“Ditebelelo Tšeo di Nyamišago”

AKANYA ka boemo bjo bo latelago. Batšhošetši ba lokolla twatši ya sekobonyane ka sephiring meagong e meraro ya melokeloke ya mabenkele kua United States. Twatši e fetela go bareki bao ba sa naganelego selo. Go se go ye kae—lebakeng la ka godingwana ga beke—dingaka di lemoga bolwetši go batho ba 20. Matšatšing ao a latelago, twatši e fetela bathong ba bangwe. Go ba le letšhogo. Go tsoga meferefere yeo e sa laolegego. Go ba le tlalelo tshepedišong ya tlhokomelo ya tša maphelo. Mellwane e a tswalelwa. Boemo bja tša boiphedišo ke bjo bo sa tsepamago. Lebakeng la matšatši a 21 ka morago ga gore twatši e lokollwe, bolwetši bo phatlalaletše dinageng tše 25 le dinageng tše dingwe tše 10. Ka nako yeo, batho ba 16 000 ba be ba fetetšwe gomme ba 1 000 ba ile ba hwa. Dingaka di akanyetša gore dibekeng tše dingwe tše tharo tše di latelago, palo ya batho bao ba fetetšwego e tla hlatlogela go 300 000. Tekanyo ya tee-tharong ya bona e tla hwa.

Le ga se leano la paesekopong ya dinonwane tša thuta-mahlale. E be e le tlhahlobo yeo e ekišetšwago go computer, yeo e bontšhago e sa le pele seo mohlomongwe se bego se ka direga ge go be go ka ba le go phulega mo go bjalo ga twatši. Tlhahlobo yeo e dirilwego ke sehlopha seo se hlomphegago sa nyakišišo ya tša thutamahlale, e dirilwe ka June 2001. E be e bitšwa “Ditebelelo Tšeo di Nyamišago.”

 Go ba bantši, tlhahlobo ya “Ditebelelo Tšeo di Nyamišago” e ile ya ba le tlhaloso e mpsha le yeo e sa kgahlišego ka morago ga bošoro bja September 11, 2001. Go hlaselwa ga World Trade Center kua New York City le Pentagon kua Washington, D.C., go ile gwa bontšha kudu gore go na le batho ba sehlogo le bao ba tutuetšwago ke lehloyo ba ba ikemišeditšego go fediša maphelo a mantši a batho. Le gona, ditlhaselo di ile tša bontšha gore United States gotee le dinaga le ge e le dife tše dingwe ke tšeo di ka hlaselwago ka mokgwa woo. Re phela lefaseng leo go lona batšhošetši bao ba ikemišeditšego ba ka bolayago gatee-tee batho ba dikete.

Kapejana ka morago ga ditlhaselo tša September 11, bo-radipolitiki ba United States le bašomedi ba tša ditaba ba ile ba fetoga bahlaselwa ba mangwalo ao a nago le anthrax, e lego twatši yeo e bolayago. Batho ba be ba tšhogile. Ka go godiša dipoifo tše bjalo, methopo ya ditaba gotee le ditsebi e ile ya akanyetša gore batšhošetši ba ka no hlasela ka dibaki tša bolwetši tšeo di bolayago kudu go feta anthrax—ka mohlala, leuba la bolwetši goba sekobonyane. Mohlomongwe “dinaga [tše dingwe] tša bohwirihwiri” di be di šetše di tšweletša dilo tše bjalo ka bontši dilaporatoring tša ka sephiring. Ela hloko mohlala wa seo se sa tšwago go ngwalwa:

“Mokgatlo wa Lefase wa tša Kalafo o lemoga tšhošetšo yeo e golago ya gore dibetša-phedi di ka dirišetšwa go baka mauba a nyamišago ao a ka phatlalalelago ditšhabeng tše dintši. Go na le kgonagalo ya gore dinaga ka moka di kotsing. Go lokollwa ga ditwatši tše di swanago le sekobonyane, leuba le anthrax go ka ipontšha e le mo go nago le kotsi ka baka la malwetši le mahu ao di a bakago ao a sepedišanago le letšhogo leo ditlhaselo tše bjalo di ka le bakago.”—American Medical Association.

“Ka go se swane le dipomo le kgase e hlaselago dikwi, dibetša-phedi ke tšeo di sa lemogegego: lebaka leo le tšewago ke bolwetši bo sa bonagale le dira gore kotsi e gole ka go nanya le ka mo go sa lemogegego. Mathomong ke batho ba sego kae bao ba yago dipetleleng. Ditšhupo tša bona di ka gakantšha dingaka goba tša swana le tša malwetši a mangwe a mantši a tlwaelegilego. Go fihlela ge bašomi ba tlhokomelo ya tša kalafo ba lemoga seo se diregago, metse ka moka e ka ba e šetše e fetetšwe.”—Makasine wa Scientific American.

“Ge e ba twatši ya sekobonyane e be e ka lokollwa lehono, bontši bja baagi ba lefase bo be bo ka se kgone go itšhireletša, gomme ka baka la gore go e-hwa tekanyo ya 30 lekgolong ya bao ba fetetšwego, go be go ka hwa batho ba nyakilego go ba dimilione tše dikete tše pedi.”—Makasine wa Foreign Affairs.

‘Dinaga ka moka di be di ka ba kotsing. Metse ka moka e be e ka fetelwa. Go be go ka hwa batho ba ka bago dimilione tše dikete tše pedi.’ Tše ke dipego tše di tšhošago. Lega go le bjalo, go na le kgonagalo e kaaka’ng ya gore go tla lokollwa tlhaselo e bolayago ya go hlasela ka diphedi? Ditsebi di naganišiša ka potšišo ye. Sehlogo se se latelago se tla go thuša go kwešiša tše dingwe tša ditaba tšeo di akaretšwago.

[Seswantšho go letlakala 24]

Bašomi ba tša bohlabani ba arabela tlhaselong yeo e ekišeditšwego ya go hlasela ka diphedi

[Mothopo]

DoD photo by Cpl. Branden P. O’Brien, U.S. Marine Corps