ka kgoma bana o šoro