Dikotsi tša Dikoloi—Na o Šireletšegile?

“Ke na le pego e botse ya go otlela, ka gona ga se ka swanela go tshwenyega mabapi le go hwetša kotsi ya koloi.” “Dikotsi di diragalela feela bafsa le baotledi bao ba sa hlokomelego.” Batho ba bantši ba nagana gore kotsi ya koloi e ka se ke ya ba diragalela. Na ke tsela yeo le wena o naganago ka gona? Ge go tliwa tabeng ya dikotsi tša dikoloi, na wena ga o kotsing?

DIPALO-PALO di bontšha gore ge e ba o dula nageng e hlabologilego, o ka gobala kotsing ya koloi bonyenyane gatee bophelong bja gago. Go ba bantši, dikotsi tše bjalo di ipontšha e le tše bolayago. Ga bjale go na le mahu a ka bago ka godimo ga seripa sa milione ao a bakwago ke dikotsi tša dikoloi ngwageng o mongwe le o mongwe lefaseng ka bophara. Mohlomongwe bontši bja bao ba bolailwego ngwagola ba be ba nagana gore seo se ka se ke sa ba diragalela. O ka dira’ng bakeng sa go fokotša go ba ga gago ka noši kotsing? Go itšhireletša ke yona tharollo. Nagana ka tsela yeo o ka itšhireletšago ka gona dikotsing tše di bakwago ke go otsela le mafelelo a go tšofala.

Mootledi yo a Otselago

Ditsebi tše dingwe di bolela gore mootledi yo a otselago a ka ba kotsi go swana le mootledi yo a tagilwego. Dipego di bontšha gore go otsela go baka go oketšega ga dikotsi. Fleet Maintenance & Safety Report morago bjale e boletše gore ka ngwaga mootledi o tee go ba bangwe le ba bangwe ba 12 kua Norway o begilwe e le yo a robalago a dutše a otlela. Go ya ka The Star ya Johannesburg, Afrika Borwa, go lapa ga mootledi go baka mo e ka bago tee-tharong ya go thulana ga dikoloi nageng yeo. Dipego go tšwa dinageng tše dingwe di utolla gore go lapa go kgoma le baotledi kae le kae. Ke ka baka la’ng go na le baotledi ba bantši gakaakaa bao ba robalago ba otlela?

Bophelo bja lehono bja leema-ema bo tlaleletša bothateng bjo. Morago bjale makasine wa Newsweek o begile gore ma-Amerika a ka ba a “fokoditše nako ya ona ya go robala bošego ka iri le seripa go feta ka mo [a] bego a robala mathomong a ngwaga-kgolo wa bo-20—gomme bothata go bonagala bo mpefala.” Ka baka la’ng? Makasine o tsopotše setsebi sa boroko Terry Young a re: “Batho ba lebelela boroko e le selo seo ba ka itimago sona. Go robala nako e nyenyane go lebelelwa e le sešupo sa go šoma ka thata kudu le go ba boemong bjo bo phagamego mošomong.”

Go bolelwa gore motho yo a itekanetšego o swanetše go robala mo e ka bago diiri tša magareng ga tše tshela le seripa le tše senyane bošego bjo bongwe le bjo bongwe. Ge ba itima bjona, batho ba ba le seo se bitšwago sekoloto sa boroko. Pego yeo e phatlaladitšwego ke AAA Foundation for Traffic Safety e re: “Gaešita le go fokotša boroko ka metsotso e 30 goba e 40 bošego bjo bongwe le bjo bongwe bekeng e tlwaelegilego ya mošomo go ka feleletša e le sekoloto sa boroko sa diiri tše 3 go ya go tše 4 ge mafelo beke a fihla, e lego tše di lekanego go ka oketša dikgonagalo tša go swarwa ke boroko mosegare.”

Ka dinako tše dingwe o ka hlorega boroko. Go hlorega boroko, go hlokomela ngwana yo a babjago goba dilo tše dingwe tše o ka se kego wa di laola di ka dira gore o se robale. Letšatšing le le latelago o ka ikhwetša o otsela o dutše o otlela. O swanetše go dira’ng ge se se direga?

Ditsela tše di tlwaelegilego tša go fediša bothata tše bjalo ka go nwa caffeine, go bula lefasetere, go sohla mmotu goba go ja selo se itšego sa go baba di ka no se dire gore o dule o phafogile. Ga go le setee sa dilo tše  tšeo go thwego di fediša bothata se se rarollago seo e tlogago e le bothata. Seo o se nyakago ke go robala. Ka gona ke ka baka la’ng o sa robale ganyenyane? The New York Times e bontšhitše gore: “Borokwana bja go itapološa bja letšatšing la mošomo ga se bja swanela go feta metsotso e 30; go feta moo mmele o tla ya le boroko, bjoo go lego thata go tsoga go bjona.” Go robala ganyenyane go ka go diegiša go fihla mo o yago, eupša go ka telefatša bophelo bja gago.

Mokgwa wa gago wa bophelo o ka go dira gore o be mootledi yo a otselago. Na o fetša diiri tše dintši o duletše Internet goba na o dula go fihla bošego kudu o bogetše thelebišene? Na o ya dipokanong tša bogwera tšeo di felago ka masa? O se ke wa dumelela mekgwa e bjalo e go tima boroko. Kgoši Salomo yo bohlale o kile a gatelela bohlokwa bja “seatla se tee se se tletšego khutšo.”—Mmoledi 4:6.

Ba na le Phihlelo Eupša ba Godile

Baotledi ba godilego gantši ke bao ba nago le phihlelo kudu mebileng. Go feta moo, ga ba lekele hlogong e bile ba tseba mafokodi a bona. Lega go le bjalo, baotledi ba godilego ba sa dutše ba le kotsing ya go thulana ga dikoloi. Ge e le gabotse, ba ka lebana le dikotsi tše bjalo kudu ge ba dutše ba tšofala. Makasine wa United States wa Car & Travel o begile gore: “Batho ba nywaga ya ka godimo ga e 70 ba bopa 9 lekgolong ya baagi, eupša ba bopa 13 lekgolong ya bao ba bolawago dikotsing tša dikoloi.” Ka manyami, palo ya go thulana ga dikoloi yeo e akaretšago baotledi ba godilego e a oketšega.

Ela hloko phihlelo ya Myrtle yo a nago le nywaga e 80. * O thomile go otlela nywageng e fetago e 60 e fetilego gomme ga se a ka a hwetša kotsi ya koloi. Lega go le bjalo, ka go swana le ba bangwe ba bantši, o kwa ditla-morago tša go tšofala—ditla-morago tšeo di ka dirago gore mohlomongwe a welwe ke kotsi. O sa tšwa go botša Phafoga! gore: “Ge o dutše o gola, se sengwe le se sengwe bophelong [go akaretša le go otlela] e ba tlhohlo.”

O dirile’ng bakeng sa go fokotša kgonagalo ya go ka hwetša kotsi ya koloi? Myrtle o re: “Go theoša le nywaga ke ile ka dira dipeakanyo tšeo di dumelelanago le nywaga ya-ka.” Ka mohlala, o ile a fokotša nako yeo a e fetšago a otlela, kudu-kudu bošego. Phetogo ye e nyenyane e mo thuša gore a dule a e-na le pego e botse ka ntle le gore a kgaotše go otlela.

Le ge go ka ba go le thata go amogela seo, go tšofala go ipha matla mothong yo mongwe le yo mongwe. (Mmoledi 12:1-7) Go rotoga mathata a fapa-fapanego a tša maphelo, re arabela ka go nanya dilong gomme mahlo a rena a fsifala—e lego dilo tšeo di ka dirago gore go otlela ka tsela e šireletšegilego go be thata. Lega go le bjalo, go tšofala ka bogona ga go dire gore motho a se swanelege go ba mootledi. Sa bohlokwa ke tsela yeo mootledi a otlelago ka gona. Go lemoga diphetogo bokgoning bja rena bja go dira dilo le go dira dipeakanyo tše di swanetšego mokgweng wa rena wa ka mehla go ka kaonefatša tsela yeo re otlelago ka gona.

O ka ba o sa lemoge seo, eupša pono ya mahlo a gago e a fetoga. Ge o dutše o tšofala, tsela yeo o bonago ka gona e a fokotšega gomme retina e nyaka seetša se se oketšegilego. Pukwana e nago le sehlogo se se rego The Older and Wiser Driver e re: “Mootledi wa nywaga e 60 o nyaka seetša se se okeditšwego ka makga a mararo gore a bone go swana le mofsa yo a lego mahlalagading, gomme go tla tšea lebaka la botelele bjo bo lego gabedi gore mahlo a tlwaologe seetša gomme a bone lefsifsing.” Go fetoga mo ga mahlo a rena go ka dira gore go otlela bošego go be thata.

Henry o na le nywaga e 72 gomme o bile le pego e botse ya go otlela ka nywaga e fetago 50. Ge nywaga e dutše e feta, o ile a thoma go lemoga gore go fahlwa ke mabone a dikoloi bošego go be go dira gore go otlela go be thata. Ka morago ga go hlahlobja mahlo, o ile a lemoga gore o swanetše go hwetša  digalase tše difsa tša mahlo tšeo di bego di hlametšwe go fokotša go fahlwa ke mabone bošego. Henry o re: “Go otlela bošego ga go sa le thata.” Go dira peakanyo ye e nyenyane go yena go dirile phetogo e kgolo tseleng ya gagwe ya go otlela. Bakeng sa ba bangwe ba ba swanago le Myrtle, tharollo e ka ba go kgaotša sa ruri go otlela bošego.

Go tšofala go bile go kgoma nako yeo motho a e tšeago go arabela maemong. Menagano ya batho ba godilego e ka ba e bohlale kudu go feta ya bafsa. Lega go le bjalo, ge motho a le gare a tšofala, ke moo a tšeago nako e telele go diriša tsebišo le go arabela. Se se dira gore go otlela e be tlhohlo e kgolo ka ge maemo a dinamelwa le a tsela a dula a fetoga. Diphetogo tše di swanetše go lekolwa kapejana ge e ba go tla gatwa mogato o swanetšego nako e sa dumela.

Makasine wa Car & Travel o bega gore “sebaki se tlwaelegilego kudu sa go thulana ga dikoloi mo go bolayago go baotledi ba ba godilego ke gore mootledi yo a godilego o ile a hlokomologa maswao ao a laolago dikoloi tseleng.” Ka baka la’ng? Pego yona ye e tšwela pele ka gore: “Go bonagala . . . bothata bo tswalana le boemo bjo go bjona mootledi yo a godilego a swanetšego go lekola maemo ka lehlakoreng la le letona le la le letshadi pele a tshela magahlanong a ditsela.”

O ka itumelelanya bjang le go arabela ka go nanya maemong? E-ba šedi ge o batamela magahlanong a ditsela. Itlwaetše go lekola dikoloi gabedi ka mahlakoreng ka moka pele o feta. E-ba šedi kudu-kudu ge o tepoga. Go tepoga magahlanong a ditsela e ka ba mo go bolayago, kudu-kudu ge e ba o swanelwa ke go tepogela lehlakoreng la dikoloi tšeo di fapanago le wena.

Kua United States, 40 lekgolong ya dikotsi tše di bolayago tšeo di diregago magahlanong a ditsela go baotledi ba nywaga ya ka godimo ga e 75, di akaretša go tepogela ka lehlakoreng la le letshadi. AAA Foundation for Traffic Safety e dira tšhišinyo go baotledi ba naga yeo ka gore: “Ka dinako tše dingwe o ka tepogela ka lehlakoreng la le letona ka makga a mararo bakeng sa go phema go tepogela ka lehlakoreng la le letshadi.” Mo gongwe o ka kgona go diriša molao wo wa motheo maemong a moo o dulago gona. Ka go rulaganya dilo pejana ga nako, o ka kgona go phema magahlano a ditsela a kotsi le ao go lego thata go feta go ona.

Phetho Yeo e Swanetšego go Elwa Hloko

Ke eng seo se ka go thušago go hlahloba bokgoni bja gago bja go otlela? Mohlomongwe o ka kgopela mogwera yo o mmotago goba setho sa lapa gore a sepele le wena gomme a hlahlobe bokgoni bja gago. Ke moka, theetša ka kelohloko ditšhišinyo tšeo ba ka bago ba e-na le tšona. O ka ba wa dira phetho ya go hwetša tlwaetšo ya go otlela ka tšhireletšego. Mekgatlo e mentši ya tša go otlela e nea tlwaetšo yeo ka mo go kgethegilego e reretšwego baotledi ba ba godilego. Go lebeletšana le maemo a kotsi gabedi goba go feta moo e ka ba temošo ya gore bokgoni bja gago bja go otlela ga bo sa le botse go swana le pele.

Ge e le gabotse, maemong a mangwe o ka holwa kudu ke go kgaotša go otlela. Ye e ka ba phetho e thata go ka e dira. Myrtle yo go boletšwego ka yena pejana o tseba gore kgaufsinyane ka letšatši le lengwe o tla swanelwa ke go kgaotša go otlela. Ge letšatši leo le dutše le batamela, o šetše a thomile go sepela gantši kudu le ba bangwe. Yena o ikwa bjang ka go dumelela motho yo mongwe gore a otlele? O re: “Ke mo go bose go thabela leeto ka ntle le go opišwa hlogo ke go otlela.”

Ka morago ga go naganišiša ka taba ka kelohloko, mohlomongwe le wena o ka ikwa ka tsela e swanago. Go ya mabenkeleng, go phetha mabaka le go ya mabakeng le dibokeng e ka ba mo go thabišago kudu ge o sepedišana le mogwera. Mohlomongwe mogwera e ka ba yena a otlelago koloi ya gago. Go sepela ka tsela yeo e ka ba mo go šireletšegilego le mo go thabišago kudu go feta go sepela o nnoši. Go diriša dinamelwa tša batho bohle moo di hwetšagalago, e ka ba tsela e nngwe e šomago. Gopola gore go ba ga gago yo bohlokwa ga se gwa ithekga ka bokgoni bja gago bja go otlela. Dika tša gago tše dibotse ke tšona di go dirago yo bohlokwa e le ka kgonthe go ba geno le go bagwera—le go Modimo.—Diema 12:2; Ba-Roma 14:18.

Go sa šetšwe gore o yo mogolo goba yo mofsa, mootledi yo a nago le phihlelo goba yo a sa ithutago, ga se gore o ka se ke wa welwa ke dikotsi tša dikoloi. Lemoga boikarabelo bjo bogolo bjo bo sepedišanago le go otlela. Gata megato ya go itšhireletša bakeng sa go fokotša dikgonagalo tša go akaretšwa go thulaneng ga dikoloi. Ka go dira bjalo, o tla itšhireletša le go šireletša ba bangwe maetong a mantši ao a sa letšego ka pele.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 12]

Kgonthišetša gore mmele wa gago o “matlafaditšwe” ke go robala gabotse bošego

[Seswantšho go letlakala 13]

Go robala ganyenyane go ka go diegiša go se nene, eupša go ka phološa maphelo

[Seswantšho go letlakala 13]

Baotledi ba ba godilego ba na le phihlelo kudu eupša ba lebeletšana le ditlhohlo tše kgethegilego

[Seswantšho go letlakala 14]

Go sepedišana le mogwera go a hola