Ke ile ka Thekgwa ke go Bota Modimo

KA GE GO ANEGA RACHEL SACKSIONI-LEVEE

GE MOHLAPETŠI A BE A MPETHA LEBOELELA MO SEFAHLEGONG KA GOBANE KE GANNE GO DIRA DIKAROLWANA TŠA MOTŠHENE BAKENG SA MA-NAZI AO A BETŠAGO DIPOMO, MOHLAPETŠI YO MONGWE O ILE A RE GO YENA: “EKA O KA EMIŠA. ‘BIBELFORSCHER’ [BARUTWANA BA BEIBELE] BA TLA ITUMELELA GO BETHWA GO FIHLELA LEHUNG BA HWELA MODIMO WA BONA.”

SE SE diregile ka December 1944 kua Beendorff, kampa ya basadi ya mošomo o thata yeo e lego kgaufsi le meepo ya letswai ka leboa la Jeremane. E re ke hlalose kamoo go tlilego ka gona gore ke be moo le kamoo ke ilego ka kgona go tšwela pele ke phela dikgweding tša mafelelo tša Ntwa ya II ya Lefase.

Ke belegetšwe ka lapeng la ba-Juda kua Amsterdam, Netherlands, ka 1908, ke le ngwanenyana wa bobedi go ba bararo. Tate e be e le mophadimiši wa ditaamane, go etša ge ba-Juda ba bantši kua Amsterdam e be e le bona pele ga Ntwa ya II ya Lefase. O hlokofetše ge ke be ke e-na le nywaga e 12, gomme ka morago ga moo rakgolo o ile a tla go dula le rena. Rakgolo e be e le mo-Juda yo a ineetšego, gomme o ile a kgonthišetša gore re godišwa ka go dumelelana le meetlo ya ba-Juda.

Ka go latela dikgatong tša tate, ke ile ka ithuta mošomo wa go sega taamane, gomme ka 1930, ke ile ka nyalana le mošomi-gotee le nna. Re ile ra ba le bana ba babedi—Silvain, mošemanyana wa matšato le yo e lego maleka-digale gotee le Carry, yoo e bego e le ngwanenyana yo monyenyane yo a rategago le yo bonolo. Ka manyami, lenyalo la rena ga se la ka la swarelela nako e telele. Ka 1938, kapejana ka morago ga tlhalo, ke ile ka nyalana le Louis Sacksioni, yoo le yena e bego e le mophadimiši wa ditaamane. Ka February 1940, morwedi wa rena, Johanna, o ile a belegwa.

Le ge Louis e be e le wa bodumedi bja Bojuda, o be a sa diriše bodumedi bja gagwe. Ka baka leo re ile ra se sa keteka menyanya ya Bojuda yeo ge ke be ke sa le ngwana ke hweditšego e le e kgahlišago kudu. Ka kgonthe ke be ke hlolosela seo, eupša pelong ya-ka ke ile ka tšwela pele ke dumela go Modimo.

Go Fetola Bodumedi

Mathomong a 1940, ngwaga woo ma-Jeremane a thomilego go laola Netherlands ka wona, mosadi o ile a etela legaeng la rena gomme a boledišana le nna ka Beibele. Ke be ke sa kwešiše bogolo bja seo a bego a se bolela, eupša ke be ke amogela dipuku go yena nako le nako ge a tlile. Lega go le bjalo, ke be ke sa bale seo a se tlogetšego ka gobane ke be ke sa nyake selo le ge e le sefe se se tswalanago le Jesu. Ke be ke rutilwe gore e be e le mo-Juda wa mohlanogi.

Ka gona ka letšatši le lengwe monna o ile a tla legaeng la-ka. Ke ile ka mmotšiša dipotšišo tše swanago le tše rego, “Ke ka baka la’ng Modimo a se a ka a bopa batho  ba bangwe ka morago ga ge Adama le Efa ba dirile sebe? Ke ka baka la’ng go e-na le manyami a makaakaa? Ke ka baka la’ng batho ba hloyane e bile ba e-lwa?” O ile a nkgonthišetša gore ge e ba ke sa fele pelo, o be a tla araba dipotšišo tša-ka go tšwa ka Beibeleng. Ka gona go ile gwa rulaganyetšwa thuto ya legae ya Beibele.

Lega go le bjalo, ke ile ka gana kgopolo ya gore Jesu e be e le yena Mesia. Eupša nakong yeo, ka morago ga go rapela ka bothata bjo, ke ile ka thoma go bala boporofeta bjo bo bolelago ka Mesia ka Beibeleng, ke bo lebelela ka leihlo le le fapanego. (Psalme 22:7, 8, 18; Jesaya 53:1-12) Jehofa o ile a ntira gore ke kgone go bona gore boporofeto bjoo bo ile bja phethagala ka Jesu. Monna wa-ka o be a se na kgahlego go seo ke bego ke ithuta sona, eupša ga se a ka a tsena taba ya-ka gare ya go ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa.

Kutamong—Eupša re Tšwela Pele re Bolela

Nakong ya ge Jeremane e be e buša Netherlands e be e le e kotsi go nna. E be e se feela ka baka la ge ke le mo-Juda yoo ma-Jeremane a bego a mo tsenya dikampeng tša tshwenyo, eupša gape ke be ke le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, mokgatlo wa bodumedi woo ma-Nazi a bego a leka go o fediša. Lega go le bjalo, ke ile ka tšwela pele ke le mafolofolo, ke diriša palogare ya diiri tše 60 ka kgwedi ke botša ba bangwe ka kholofelo ya-ka yeo ke sa tšwago go e hwetša ya Bokriste.—Mateo 24:14.

Bošegong bjo bongwe ka December 1942, monna wa-ka o ile a se ke a boa gae a e-tšwa mošomong. Mafelelong go ile gwa hwetšagala gore o ile a swarwa mošomong le bašomi-gotee le yena. Ga se ka hlwa ke sa mmona gape. Dihlatse-gotee le nna di ile tša nkeletša gore ke ye go ikuta le bana ba-ka. Ke ile ka kgona go dula le kgaetšedi yo mongwe wa Mokriste ka mošola wa Amsterdam. Ka ge go be go le kotsi bakeng sa rena re le ba bane go dula ntlong e tee, ke ile ka swanelwa ke go tlogela bana ba-ka le ba bangwe.

Gantši ke be ke phonyokga go swarwa ka lešobana la nalete. Mantšiboeng a mangwe Hlatse e nngwe e be e nkiša lefelong la go ikuta le lefsa ka paesekele ya gagwe. Lega go le bjalo, lebone la paesekela ya gagwe le be le sa šome, gomme re ile ra emišwa ke maphodisa a mabedi a ma-Dutch. A ile a mponega ka lebone la ona mo sefahlegong gomme a kgona go lemoga gore ke mo-Juda. Ka lehlogonolo, a ile a fo re: “Sepelang ka go akgofa—eupša ka maoto.”

Go Swarwa le go Golegwa

Mesong e mengwe ka May 1944 ge ke le kgaufsi le go thoma bodiredi bja-ka, ke ile ka swarwa—e sego ka baka la ge ke be ke le Hlatse eupša ka gobane ke be ke le mo-Juda. Ke ile ka išwa kgolegong kua Amsterdam, moo ke ilego ka dula matšatši a lesome. Ka morago ke ile ka rwalwa ka setimela gotee le ba-Juda ba bangwe, ra khudušetšwa kampeng ya Westerbork yeo e lego karolong ya ka leboa-bohlabela bja Netherlands. Go tloga moo, ba-Juda ba ile ba rwalwa ba išwa Jeremane.

Kua Westerbork ke ile ka kopana le molamo wa-ka gotee le morwa wa gagwe, yoo le yena a bego a golegilwe. Ke be ke le Hlatse ke nnoši gare ga ba-Juda, gomme ke ile ka rapela Jehofa ka mo go sa kgaotšego gore a nthekge. Matšatši a mabedi ka morago nna, molamo wa-ka le morwa wa gagwe re ile ra dula ka setimeleng sa dikgomo seo se bego se loketše go tloga bakeng sa go ya Auschwitz goba Sobibor, e lego dikampa tša lehu kua Poland. Kapejana, leina la-ka le ile la bitšwa ke moka ka tšewa ka išwa setimeleng se sengwe—setimela se se tlwaelegilego sa banamedi.

Bao ba bego ba nametše go sona e be e le bao ba bego ba šoma gotee le nna kgwebong ya ditaamane. Mo e ka bago bašomi ba lekgolo ba ditaamane ba ile ba išwa Bergen-Belsen e lego karolong ya ka leboa la Jeremane. Ka morago, ke ile ka lemoga gore mošomo wa-ka o phološitše bophelo bja-ka, ka baka la gore gantši ba-Juda bao ba bego ba e-ya Auschwitz le Sobibor ba be ba išwa thwii diphapošing tša kgase. Se ke seo se diragaletšego monna wa-ka, bana ba-ka ba babedi  le ba bangwe ba leloko. Lega go le bjalo, ka nako yeo ke be ke sa tsebe seo se ba diragaletšego.

Kua Bergen-Belsen rena basegi ba ditaamane re ile ra fiwa madulo lefelong le le kgethegilego la madulo. Bakeng sa go bolokela matsogo a rena mošomo wa rena wo o nyakago tlhokomelo e kgolo, re be re sa swanela go dira mediro e mengwe. Ke be ke le Hlatse ke nnoši sehlopheng sa rena, gomme ka sebete ke ile ka botša ba-Juda-gotee le nna ka bodumedi bja-ka bjoo ke sa tšwago go bo hwetša. Lega go le bjalo, ba be ba ntšea ke le mohlanogi, go swana le ge moapostola Paulo a be a lebelelwa bjalo lekgolong la pele la nywaga.

Ke be ke se na Beibele, gomme ke be ke duma dijo tša moya. Ngaka ya mo-Juda kampeng e be e e-na le yona, gomme e ile ya nthekišetša yona ka marotho a sego kae le potoro. Ke feditše dikgwedi tše šupa le ‘sehlopha seo sa ditaamane’ kua Bergen-Belsen. Re be re swerwe gabotse, e lego seo se ilego sa lebiša tabeng ya gore bagolegwa ba bangwe ba ba-Juda ba be le maikwelo a sa thabišego ka rena. Lega go le bjalo, mafelelong go ile gwa hwetšagala gore go be go se na ditaamane tšeo re di hweleditšwego bakeng sa gore re ka šoma ka tšona. Ka gona ka December 5, 1944, rena basadi ba ka bago 70 ba ba-Juda re ile ra khudušetšwa kampeng ya basadi ya mošomo o thata kua Beendorff.

Go Gana go Dira Dibetša

Meepong ya kgaufsi le kampa, mo e ka bago dimithara tše 400 ka tlase ga lefase, bagolegwa ba ile ba abelwa go šoma mošomo wa go dira dikarolo tša didirišwa bakeng sa bao ba betšago dipomo. Ge ke be ke gana go dira mošomo wo, ke ile ka otlwa ka makga a mmalwa. (Jesaya 2:4) Mohlapetši o ile a popoduma ka pefelo gore ke swanetše gore ke be ke loketše go šoma letšatšing le le latelago.

Mesong e latelago ga se ka ya moo go bitšwago lelokelelo la maina, ke ile ka šala ka phapošing yeo re bego re dula ka go yona. Ke be ke kgodišegile gore ke tla thunywa, ka baka leo ka rapela gore Jehofa a tle a nnee moputso bakeng sa tumelo ya-ka. Ke ile ka tšwela pele ke bušeletša psalme ya Beibele e rego: “Ke bôta Modimo, xa ke boife; motho [a ka] ntira’ng?”—Psalme 56:11.

Diphapoši di ile tša phuruphutšwa, gomme ke ile ka ntšhetšwa nyanyeng. Ke nako yeo ka yona yo mongwe wa bahlapetši a ilego a mpetha leboelela, a mpotšiša gore: “Ke mang yena yoo a sa go dumelelego go šoma?” Nako le nako ke be ke mmotša gore ke Modimo. Ke moo mohlapetši yo mongwe a ilego a mmotša gore: “Eka o ka emiša. Bibelforscher * ba tla itumelela go bethwa go fihlela lehung ba hwela Modimo wa bona.” Mantšu a gagwe a ile a mmatlafatša ka kudu.

Ka ge go hlwekiša dintlwana tša boithomelo e be e le modiro woo o bego o fiwa e le kotlo le gona e le mošomo o šilafetšego go feta mešomo e mengwe yeo ke bego nka nagana ka yona, ke ile ka ithapela go o dira. Ke ile ka thabela go hwetša kabelo yeo ka gobane e be e le mošomo wo ke bego nka o dira ka letswalo le le lokologilego. Mesong e mengwe molaodi wa kampa, yoo a bego a tšhabja ke batho ka moka, o ile a tla. O ile a ema ka pele ga-ka gomme a re: “Ka gona, na ke wena mo-Juda yo a sa nyakego go šoma?”

Ke ile ka araba ka gore: “O a bona gore ke a šoma.”

“Eupša o ka se šomele modiro wa tša ntwa, na ga go bjalo?”

Ke ile ka araba ka gore: “Aowa, Modimo ga a nyake seo.”

“Eupša o tla ba o sa tšee karolo polaong, na ga go bjalo?”

Ke ile ka mo hlalosetša gore ge ke be nka tšea karolo go direng dibetša, gona ke tla be ke gobatša letswalo la-ka la Bokriste.

 O ile a tšea lefsielo la-ka gomme a re go nna: “Nka go bolaya ka lona, na ga go bjalo?”

Ke ile ka araba ka gore: “Go bjalo, eupša lefsielo ga se la direlwa seo. Sethunya ke sona se diretšwego seo.”

Re ile ra bolela ka ga go ba ga Jesu mo-Juda le ka therešo ya gore le ge ke be ke le mo-Juda, ke fetogile yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Ge a sepetše, bagolegwa-gotee le nna ba ile ba tla go nna, ba makaletše sebete seo ke bilego le sona sa go bolela le molaodi wa kampa ntle le letšhogo. Ke ile ka ba botša gore e be e se taba ya go ba le sebete eupša ke ile ka kgona go dira se ka baka la gore Modimo wa-ka a mphile matla a go dira bjalo.

Go Phologa Mafelelo a Ntwa

Ka April 10, 1945, ge madira a Mohlakanelwa a be a batamela Beendorff, re ile ra swanela go ema bakeng sa go balwa maina ka lapeng mo e nyakilego e bile letšatši ka moka. Ka morago, mo e ka bago ba 150 ba rena basadi re ile ra pitlaganywa ka gare ga ditimela tša dikgomo, re se na dijo goba meetse. Ditimela di ile tša ya lefelong leo re sa le tsebego, gomme re ile ra tšea matšatši a mantši re sepela re e-ya pele le morago magareng ga methaladi ya ntwa. Ba bangwe ba ile ba kgama bagolegwa-gotee le bona e le gore go be le sekgoba se se oketšegilego ka dikoloing, gomme ka baka leo, basadi ba bantši ba ile ba tlaišwa ke go lahlegelwa ke menagano. Seo se ilego sa nthuša gore ke kgone go kgotlelela e bile go bota ga-ka tlhokomelo ya Jehofa.

Ka letšatši le lengwe setimela sa rena se ile sa ema kgaufsi le kampa ya banna, gomme re ile ra dumelelwa go tšwa. Ba sego kae ba rena ba ile ba newa dikgamelo gore re yo kga meetse kampeng. Ge ke fihla pomping, ke ile ka nwa meetse a mantši pele gomme ya ba gona ke tlatšago kgamelo. Ge ke boa, basadi ba ile ba ntlhasela eka ke diphoofolo tša naga. Meetse a ile a tšhologa ka moka ka kgamelong. Ma-SS (ditho tša sehlopha se phagamego sa bahlapetši sa Hitler) a be a eme moo a sega. Matšatši a 11 ka morago, re ile ra feleletša re le kua Eidelstedt, e lego kampa ye e lego lefelong la bodulo la ka ntle ga toropo ya Hamburg. Mo e ka bago seripa sa sehlopha sa rena se ile sa hwa ka baka la mathata a hlohlago a leeto.

Ka letšatši le lengwe ge re le kua Eidelstedt, ke be ke balela basadi ba sego kae go tšwa ka Beibeleng. Ka mo go sa letelwago, molaodi wa kampa o ile a ema lefasetereng. Re be re tloga re tšhogile ka gobane Beibele e be e le puku e thibetšwego kampeng. Molaodi o ile a tsena, a tšea Beibele, gomme a re: “Ka gona ye ke Beibele, na ga go bjalo?” Ke ile ka imologa kudu ge a e buša, a bolela gore: “Ge yo mongwe wa basadi a ka hwa, gona o swanetše go bala se sengwe go tšwa go yona ka go hlaboša.”

Go Boelanywa le Dihlatse-gotee

Ka morago ga matšatši a 14 a go lokollwa ga rena, mokgatlo wa Sefapano se Sehwibidu o ile wa re tšea wa re iša sekolong seo se bego se le kgaufsi le Malmö, Sweden. Re ile ra tswalelelwa moo ka nakwana. Ke ile ka botšiša yo mongwe wa bahlokomedi ba rena ge e ba a be a ka tsebiša Dihlatse tša  Jehofa gore ke gona lefelong la bodulo la bafaladi. Matšatši a sego kae ka morago, leina la-ka le ile la bitšwa. Ge ke botša mosadi gore ke Hlatse, o ile a thoma go lla. Le yena e be e le Hlatse! Ka morago ga go homola, o ile a mpotša gore Dihlatse tša Sweden ka dinako tšohle di be di rapelela bana babo tšona le dikgaetšedi ba Bakriste bao ba lego dikampeng tša tshwenyo tša Nazi.

Go tloga moo go ya pele, kgaetšedi o be a e-tla letšatšing le lengwe le le lengwe a swere kofi le sa go ba le swikiri. Ka morago ga go tloga lefelong la bodulo la bafaladi, ke ile ka khudušetšwa lefelong la kgaufsi le Göteborg. Dihlatse tša moo di ile tša rulaganya pokano e kgolo ya thapama bakeng sa-ka. Le ge ke be ke sa kgone go ba kwešiša, e be e le mo go thobago pelo go buša ke dikologwa gape ke bana bešo le dikgaetšedi.

Ge ke be ke le Göteborg, ke ile ka amogela lengwalo go tšwa go Hlatse ya Amsterdam leo le bego le ntsebiša gore bana ba-ka Silvain le Carry gotee le ba leloko ka moka ba tšerwe gomme ga se ba ka ba hlwa ba sa boa. Ke feela morwedi wa-ka Johanna le ngwanešo yo monyenyane bao ba phologilego. Morago bjale ke bone maina a morwa wa-ka le morwedi wa-ka pukung ya maina a ba-Juda bao ba bolailwego ka kgase kua Auschwitz le Sobibor.

Mošomo wa ka Morago ga Ntwa

Ge ke boetše Amsterdam e bile ke boelantšwe le Johanna, yoo ka nako yeo a bego a e-na le nywaga e mehlano, kapejana ke ile ka thoma modiro wa boboledi gape. Ka dinako tše dingwe ke be ke kopana le bao e ilego ya ba ditho tša mokgatlo wa NSB, e lego Dutch National-Socialist Movement (Mokgatlo wa Bosošalise bja Setšhaba bja ma-Dutch) wa bopolitiki woo o bilego le tirišano le ma-Jeremane. Ba ba ile ba thuša polaong e kgolo ya mo e nyakilego go ba lapa la-ka ka moka. Ke ile ka swanelwa ke go fenya maikwelo a fošagetšego e le gore ke kgone go abelana le bona ditaba tše dibotse ka Mmušo wa Modimo. Ke ile ka dula ke nagana gore Jehofa ke yena yo a bonago pelo le gore mafelelong ke yena yo a ahlolago, e sego nna. Ke ile ka šegofatšwa kudu gakaakang bakeng sa seo!

Ke ile ka thoma thuto ya Beibele le mosadi yoo monna wa gagwe a bego a le kgolegong ka baka la go dirišana ga gagwe le ma-Nazi. Ge ke namelela manamelo ke tsena ka ngwakong wa bona, ke be ke e-kwa baagišani ba re: “Bonang! Mo-Juda yola o etela ma-NSB gape.” Eupša go sa šetšwe kganetšo e kgolo e tšwago go monna wa gagwe yo a golegilwego yo a lwantšhanago le ba-Juda, mosadi yo le barwedi ba gagwe ba bararo ka moka ba ile ba fetoga Dihlatse tša Jehofa.

Se se ilego sa nthabiša ke gore ka morago morwedi wa-ka Johanna o ile a neela bophelo bja gagwe go Jehofa. Nna gotee le yena re ile ra khuduga ra yo hlankela moo go bego go nyakega bagoeledi ba Mmušo kudu. Re ile ra thabela ditšhegofatšo tše dintši tša moya. Ga bjale ke dula torotswaneng yeo e lego ka borwa bja Netherlands, moo ke tšeago karolo modirong wa boboledi gotee le phuthego gantši ka mo nka kgonago. Ge ke lebelela morago, nka bolela feela gore ga se ka ka ka ikwa ke lahlilwe ke Jehofa. Ka dinako tšohle ke be ke e-kwa gore Jehofa le Morwa wa gagwe yo a rategago, Jesu, ba na le nna, gaešita le dinakong tše thata o šoro.

Nakong ya ntwa, ke ile ka lahlegelwa ke monna wa-ka, bana ba-ka ba babedi gotee le bontši bja ba lapa lešo. Lega go le bjalo, kholofelo ya-ka ke go tlo ba bona gape ka moka kgaufsinyane lefaseng le lefsa la Modimo. Ge ke le noši gomme ke naganišiša ka phihlelo yeo ke bilego le yona, ke nagana ka lethabo le tebogo ka mantšu a mopsalme a rego: “Morongwa wa Morêna ó xoraxorêla ba ba mmoifaxo; ó a ba namolêla.”—Psalme 34:7.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 24]

Ba-Juda bao ba išwago Jeremane go tšwa kampeng kua Westerbork

[Mothopo]

Herinneringscentrum kamp Westerbork

[Seswantšho go letlakala 25]

Ke e-na le bana ba-ka Carry le Silvain, bao bobedi bja bona ba hwilego Polaong e Sehlogo

[Seswantšho go letlakala 26]

Ge ke be ke sa tswaleletšwe kua Sweden

[Seswantšho go letlakala 26]

Karata ya nakwana ya boitsebišo bakeng sa go bušetšwa ga-ka nageng

[Seswantšho go letlakala 27]

Ke e-na le morwedi wa-ka Johanna lehono