Na AIDS e tla Emišwa? Ge e ba go le Bjalo, Bjang?

GO TŠERE nako e telele dinageng tše dintši tša Afrika go ganetšwa taba ya mabapi le leuba la AIDS. Ke taba yeo batho ba bangwe ba sa nyakego go bolela ka yona. Lega go le bjalo, nywageng ya morago bjale go ile gwa dirwa maiteko a go ruta bafsa ka mo go kgethegilego le go ba kgothaletša go bolela ka bolokologi. Maiteko a a bile le katlego e nyenyane. Mekgwa ya batho ya go phela le meetlo ya bona ke yeo e tsemilego medu gomme go thata go tliša phetogo.

Tšwelopele ya tša Kalafo

Lefapheng la tša kalafo, bo-rathutamahlale ba ithutile mo gontši mabapi le twatši ya HIV gomme ba tšweleditše diokobatši tšeo di telefaditšego maphelo a ba bantši. Motswako wa bonyenyane diokobatši tše tharo tša antiretroviral, tšeo di šupšago e le kalafo e šomago kudu ya antiretroviral, o ile wa dirišwa ka mo go atlegago.

Le ge di sa fodiše, diokobatši tše di atlegile tabeng ya go fokotša tekanyo ya mahu a bao ba swerwego ke twatši ya HIV, kudu-kudu dinageng tšeo di hlabologilego. Batho ba bantši ba gatelela bohlokwa bja go aba diokobatši tše dinageng tšeo di hlabologago. Lega go le bjalo, diokobatši tše di bitša tšhelete e ntši gomme ke tšeo di sa fihlelelwego ke batho ba bantši dinageng tše.

Se se rotošitše kgang e latelago: Na poelo ya tša ditšhelete e bohlokwa go feta bophelo bja batho?  Boemo bo ile bja dumelwa ke molaodi wa lenaneo la Brazil mabapi le HIV/AIDS, Dr. Paulo Teixeira ka gore: “Re ka se ke ra tlogela batho ba dikete ba ikema-emela ka baka la go hloka diokobatši tšeo ka tšona ba ka tšwelago pele ba phela, feela ka baka la dipoelo tšeo di fetago kgole tšeo ka tlwaelo di hwetšwago.” O okeditše ka gore: “Ke tloga ke tshwenyegile kudu ka taba ya gore dipoelo tša tša kgwebo di se ke tša etišwa pele ga ditaba tša setho le tša batho.”

Dinaga tše dingwe di dirile phetho ya go hlokomologa diokobatši tše dingwe tšeo di tšweleditšwego dikhamphaning tša ditšweletšwa tša tša kalafo le go tšweletša goba go romela dinageng tša ka ntle mehuta yeo e se nago maina a tumilego ya diokobatši tše dingwe ka tšhelete ya tlase kudu. * South African Medical Journal e bega gore go ya ka nyakišišo e nngwe, “ditefelo tša tlase [tša diokobatši tšeo di se nago maina a tumilego] di ile tša hwetšwa di le tlase ka 82% go e na le ditheko tša ka mehla tša United States.”

 Mapheko a tša Kalafo

Ka morago ga nako e itšego, dikhamphani tše dikgolo tša ditšweletšwa tša tša kalafo di ile tša thoma go rekišetša dinaga tšeo di hlabologago tšeo di nyakago diokobatši tša AIDS ka ditheko tša tlase kudu. Go be go holofelwa gore ka tsela ye batho ba bangwe ba bantši ba be ba tla kgona go diriša diokobatši. Lega go le bjalo, go na le mapheko a magolo ao a swanetšwego go fenywa bakeng sa go dira gore diokobatši tše bjalo di hwetšagale gabonolo dinageng tšeo di hlabologago. Le lengwe la ona ke ditshenyagalelo. Le ge ditheko di theošitšwe kudu, diokobatši di sa dutše e le tšeo di bitšago tšhelete e ntši kudu bakeng sa batho ba bantši ba ba di nyakago.

Bothata bjo bongwe ke gore ga go bonolo go aba tekanyo ya diokobatši. Motho o swanetše go nwa diphilisi tše dintši ka letšatši, dinakong tšeo di bontšhitšwego. Ge e ba di sa nwewe ka tshwanelo goba ge e ba mokgwa wa go nwa dihlare o ka šitišwa, se se ka lebiša go tšweleleng ga mehuta ya twatši ya HIV ya go lwantšha diokobatši. Go thata go kgonthišetša gore go kgomarelwa ditekanyetšo tše di nepagetšego maemong a Afrika, moo go ka bago go e-na le dijo tše di lekanyeditšwego, kabo ya tlase ya meetse a hlwekilego a go nwa le mafelo a sego kae a tša kalafo.

Go feta moo, bao ba dirišago diokobatši ba swanetše go hlokomelwa. Ge e ba go e-ba le go lwantšhwa ga diokobatši, motswako wa diokobatši tšeo ba di nwago o swanetše go fetošwa. Go nyakega sehlopha sa bašomi ba tša kalafo seo se nago le phihlelo bakeng sa se, gomme diteko di bitša tšhelete e ntši. Le gona, diokobatši di na le ditla-morago tše kotsi, gomme mehuta ya twatši yeo e lwantšhago diokobatši e a tšwelela.

Ka June 2001 sebokeng se se kgethegilego mabapi le AIDS sa Lekgotla-kakaretšo la Ditšhaba tše Kopanego, go ile gwa šišinywa gore go be le Sekhwama sa Lefase ka Bophara sa tša Maphelo bakeng sa go thuša dinaga tšeo di hlabologago. Go ile gwa akanyetšwa gore go nyakega tekanyo ya tšhelete ya magareng ga ditolara tše dimilione tše dikete tše 7 le ditolara tše dimilione tše dikete tše 10. Palo-moka ya tšhelete yeo go bego go holofeditšwe gore e tla neelwa bakeng sa sekhwama se go fihla ga bjale ke yeo e lego ka tlase kudu go tekanyo ya tšhelete yeo e bego e beilwe.

Bo-rathutamahlale ba na le dikholofelo tše matla tša go hwetša moento, gomme go lekwa meento e fapa-fapanego dinageng tšeo di sa swanego. Gaešita le ge maiteko a a atlega, go tla tšea nywaga e mmalwa pele ga ge go ka tšweletšwa moento, wa lekwa le go hlatselwa e le o šireletšegilego bakeng sa go ka dirišwa ke batho ka kakaretšo.

Dinaga tše dingwe tše swanago le Brazil, Thailand le Uganda, di bile le katlego e lemogegago ka mananeo a tša kalafo. Brazil ka go diriša diokobatši tšeo di tšweleditšwego ka nageng yeo, e fokoditše tekanyo ya mahu ao a tswalanywago le AIDS ka seripa-gare. Naga e nyenyane ya Botswana, yeo e emego gabotse ka tša ditšhelete, e dira maiteko a go nea diokobatši tša antiretroviral go bohle bao ba di nyakago ka nageng yeo gomme e katanela go aga mafelo ao a nyakegago a tlhokomelo ya tša maphelo.

Go Fenywa ga AIDS

AIDS e fapana le mauba a mangwe ka sebopego se tee sa bohlokwa: E ka thibelwa. Ge e ba batho ba ikemišeditše go kgomarela melao ya motheo ya Beibele, mabakeng a mantši ba ka kgona go phema go fetetšwa ge e ba e se mabakeng ka moka.

Ditekanyetšo tša boitshwaro tša Beibele ke tšeo di kwagalago. Bao ba sego lenyalong ga se ba swanela go ba le dikopano tša botona le botshadi. (1 Ba-Korinthe 6:18) Batho bao ba lego lenyalong ba swanetše go botegela balekane ba bona gomme ba se ke ba dira bootswa. (Ba-Hebere 13:4) Go kwa keletšo ya Beibele ya go ila madi le gona go ka thuša go šireletša motho.—Ditiro 15:28, 29.

Bao ba šetšego ba fetetšwe ba ka hwetša lethabo le legolo le khomotšo ka go ithuta mabapi le lefase leo le se nago bolwetši leo le holofeditšwego ke Modimo bakeng sa bokamoso bjo bo lego kgaufsi ke moka ba dumelelanya maphelo a bona le tšeo Modimo a di nyakago.

Beibele e re kgonthišetša gore mafelelong manyami ka moka a batho, go akaretša le bolwetši, a tla fela. Kholofetšo e ngwadilwe pukung ya Kutollo: “Ka kwa lentšu le lexolo lè e-tšwa lexodimong lè re: Šoo ngwakô wa Modimo mo xare xa batho; ó tlo axa le bôná, ya ba sethšaba sa xaxwe. ’Me Yêna mong Modimo ó tlo ba le bôná è le Modimo wa bôná. ’Me Yêna Modimo ó tlo phomola mexôkxô ka moka mahlong a bôná; le lehu le ka se hlwê le e-ba xôna; le xe e le manyami le dillô le bohloko, di ka se hlwê di e-ba xôna; xobane tša pele di fetile.”—Kutollo 21:3, 4.

Kgonthišetšo yeo ga se feela bakeng sa bao ba kgonago go fihlelela dihlare tšeo di bitšago tšhelete e ntši. Kholofetšo ya boporofeta ya Kutollo kgaolo 21 e kgonthišetšwa go Jesaya 33:24 e rego: “Mo xo ba ba axilexo fá xo ka se bê le e a rexo: Ke a babya!” Ka nako yeo bohle bao ba phelago lefaseng ba tla phela ka go dumelelana le melao ya Modimo gomme ba tla thabela boemo bjo bo phethagetšego bja tša maphelo. Ka go rialo, go bolaya ga AIDS ka mo go tšwelago pele—gotee le malwetši a mangwe ka moka—go tla thibelwa sa ruri.

[Mongwalo wa ka tlase]

 [Lepokisi/Diswantšho go letlakala 9, 10]

Ye Ke Kalafo Ya Kgonthe Yeo Ke Bego Ke Dutše Ke E Nyaka

Ke dula borwa bja Afrika gomme ke na le nywaga e 23. Ke sa gopola letšatši leo ka lona ke ilego ka tseba gore ke na le twatši ya HIV.

Ke be ke e-na le mma ka phapošing ya go hlahlobela ge ngaka e be e mpotša ditaba. E be e le ditaba tše bohloko kudu tšeo nkilego ka di kwa bophelong bja-ka. Ke be ke gakanegile. Ke be ke sa kgolwe seo. Ke be ke nagana gore mohlomongwe ba dirile phošo laporatoring. Ke be ke sa tsebe seo nkago se bolela goba go se dira. Ke be ke nyaka go lla, eupša ke be ke se na megokgo. Ngaka e ile ya thoma go ahla-ahla taba ya diokobatši tša antiretroviral gotee le dilo tše dingwe le mma, eupša ke be ke tšhogile kudu moo ke bego ke sa kwešiše selo.

Ke ile ka lemoga gore mo gongwe ke be ke feteditšwe ke motho yo mongwe yunibesithing yeo ke bego ke ithuta go yona. Ke be ke tloga ke nyaka go boledišana le motho yo mongwe le yo mongwe yo a bego a tla kwešiša boemo bja-ka, eupša ke be ke sa gopole motho. Ke ile ka ineela maikwelong a go hloka mohola le go palelwa. Gaešita le ge lapa lešo le be le nthekga, ke ile ka ikwa ke hloka kholofelo e bile ke e-na le poifo. Ka go swana le mofsa yo mongwe le yo mongwe ke be ke na le maikemišetšo a mantši. Ke be ke šaletšwe ke nywaga e mebedi feela gore ke fetše degree ya bachelor ya tša thutamahlale, eupša kholofelo yeo e ile ya šwalalanywa.

Ke ile ka thoma go diriša diokobatši tšeo ke di laetšwego tša antiretroviral gomme ka ya le go baeletši ka tša AIDS, eupša ke be ke sa dutše ke ikwa ke gateletšegile. Ke ile ka rapela Modimo gore a mpontšhe Bokriste bja therešo pele ke e-hwa. Ke be ke le setho sa e nngwe ya dikereke tša Pentekoste, eupša ga go le o tee go tšwa kerekeng yoo a ilego a nketela. Ke be ke nyaka go tseba therešo mabapi le gore ke be ke tla ya kae ka morago ga lehu.

Mesong e mengwe mathomong a August 1999, Dihlatse tše pedi tša Jehofa di ile tša kokota mojakong wa-ka. Ke be ke babja kudu letšatšing leo, eupša ke ile ka kgona go dula ka phapošing ya bodulo. Makgarebe a mabedi a ile a itsebiša gomme a bolela gore a be a thuša batho go ithuta Beibele. E ile ya ba kimollo e kgolo gakaakang gore mafelelong dithapelo tša-ka di ile tša arabja. Eupša ka nako yeo ke be ke fokola kudu moo e lego gore ke be ke sa kgone go bala goba go tsepamiša kgopolo lebaka le letelele.

Lega go le bjalo, ke ile ka ba botša gore ke be ke nyaka go ithuta Beibele, gomme ba ile ba dira thulaganyo le nna. Ka manyami, pele nako yeo e ka fihla, ke ile ka išwa sepetlele sa malwetši a monagano ka baka la kgateletšego ya-ka. Ke ile ka lokollwa ka morago ga dibeke tše tharo gomme ke ile ka imologa go hwetša gore Dihlatse di be di sa ntebala. Ke sa gopola gore e nngwe ya tšona e be e dutše e ikopanya le nna bakeng sa go hlola gore ke bjang. Ke ile ka boela sekeng mmeleng ka tsela e itšego, gomme ka thoma go ithuta Beibele go ya bofelong bja ngwaga. Lega go le bjalo, go be go se bonolo go nna ka gobane boemo bja-ka bo be bo sa tsepama. Eupša motho yo a bego a ithuta le nna o be a e-na le kwešišo e bile a sa fele pelo.

Ke ile ka kgahlega kudu ge ke be ke ithuta ka Jehofa le dika tša gagwe ka Beibeleng gotee le seo se bolelwago e le ka kgonthe ke go mo tseba le go lebelela pele bophelong bjo bo sa felego. E be e le lekga la pele ke kwešiša lebaka leo ka lona batho ba tlaišegago. Ke tlišeditšwe lethabo le legolo ke go ithuta ka Mmušo wa Modimo, woo o tla tlogago o tšea sebaka sa mebušo ka moka ya batho. Se se ile sa ntutuetša gore ke fetole tsela ya-ka ya bophelo ka mo go feletšego.

Ye e be e le kalafo ya kgonthe yeo ke bego ke dutše ke e nyaka. E ile ya ba mo go homotšago gakaakang go tseba gore Jehofa o sa dutše a nthata le go tshwenyega ka nna! Nakong e fetilego, ke be ke nagana gore Modimo o ntlhoile le gore ke ka baka leo ke ilego ka fetelwa ke bolwetši bjo. Eupša ke ile ka ithuta gore Jehofa ka lerato o dirile tokišetšo ya go lebalelwa ga sebe motheong wa sehlabelo sa topollo sa Jesu Kriste. Ka gona ke ile ka tseba gore Modimo o na le taba, bjalo ka ge 1 Petro 5:7 e re: “Dipelaêlô tša lena ka moka di lahleleng xodimo xa xaxwe, xobane ké Yêna a Le belaêlêlaxo.”

Ka go ithuta Beibele letšatši le lengwe le le lengwe le go ba gona dibokeng Holong ya Mmušo, ke dira maiteko a kgonthe a gore ke be kgaufsi le Jehofa kamoo nka kgonago. Ka ge go se bonolo ka mehla, ke tšhollela dipelaelo tša-ka go Jehofa ka thapelo le go mo kgopela gore a nnee matla le khomotšo. Ditho tša phuthego le tšona di a nthekga, ka gona ke thabile.

Ke tšea karolo modirong wa boebangedi gotee le phuthego ya tikologong. Ke nyaka go thuša ba bangwe moyeng, kudu-kudu bao ba lego boemong bjo bo swanago le bja-ka. Ke kolobeditšwe ka December 2001.

[Seswantšho]

Ke tlišeditšwe lethabo le legolo ke go ithuta ka Mmušo wa Modimo

[Seswantšho go letlakala 8]

Sehlopha sa go nea dikeletšo mabapi le AIDS kua Botswana

[Seswantšho go letlakala 10]

Lefaseng la Paradeise, bohle ba tla thabela bophelo bjo bo bobotse bja mmele