Radikgaruru wa Dipolitiki o Fetoga Mokriste yo a sa Tšeego Lehlakore

KA GE GO ANEGA LADISLAV ŠMEJKAL

Ka morago ga ge ke ahlotšwe, ke ile ka bušetšwa morago seleng ya-ka. Kapejana, ke ile ka thoma go kokota molaetša lebotong ka Morse code (thulaganyo ya go ngwala ya medumo e metelele le e mekopana yeo e emelago ditlhaka ka moka) go mogwera yoo a bego a dula mabato a mabedi ka godimo. O be a emetše go kwa gore ke neilwe kahlolo efe.

Ke ile ka kokota ka re: “Nywaga e lesome-nne.”

Ga se a ka a kgolwa seo. Ka gona o ile a botšiša: “Dikgwedi tše lesome-nne?”

Ke ile ka araba ka gore: “Aowa, nywaga e lesome-nne.”

N GWAGA e be e le wa 1953. Lefelo—Liberec, Czechoslovakia (yeo ga bjale e lego Repabliki ya Czech). Ka nako yeo ke be ke le radikgaruru wa nywaga e 19 yoo a bego a tsoma phetogo ya dipolitiki. Rena bo-radikgaruru re ile ra gaša dikgopolo tša rena ka go phatlalatša dipampišana tšeo di bego di swaya Mokgatlo wa Bokomanisi phošo, woo o bego o buša ka nako yeo. Modiro wa rena o ile wa ahlolelwa e le wa bofetogedi bjo bogolo—ka gona ke ile ka ahlolelwa nako e telele kgolegong.

Ke be ke šetše ke feditše lebaka la mo e nyakilego go ba ngwaga ke swerwe pele kahlolo ya-ka e ka tsebatšwa. Pele ga kahlolo, bagolegwa ba be ba bewa e le ba babedi ka seleng gomme nako le nako ba be ba tšewa ba thibilwe mahlo bakeng sa go yo botšošolišišwa. Re be re se ra dumelelwa go bolela ge re le ka diseleng tša rena, ka gona re be re sebelana goba re boledišana ka go kokota ka Morse code.

Kapejana ke ile ka lemoga gore bontši bja bao ba lego ka kgolegong e be e le Dihlatse tša Jehofa. Kgolegong ya rena e be e le mokgwa go fetola bagolegwa ka diseleng kgwedi e nngwe le e nngwe goba tše pedi. Ka ge ke be ke kgahlegela Beibele, ke be ke thabile ge mafelelong ke ile ka bewa ka seleng e tee le Hlatse. Ka morago ga nako e itšego, ke ile ka thoma go ithuta Beibele le Dihlatse.

Ke nagana gore o be o ka hlalosa dipoledišano tša rena bjalo ka dithuto tša Beibele, gaešita le ge re be re se na Beibele goba dipuku tša Beibele. Ge e le gabotse, le ka mohla bophelong bja-ka ga se nka ka bona Beibele. Eupša re be re tla bolela—Hlatse e be e hlalosa ditaba tša Beibele tšeo e di swerego ka hlogo—gomme nna ke be ke ngwala dintlha tšeo e di boletšego. Tše ka moka di be di dirwa ge re dutše fase kgaufsi le kgaufsi re sebelana.

Dithušo di nnoši tšeo di bego di le gona e be e le pampiri ya ka ntlwaneng ya boithomelo le sekamo. Ke be ke diriša sekamo go ngwala dintlha godimo ga pampiri ya ka ntlwaneng ya boithomelo. Mangwalo a mantši ao re boledišanego ka ona ke be ke a swara ka hlogo. Dihlatse tšeo di ithutilego le nna  di nthutile gape le dikopelo tša Mmušo. Hlatse e nngwe e ile ya mpotša gore: “Ga bjale o ka kgolegong bjalo ka sesenyi sa tša dipolitiki, eupša nakong e tlago o ka golegwa ka baka la go ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa.”

Mafelelong, ka morago ga dipotšošolišišo tšeo di sa felego, ke ile ka ahlolwa gomme ka išwa kampeng ya go šoma kgaufsi le toropo ya Jáchymov. Ka nako yeo, ke be ke kgodišegile gore ka letšatši le lengwe ke be ke tla ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa.

Nywaga e Mentši ya go Golegwa

Ge ke fihla kampeng yeo go bego go epša uraniamo, kapejana ke ile ka thoma go nyaka Dihlatse. Eupša kapejana ke ile ka lemoga gore di tlošitšwe gomme di išitšwe lefelong le lengwe. Lega go le bjalo, Hlatse e nngwe e ile ya šala ka gobane e be e le moapei. O ile a nkadima Beibele yeo e bego e hlagetše kudu yeo e ilego ya utwa mafelong a mantši. Ka gona ke ile ka kgona go bala mangwalo ao ke bego ke šetše ke a tseba ka hlogo. Ge ke dutše ke bala ke ile ka tšwela pele ke ipotša gore, ‘Ee, a swana gabotse le kamoo bana bešo ba nthutilego ka gona.’

Mo e ka bago kgwedi ka morago, ke ile ka romelwa kampeng yeo e bitšwago Bytiz, kgaufsi le toropo ya Příbram. Moo ke ile ka gahlana le Dihlatse tše dingwe. Kua Bytiz re be re amogela dipuku tša Beibele ka mehla tšeo di bego di šwahlišetšwa ka gare. Le ge balaodi ba kampa ba ile ba leka go hwetša kamoo dipuku di bego di re fihlela ka gona, ga se ba ka ba kgona. Re be re na le bagolegwa ba ka bago 14 bao ba bego ba tšea karolo go neeng bohlatse go ba bangwe ka mafolofolo. Seripa-gare sa ba e be e le Dihlatse tše di kolobeditšwego, gomme karolo e nngwe e be e swana le nna, batho bao ba ilego ba amogela ditumelo tša Dihlatse ba le kgolegong.

Ba bantši ba rena re be re nyaka go bontšha boineelo bja rena go Modimo ka go kolobetšwa meetseng. Eupša ka baka la go hlokega ga meetse—goba, ge re bolela ka go lebanya, go hlokega ga seswaro se segolo ka mo go lekanego sa meetse—go inwa e be e se mogato o bonolo. Ka gona, ba bantši mehleng yeo ba ile ba swanelwa ke go ema go ba go fihla ge ba lokollwa bakeng sa gore ba kolobetšwe. Lega go le bjalo, kampeng ya Bytiz go be go na le ditora tše dikgolo tša go fodiša bakeng sa digatedi tša moepong. Magareng ga bo-1950, ba sego kae ba rena ba ile ba kolobetšwa ka tankeng yeo e bego e kgoboketša ya e nngwe ya ditora tšeo.

Nywaga e sego kae ka morago, ka March 1960, ke ile ka bitšwa ke lephodisa le lengwe leo le bego le ikarabela ka bagolegwa ba bopolitiki. Le ile la re ge e ba nka le tsebiša ka mediro ya bagolegwa ba bangwe, le be le tla rulaganya gore go fokotšwe nako ya go golegwa ga-ka. Ge ke ganne go dira seo, le ile la thoma go nkgoeletša ka mantšu a mahlapa. Le goeleditše ka gore: “O tlogetše sebaka sa go hwetša bophelo bja tokologo. Ke tla kgonthišetša gore le ka mohla o se ke wa boela gae! O tla hwela mo.” Lega go le bjalo, dikgwedi tše pedi ka morago, ke ile ka lokollwa gomme ka morago ga palo-moka ya nywaga e seswai ya go golegwa, ke ile ka boela gae.

Nako e Kopana ya Tokologo

Modiro wa Dihlatse tša Jehofa o be o thibetšwe kua Czechoslovakia ga e sa le go tloga ka April 1949, ka gona kapejana ke ile ka lemoga gore go hlankela Modimo go seo se bitšwago tokologo go be go swana le go hlankela Modimo o dutše o le kgolegong. Ga bjale ka morago ga go lokollwa ga-ka, ke ile ka lebeletšana le bothata bjo bongwe. Ka nako yeo e be e le kgapeletšo gore monna yo mongwe le yo mongwe nageng a hlankele go tša bohlabani ka nywaga e mebedi.

Banna ba bangwe bao ba ilego ba šoma ka dikgwebo tšeo e bego e le tša Mmušo ba ile ba newa tokologo ya go tšwa ditirelong tša bohlabani. Ka mohlala, bao ba šomilego meepong ya malahla ba ile ba amogela tokologo e bjalo. Ka ge ke ile ka šoma  moepong, ke ile ka hwetša mošomo go o mongwe wa meepo. Moo ke ile ka amogelwa ka borutho. Ke ile ka botšwa gore: “O se ke wa tshwenyega ka tša bohlabani. Ga se bothata go rena go go lokolla ditirelong tša bohlabani.”

Dikgwedi tše pedi ka morago, ge ke amogela tsebišo ya kgapeletšo ya go tsenela tirelo ya tša bohlabani, bao ba bego ba šoma bolaoding ba ile ba nkgonthišetša ka gore: “O se ke wa tshwenyega, e swanetše go ba e le phošo e itšego. Re tla ngwalela madira a bohlabani gomme bothata bo tla rarollwa.” Eupša bo be bo sa rarollwa. Ge nako e dutše e e-ya, molaodi o ile a tla go nna gomme a kgopela tshwarelo ka gore: “Le ke lekga la pele se se direga, eupša o tla swanela ke go bega go tša bohlabani.” Ka go dumelelana le go gana ka baka la letswalo go tsenela ntwa, ke ile ka gana go tsenela tša bohlabani, ke ile ka swarwa gomme ka išwa lefelong la kgaufsi la bohlabani.—Jesaya 2:4.

Go Lebeletšana le Lekgotla la Kahlolo

Ka morago ga ge ke golegilwe kua toropong ya Kladno ka January 1961, go ile gwa dirwa maiteko a go mphenya ka polelo gore ke be lešole. Molaodi wa tša bohlabani yo a ikarabelago o ile a rulaganya seboka. Ke ile ka išwa phapošing ya dipoledišano yeo e bego e na le tafola e kgolo, ya ntikodiko yeo e bego e dikologilwe ke ditulo tše dikgolo tšeo di nago le maitshwarelelo tša mokgopa. Kapejana balaodi ba ile ba thoma go fihla gomme ba dula go dikologa tafola. Yo a ikarabelago o ile a ba ntsebiša bona ka o tee ka o tee. Ke moka o ile a dula fase gomme a re: “Bjale, re botše ka bodumedi bjo bja gago.”

Ka morago ga thapelo ya kapejana le ya setu, ke ile ka thoma go bolela le batheetši bao ba bego ba theeditše ka kelohloko. Poledišano ka pela e ile ya fetogela go tlholelo gomme go ile gwa rotoga kgang ya gore tlholelo ke therešo ya tša thutamahlale. Ka kampeng ya go šoma yeo ke bego ke le go yona pejana, ke ile ka ithuta pukwana ya Evolution Versus the New World. * Ka gona seo se ilego sa makatša balaodi bao ba tša bohlabani e bile gore ke be ke kgona go ba nea bohlatse bja gore tlholelo e be e le kgopolo yeo e sa hlatselwago.

Ka gona, yo a phagametšego balaodi, yo go bonagalago gabotse gore o be a na le setlogo se itšego bodumeding bja Katholika, o ile a tsenela poledišano. O ile a botšiša gore: “Pono ya gago ke efe ka Maria Kgarebe? Gomme boemo bja gago bja kgopolo ke bofe malebana le Mmisa o mokgethwa?” Ke ile ka araba dipotšišo tša gagwe gomme ka morago ke ile ka re: “Morena, ke a bona gore o swanetše go ba o le modumedi, ka gobane dipotšišo tša gago di fapane le tša ba bangwe.”

O ile a ganetša ka go hlaboša gore: “Aowa! Aowa! Aowa! Ga ke modumedi!” Mmušong wa Bokomanisi, bao ba bego ba ipolela gore ke Bakriste ba be ba sa hwetše hlompho le ge e le efe goba boikarabelo. Ka gona ka morago ga poledišano yeo, molaodi ga se a ka a tšwela pele a tšea karolo poledišanong. Ke ile ka leboga kudu go hwetša sebaka sa go hlalosa ditumelo tša Dihlatse tša Jehofa go banna bao.

Dibaka tše di Oketšegilego tša go Nea Bohlatse

Matšatši a sego kae ka morago, ke ile ka tšewa ka išwa moagong wa tša bohlabani kua Prague gomme ka hlapetšwa ke bahlabani. Mohlabani wa pele yo a itlhamilego yo a bego a abetšwe go nhlapetša o ile a makatšwa kudu ke megato e kgethegilego ya tšhireletšo. O ile a mpotša gore: “Le ke lekga la pele leo ka lona re swanetšego ke go hlapetša motho ka borena.” Ka gona ke ile ka mo hlalosetša lebaka leo ka lona ke bego ke golegilwe. Se se ile sa goga kgahlego ya gagwe kudu moo a ilego a dula fase—sethunya sa gagwe se le magareng ga dikhuru tša gagwe—gomme a theetša. Ka  morago ga diiri tše pedi mohlabani yo mongwe o ile a mo tšeela legato gomme potšišo e swanago le poledišano ya Beibele di ile tša latela.

Matšatšing a latetšego, ke ile ka hwetša sebaka sa go bolela le batho bao ba bego ba nhlapeditše gotee le ba bangwe bao ke bego ke dula le bona ge bahlapetši ba be ba dumelela seo. Bahlapetši ba ile ba bula gaešita le disele gomme ba dumelela bagolegwa gore ba bokane bakeng sa dipoledišano tša Beibele! Ge nako e dutše e e-ya, ke ile ka tshwenywa ke gore tokologo yeo bahlapetši ba nneilego yona ya go bolela le bagolegwa ba bangwe e be e tla tsebja le gore go be go tla ba le mathata ao a tlago go tšwelela ka morago. Eupša taba ka moka e ile ya bolokwa e le sephiri.

Mafelelong, ge ke išwa kgorong bakeng sa go ahlolwa, ke ile ka kgothatšwa ke bao ke ilego ka bolela le bona ka ditumelo tša-ka. Ke ile ka ahlolelwa nywaga e mebedi, yeo e ilego ya okeletšwa godimo ga nywaga e tshela ya kahlolo ya-ka ya mathomo yeo ke sego ka e hlankela ka baka la tokologo. Se se ile sa bolela gore ke be ke swanetše go dula kgolegong nywaga e seswai.

Go Lemoga Thušo ya Modimo

Gantši, ke be ke lemoga thušo ya Modimo ge ke dutše ke hudušwa go tloga kampeng e nngwe go ya go e nngwe le go tloga kgolegong e nngwe go ya go e nngwe kua Czechoslovakia. Ge ke fihla kgolegong ya kua Valdice, molaodi o ile a mpotšiša gore ke ka baka la’ng ke le moo. Ke ile ka araba ka gore: “Ke ganne tirelo ya tša bohlabani. Go tsenela ntwa ga go dumelelane le ditumelo tša-ka.”

O ile a araba ka kwelobohloko gore: “Go be go tla thabiša ge batho ka moka ba be ba na le boemo bjo bo swanago bja kgopolo.” Eupša ka morago ga go naganišiša ka taba ye ka motsotswana o ile a re: “Lega go le bjalo, ka ge batho ba bantši lehono ba sa nagane ka tsela ye, re swanetše go go otla—gomme re go otle o šoro!”

Ke ile ka bewa ka lefapheng la go sega digalase, leo e bego e le lefapha la kahlolo. O swanetše go kwešiša gore, le ge ke be ke ahlotšwe ka baka la go gana ditirelo tša bohlabani bjalo ka yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, ke be ke sa dutše ke lebelelwa bjalo ka mogolegwa wa tša bopolitiki, ka gona ke ile ka newa dikabelo tše thata kutšwanyana. Go sega galase bakeng sa mabone ao a hlamilwego ka mo go kgahlišago gotee le dilo tše dingwe tša matsaka tšeo di dirilwego ka galase e be e le mošomo o thata ka mo go kgethegilego ka gobane ditšweletšwa tše bjalo di be di swanetše go dirwa ka ntle le phošo. Ka mo go tlwaelegilego, bagolegwa ba be ba neela mošomo wa bona wo o fedilego, gomme letšatšing le le latelago ba hwetša gore seripa-gare sa ona se bušitšwe bakeng sa go lokišwa. Ka gona go be go le thata go kgotsofatša dinyakwa tšeo di neilwego tša tšweletšo.

Letšatšing leo ke tsenego lefapheng la go sega galase, sa pele ke ile ka swanelwa ke go emela hlogo ya lefapha. Ge a fihla, o ile a thoma go goelela bagolegwa bao go ya ka pono ya gagwe ba bego ba sa šome ka thata ka mo go lekanego. O ile a feta bagolegwa ba bangwe gomme a tla go nna a re: “Go thwe’ng ka wena? Ke ka baka la’ng o sa šome?”

Ke ile ka hlalosa gore ke mogolegwa yo a sa tšwago go newa kabelo e mpsha. O ile a nkiša ofising ya gagwe gomme a mpotšiša dipotšišo tšeo di tlwaelegilego mabapi le lebaka leo ke golegilwego ka lona. Ka morago ga ge ke mo hlaloseditše boemo bja-ka, o itše: “Ka gona, na o yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa?”

Ke ile ka araba ka gore: “Ee.”

Boemo bja gagwe bja kgopolo bo ile bja fetoga. O ile a re: “O se ke wa tshwenyega. Re ile ra ba le Dihlatse tša Jehofa tše dintši mo. Re di hlompha ka moka, ka gobane di šoma ka thata gomme ke batho bao ba itshwerego gabotse. Ke tla rulaganya gore o hwetše karolo ya mošomo woo o tla kgonago go o phetha.”

Go fetoga ga boitshwaro bja molebeledi wa mošomo go ile gwa mmakatša ka mo go feletšego. Ke be ke leboga Jehofa le badumedi-gotee bao ba bego ba ikarabela ka botumo bjo bobotse bjoo Dihlatse di bego di na le bjona ka kgolegong yeo. Ge e le gabotse, ke ile ka lemoga thušo ya Jehofa e lerato nakong ka moka yeo ke bego ke le kgolegong ka yona.

Go sa šetšwe kamoo boemo bja-ka bo ilego bja ba thata ka gona, ka dinako tšohle ke be ke kgonthišegile gore mafelelong ke tla kopana le bana bešo ba Bakriste. Ka gona ke be ke tla bona go myemyela ga bona mo go thabišago le go amogela dikgothatšo tša bona. Ka ntle le bona, go ka be go ile gwa ba thata kudu go lebeletšana le go golegwa ga-ka.

Bagolegwa ba bantši ba be ba nagana feela ka go ipušeletša bakeng sa tshwaro e mpe yeo ba e hweditšego. Eupša ga se nka ka ikwa ka tsela yeo. Ke ile ka lemoga gore ke be ke tlaišwa ka baka la go theetša melao ya motheo ya Modimo ya go loka. Ka gona ke  be ke tseba gore letšatši le lengwe le le lengwe leo ke le feditšego ke le ka kgolegong, Jehofa o be a ka kgona go nnea matšatši ao a sa balegego a kgahlišago a bophelo lefaseng la gagwe le lefsa la Paradeise.—Psalme 37:29; 2 Petro 3:13; Kutollo 21:3, 4.

Go Leboga Ditšhegofatšo Lehono

Ka May 1968, ka morago ga mo e ka bago nywaga ya ka godimo ga e 15 ya go golegwa, ke ile ka lokollwa mafelelong. Mathomong, ke be ke na le dithibelo tša go bolela le batho, e lego selo seo se tlwaelegilego bakeng sa batho bao ba feditšego nako e ntši ya bophelo bja bona ba le gare ga batho bao ba aperego diaparo tša bagolegwa goba yunifomo yeo e aparwago ke bahlapetši. Eupša bana bešo ba Bakriste kapejana ba ile ba nthuša gore ke tšee karolo modirong wa go bolela, woo go ba gona o bego o tšwela pele ka tlase ga thibelo.

Dibekeng tše sego kae ka morago ga go lokollwa ga-ka, ke ile ka gahlana le Eva. Go sa šetšwe kganetšo e šoro ya lapa, yena gotee le kgaetšedi ya gagwe ba ile ba emela therešo ya Beibele ka sebete mo e ka bago nywageng e meraro pejana. Kapejana re ile ra thoma go tšea karolo modirong wa go bolela re le gotee. Re ile ra šoma gape go tšweletšeng dipuku tša rena tša Beibele. Se se be se dirwa mafelong a go gatiša a ka sephiring. Ka gona ka November 1969, re ile ra nyalana.

Ka 1970 ngwana wa rena wa pele, Jana, o ile a belegwa. Ge nako e dutše e e-ya, mafelo-bekeng ke ile ka thoma go hlankela diphuthego bjalo ka modiredi wa mosepedi wa Dihlatse tša Jehofa, ke di etela bakeng sa go di nea kgothatšo ya moya. Ge ke dutše ke dira mošomo wo ka 1975, ke ile ka swarwa gomme ka romelwa kgolegong gape. Eupša mo nakong ye ke ile ka dula dikgwedi tše sego kae feela moo. Ka gona ka 1977, morwa wa rena Štěpán, o ile a belegwa.

Mafelelong, ka September 1, 1993, Repabliki ya Czech e ile ya dumelela Dihlatse tša Jehofa semmušo. Ngwageng o latelago morwedi wa rena, Jana, o ile a nyalana le Dalibor Dražan, e lego mogolo wa Mokriste. Ka gona ka 1999, morwa wa rena, Štěpán, e lego mohlanka wa bodiredi, o ile a nyala Blanka, yo a tšeago karolo bodireding bja nako e tletšego. Ka moka ga rena bjale re ditho tša diphuthego tša kua Prague. Ka moka ga rena re lebeletše pele nakong yeo ka yona lefase le lefsa le tlago go ba gona—eupša nna ka mo go kgethegilego ke hlologetšwe nako yeo go tlago go ba go se na maboto a kgolego le ge e le kae.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Diswantšho go letlakala 28]

Ke ile ka diriša sekamo bakeng sa go ngwala dintlha tša ditemana tša Beibele

[Seswantšho go letlakala 29]

Kampa ya Bytiz, moo ke bego ke golegilwe gona gomme ka morago ka kolobeletšwa gona

[Seswantšho go letlakala 31]

Letšatši la rena la lenyalo

[Seswantšho go letlakala 31]

Nna le Eva, gotee le Štěpán le Blanka ka letsogong la rena le letshadi gomme Jana le Dalibor ka go le letona