Madumedi a Bokane Assisi Bakeng sa go Tsoma Khutšo

“Bošoro bo ka se sa ba gona le ka mohla! Ntwa e ka se sa ba gona le ka mohla! Botšhošetši bo ka se sa ba gona le ka mohla! Leineng la Modimo, eka bodumedi bjo bongwe le bjo bongwe bo ka tliša toka le khutšo, tebalelo le bophelo gotee le lerato godimo ga lefase!”—Mopapa John Paul II.

ASSISI, ITALY, January 24, 2002—Baemedi ba lefase ba madumedi ao a rulagantšwego ba ile ba bokana bakeng sa go rapelela khutšo, khutšo yeo e beilwego kotsing ke botšhošetši, go se kgotlelele ba bangwe le go hloka toka. Kopano e ile ya tsebatšwa ke mopapa mo e ka bago dikgwedi tše pedi ka morago ga go wa ga Ditora tše Pedi kua New York City. Baetapele ba bantši ba bodumedi ba ile ba amogela taletšo ya Vatican ka phišego.

Mabakeng a mabedi pejana—le lengwe ka 1986 gape le ka 1993—mopapa o be a ile a rulaganyetša letšatši la thapelo toropong yona yeo ya Italy. * Bangwadi ba ditaba ba fetago dikete tše pedi go tšwa lefaseng ka bophara ba ile ba tla go bona seboka sa 2002. Madumedi a mantši a ile a emelwa ka dithapelo tša go rapelela khutšo—a Bojakane (Makatholika, ma-Lutere, ma-Anglican, ma-Orthodox, ma-Methodist, ma-Baptist, Mapentekoste, ma-Menno, ma-Quaker le a mangwe), Bomoseleme, Bohindu, Boconfucius, Bosikh, Bojain, bodumedi bja Tenrikyo, Bobuddha, Bojuda, madumedi a setšo a Afrika, Boshinto le Bozoroaster. Baemedi ba ba tšwago madumeding a mangwe gotee le moemedi wa Lekgotla la Lefase la Dikereke, le bona ba be ba le gona.

Dipolelo tša go Thekga Khutšo

Letšatši le thomile ka 8:40 a.m., ge “setimela sa khutšo” se be se tloga seteišeneng se senyenyane sa Vatican. Setimela seo se nago le matorokisi a šupago ao a tlabaketšwego gabotse bakeng sa boiketlo, se ile sa felegetšwa ke di-helicopter tše pedi bakeng sa tšhireletšo. Mopapa le baetapele ba bangwe ba bodumedi ba ile ba fihla Assisi ka morago ga leeto la diiri tše pedi. Tšhireletšego e be e le ya maemo a phagamego—maphodisa a ka bago sekete a ile a dula a phafogile.

Baetapele ba bodumedi ba ile ba bokana lefelong leo le bulegilego la bogologolo leo le ruletšwego ka tente. Ka gare ga lona, sethala se segolo sa sebopego sa V se ile sa dudiša baemedi ba madumedi gomme sedulo sa mopapa se be se beilwe mo gare. Ka thoko ga sethala go be go e-na le mohlware—e lego sešupo sa khutšo. Ka pele ga sethala e be e le batheetši ba baeti ba ba fetago 2 000 bao ba kgethilwego ka kelohloko. Mothalading wa ka pele go be go dutše bahlankedi ba phagamego  kudu ba Italy. Magareng ga dipolelo dihlopha tšeo di kgahlišago tša diopedi di ile tša opela difela bakeng sa khutšo. Dikarolong tše dingwe tša toropo, batho ba dikete-kete, bao bontši bja bona e lego bafsa, ba be ba bontšha meano yeo e lego malebana le ntwa ka maleme a mmalwa gotee le go opela dikopelo tšeo di bolelago ka khutšo. Ba bantši ba be ba rwele makala a mohlware.

Ka morago ga go dula sedulong sa gagwe seo se lego sethaleng, mopapa o ile a amogela ditho tša baemedi ba fapa-fapanego ba bodumedi. Ke moka, ka morago ga go opela sefela ka Selatine seo se theilwego lengwalong la Jesaya 2:4—yeo e porofetago ka nako yeo ka yona ‘setšhaba se ka se kego sa tšwela se sengwe lerumo’—baemedi ba bantši, bao yo mongwe le yo mongwe wa bona a aperego diaparo tšeo di mo hlaolago tša bodumedi, ba ile ba bolela ka potego dipolelo tša go thekga khutšo. Tše di latelago ke mehlala e mengwe ya tšona.

“Lebakeng le la histori batho ba nyaka go bona dipontšho tša khutšo goba go kwa mantšu ao a neago kholofelo.”—Mokadinale François Xavier Nguyên Van Thuân.

Modimo “ga se Modimo wa ntwa le thulano eupša ke Modimo wa khutšo.”—Mopatriareka wa Lekgotla la Botee bja Dikereke, Bartholomeus I.

“Diphapano tša bodumedi ga se tša swanela go dira gore [batho] ba hlokomologe goba gaešita le go hloya bao ba sa swanego le bona.”—Dr. Setri Nyomi, wa Kgwerano ya Lefase ya Dikereke tša Mpshafatšo.

“Toka le lerato leo le nago le bogwera ke metheo e mebedi yeo e nyakegago kudu bakeng sa go ba gona ga khutšo ya kgonthe gare ga batho.”—Kgoši Amadou Gasseto, e lego moemedi wa madumedi a setšo a Afrika.

“Khutšo ke yona feela e lego e kgethwa, ntwa ga se ya ka ya ba e kgethwa le ka mohla!”—Andrea Riccardi wa Kereke ya Katholika.

Baemedi ba bangwe ba ile ba dumela gore madumedi a rwele boikarabelo bjo bogolo bja go hlohleletša go se kgotlelele ba bangwe gotee le ntwa. Moemedi wa Lutheran World Federation o boletše gore lefase le “ferekantšwe ke sehlogo sa lehloyo leo le hlohleleditšwego ke go kgomarela ditumelo tša setšo ga bodumedi.” Moemedi wa Bojuda o itše: “Madumedi a tsentše letsogo dintweng tše dintši tše di tšhošago le tšeo di tletšego tšhollo ya madi.” Moemedi wa Bohindu o boletše gore: “Histori ka mo go tšwelago pele e utolla ditiragalo tšeo go tšona bao ba ipolelago e le baphološi ba bodumedi ba ilego ba diriša bodumedi bakeng sa go laola batho le go baka dikarogano.”

Ka morago ga go kgalemelwa ka matla ga botšhošetši le ntwa, dihlopha tša baemedi di ile tša tloga, se sengwe le se sengwe sa ya lefelong la sona leo le se abetšwego, go yo rapela medimo ya tšona bakeng sa khutšo.

Dithapelo tša go Rapelela Khutšo

Baemedi ba madumedi a Bojakane ba ile ba rapela gotee karolong ya ka tlase ya Basilika ya  St. Francis, kgaufsi le lebitla leo kereke e reeletšwego ka lona. Modiro o thomile ka “dithapelo tša Boraro botee” ka mopapa le baemedi ba bangwe ba bararo. Dithapelo di be di tswakilwe ka difela le dithapelo tšeo di tumišago khutšo gotee le mmalo wa Beibele wo o bolelago ka taba e swanago. Thapelo e nngwe e ile ya kgopelela go hlongwa ga “tumelo yeo e sa aroganago.” Bakeng sa go phetha moletlo, batšea-karolo ba ile ba opela Thapelo ya Morena ka Selatine, yeo e theilwego go Mateo kgaolo 6 ditemana 9 go fihla go 13 Mat 6:9-13.

Ka nako e swanago, baemedi ba dihlopha tše dingwe tša madumedi ba be ba rapela mafelong a mangwe. Holong yeo e lego go yela ka lehlakoreng la Mecca, Mamoseleme ao a kwatamego godimo ga dikhapete, a be a rapela Allah. Ma-Zoroaster ao a bego a rapela kgaufsi le ma-Jain le ma-Confucius, a ile a gotša mollo o mokgethwa. Baemedi bao ba emelago madumedi a setšo a Afrika ba ile ba rapela meoya ya bagologolo ba bona. Ma-Hindu a ile a kgopela khutšo go medimo ya ona. Ka moka ba ile ba lopa medimo ya bona go ya ka ditirelo tša bona ka noši.

Boitlamo bjo bo Swanago Bakeng sa Khutšo

Baemedi ba ile ba bokana gape ka tlase ga tente bakeng sa go phetha meletlo. Mabone ao a tukago—ao a swantšhetšago kholofelo ya khutšo—a ile a newa baemedi ka tsela ya kgonthe ke baitlami ba banna. E be e le ponagalo e kgahlišago kudu. Ke moka ditho tše di fapa-fapanego tša dihlopha tša baemedi di ile tša bala boitlamo bjo bo swanago bakeng sa khutšo, se sengwe le se sengwe se dira boipolelo bjo bo fapanego.

“Go aga khutšo go nyaka gore motho a rate moagišani wa gagwe.”—Mopatriareka wa Lekgotla la Botee bja Dikereke, Bartholomeus I.

“Bošoro le botšhošetši ke tšeo di sa sepedišanego le tlhaloso ya kgonthe ya bodumedi.”—Dr. Konrad Raiser, moemedi wa Lekgotla la Lefase la Dikereke.

“Re itlamela go ruta batho gore ba hlomphane le go godišana.”—Bhai Sahibji Mohinder Singh, moemedi wa bodumedi bja Sikh.

“Khutšo yeo e se nago toka ga se khutšo ya kgonthe.”—Mopišopo wa Orthodox, Vasilios.

Mafelelong, mopapa o ile a bala mantšu ao a hwetšwago matsenong a sehlogo se. Seboka se sa madumedi a tswakanego se ile sa phetha ka baemedi ba gokarelana e le go bontšha leswao la khutšo. Go lokišeditšwe ka kelohloko, mantšu a bothakga a ile a felegetšwa ke pontšho e kgolo le moletlo. Lega go le bjalo, karabelo e ile ya ba efe tiragalong ye e kgolo?

‘Ge e ba Ditiro di ka Dumelelana le Mantšu’

Dikuranta le thelebišene di ile tša reta mogato wa pele wo o tšerwego ke mopapa. Tše dingwe di ile tša ba tša bitša mopapa “mmoleledi wa Bojakane ka moka.” Kuranta ya Vatican ya L’Osservatore Romano e ile ya hlalosa letšatši la Assisi e le “tiragalo ya bohlokwa yeo e išago go agweng ga tlhabologo ya khutšo.” Sehlogo se segolo sa kuranta ya Corriere dell’Umbria e be e le “Assisi e Nea Tshedimošo ka Khutšo.”

Ga se babogedi ka moka bao ba bego ba fišega gakaalo. Ba bangwe ba bona ba ile ba bontšha go belaela ka gobane go sa šetšwe matšatši a fetilego a go rapelela khutšo ka 1986 le 1993, dintwa tšeo di lwewago ka leina la bodumedi di tšwela pele di tlaiša batho. Lehloyo la bodumedi le hlohleleditše polao ya kgapha-madi kua Uganda, seo pele e bego e le Yugoslavia, Indonesia, Pakistan, Bohlabela bja Magareng le ka Leboa la Ireland.

Kuranta ya Italy ya La Repubblica e boletše gore baseka-seki ba bangwe ba be ba tšea seboka e le “pontšho feela.” Setho sa Palamente ya Yuropa se boletše gore bakeng sa go kgothaletša khutšo, batho ba bodumedi ba swanetše go “diriša Ebangedi”—ke gore, ba swanetše go kwa mantšu a bolelago gore “rata manaba a gago, gotee le go sekega lerama le lengwe.” Go ya ka pono ya sona, seo ke selo se “go se nago motho yo a se dirago.”

Mopresidente wa Ditšhaba tša Mataliana le ba-Juda o boletše gore “e tla ba mo go botse go bona seo se diregago ga bjale, ke gore, ge e ba ditiro tša kgonthe le phetogo ya kgonthe di dumelelana le mantšu.” Moemedi wa ma-Buddha a Mataliana o ile a itlhalosa ka tsela e swanago, a bolela gore motho o swanetše go “kgonthišetša gore boipiletšo bja khutšo ga bo felele feela ka go ba le maikemišetšo a mabotse.” Raditaba yo mongwe, ge a ngwalela makasine wa L’Espresso, o boletše gore seboka sa kua Assisi se bile le morero o fapanego bakeng sa madumedi a Bojakane ao a bego a emetšwe moo. O se biditše “setlamo sa go lwantšha go se kgotsofalele bodumedi, go gana tayo le go se dumele go bjona,” gotee le boiteko bja go thibela “mogato o  tseneletšego wa go fetolwa selefase” woo o tlaišago Yuropa go sa šetšwe go ba ga yona le “histori ya Bokriste.”

Gare ga baseka-seki ba matla ba tiragalo go be go e-na le badumedi ba meetlo ba Makatholika, bao ba boifago go fokodišwa ga ditumelo tša kereke ya bona. Poledišanong ya thelebišeneng, Vittorio Messori, e lego mongwadi wa Mokatholika yo a tumilego kudu, o boletše kotsi ya gore tiragalo ya Assisi mo gongwe e ka šira diphapano tšeo di lego gona magareng ga madumedi. Ke therešo gore baetapele ba bodumedi ba ile ba tšea megato ya temošo bakeng sa go phema go nea kgopolo ya go tswakanya madumedi. Mopapa ka boyena o ile a bolela mantšu a go ganetša ditlhohlo tše bjalo. Lega go le bjalo, go ba bantši sebopego sa tiragalo se be se bonagala se bontšha gore madumedi a fapa-fapanego a upša a emela ditsela tše di sa swanego tša go batamela matla a phagamego a swanago.

Bodumedi le Khutšo

Lega go le bjalo, ke eng seo madumedi ao a rulagantšwego a ka se dirago bakeng sa go tliša khutšo? Batho ba bangwe ba hwetša potšišo yeo e le e segišago, ka gobane go bonagala madumedi a dira mo gogolo go baka dintwa go feta kamoo a dirago ka gona go di thibela. Bo-radihistori ba ngwadile ka tsela yeo mebušo ya lefase e dirišitšego bodumedi go hlohleletša ntwa. Lega go le bjalo, go rotoga potšišo e rego: Ke ka baka la’ng madumedi a ile a itumelela gore a dirišwe?

Bonyenyane, madumedi a Bojakane a na le molao o mokgethwa woo o ka bego o ile wa a thuša go phema molato woo o tswalanywago le ntwa. Jesu o boletše gore balatedi ba gagwe ba be ba ka ‘se be karolo ya lefase.’ (Johane 15:19; 17:16, bapiša le NW.) Ge nkabe madumedi a Bojakane a ile a phela ka go dumelelana le mantšu ao, a ka be a se a ka a ikopanya le mebušo ya dipolitiki, a amogela le go šegofatša bahlabani le ntwa.

Ka kgonthe, bakeng sa go phela ka go dumelelana le mantšu a mabotse ao a boletšwego kua Assisi, baetapele ba bodumedi ba be ba tla swanelwa ke go katoga mmušo wa dipolitiki. Go oketša moo, ba be ba tla swanelwa ke go ruta bakgomaredi ba madumedi a bona ditsela tša khutšo. Lega go le bjalo, bo-radihistori ba bolela gore batho bao ba dirago bošoro lefaseng ba akaretša ba bantši bao  ba dumelago go Modimo—goba bonyenyane bao ba bolelago gore ba dumela go yena. Sehlogo sa morago bjale sa kuranteng se itše: “Ka moragonyana ga Sept. 11, motho yo mongwe o ile a ngwala mantšu a ao a šišinyago kgopolo lebotong kua Washington, D.C. a rego: ‘Modimo yo a rategago, re phološe bathong bao ba dumelago go wena.’”

Pontšho e kgolo le moletlo ka moka kua Assisi di ile tša tlogela dipotšišo tše dingwe tše thata di sa arabja. Eupša mohlomongwe ga go na potšišo ya bohlokwa kudu—goba e hlobaetšago kudu—go batho ba bantši ba bodumedi go feta ye: Ke ka baka la’ng go fihla ga bjale go bonagala eka Modimo o ganne go araba dithapelo tša go rapelela khutšo tšeo di rapetšwego ke madumedi a lefase?

[Mongwalo wa ka tlase]

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 21]

AP Photo/Pier Paolo Cito

[Seswantšho go letlakala 23]

Baemedi bao ba swerego mabone ao a tukago—ao a swantšhetšago kholofelo ya khutšo

[Mothopo]

AP Photo/Pier Paolo Cito