Dikoloi tša nakong e fetilego le tša gona bjale

GO TLOGA kgale, motho o be a dutše a e-na le kgahlego ka dinamelwa. Mathomong, o be a ithekgile ka diphoofolo bakeng sa go ya mafelong a fapa-fapanego. Eupša go ile gwa nyakega gore go dirišwe mekgwa ya go boloka nako go ya mafelong a sa swanego. Selo sa bohlokwa e be e le leotwana, e lego seo se ilego sa lebiša go dirweng ga dikarikana tša go gogwa ke dipere. Lega go le bjalo, mekgwa e mefsa ya lekgolong la bo-19 la nywaga e ile ya fetoša dinamelwa ka ditsela tšeo go bego go sa ka gwa naganwa ka tšona pele.

Dientšene Tšeo di Kaonefaditšwego

Karolong ya bobedi ya lekgolo la bo-19 la nywaga, Mojeremane yo a bitšwago Nikolaus August Otto o ile a hlama entšene ye e nago le di-piston tše nne tšeo e nngwe le e nngwe ya tšona e yago godimo le fase ka makga a mane e bile e sepedišwa ka peterole, e lego entšene yeo mafelelong e ilego ya tšeela entšene ya muši-meetse le ya mohlagase sebaka. Carl Benz le Gottlieb Daimler ba Jeremane e bile bathomi ba bohlokwa intasetering ya Yuropa ya go tšweletša dikoloi. Ka 1885, Benz o ile a otlela koloi ya maotwana a mararo yeo e gogwago ke entšene ya di-piston tše pedi, e lego entšene ya  cylinder e tee yeo e bego e dikologa ka makga a fihlago go 250 ka motsotso. Daimler o be a dutše a aga dientšene tše di sepedišwago ka peterole tše di sa šuthego ga e sa le go tloga ka 1872. Nywaga e fetago e lesome ka morago, yena gotee le Wilhelm Maybach ba ile ba hlama entšene ya go kitima ka lebelo le legolo yeo e fehlelago mollo ka gare ye e nago le carburetor yeo e bego e dira gore go kgonege go diriša peterole e le sebešeletši.

Go se go ye kae Daimler le Maybach ba ile ba aga entšene yeo e bego e dikologa ka makga a fihlago go 900 ka motsotso. Ka morago, ba ile ba aga entšene ya bobedi yeo ba ilego ba e agelela godimo ga paesekela gomme ba e sepediša ka lekga la pele ka November 10, 1885. Ka 1926, difeme tša Daimler le Benz di ile tša kopana gomme tša rekiša ditšweletšwa tša tšona ka leina la Mercedes-Benz. * Ka mo go kgahlišago, banna bao ba babedi ga se ba ka ba gahlana le ka mohla.

Ka 1890 banna ba babedi ba Mafora—Emile Levassor le René Panhard—feketoring ya bona ba ile ba tšweletša senamelwa sa maoto a mane seo se bego se e-na le entšene ye e lego bogareng bja motheo wa koloi (chassis). Ngwageng o latelago ba ile ba bea entšene go yela ka pele ga koloi, moo e bego e šireletšegile gakaone leroleng le lerageng tša ditsela tša mobu.

Go Dira Gore Dikoloi e be Tšeo di Hwetšagalago Gabonolo

Dikoloi tša pele e be e le tšeo di bitšago kudu, le gona batho ba bantši ba be ba sa kgone go di  fihlelela. Eupša se se ile sa fetoga ka 1908 ge Henry Ford a be a thoma lefelo la tšweletšo ya dikoloi ka tsela ya go šoma ka go neeletšana la Model T, yeo e ilego ya thoma go tsebja e le tin lizzie. Koloi ye e ile ya fetoša intaseteri ya dikoloi. E be e sa bitše kudu, e e-na le didirišwa tše dintši le yeo go lego bonolo go e hlokomela. Gaešita le batho bao ba bego ba gola tšhelete e lekanetšego ba be ba kgona go e fihlelela. * Go ya ka puku ya Great Cars of the 20th Century, Model T “e ile ya dira gore ma-Amerika le batho ka moka lefaseng mafelelong ba be le dikoloi.”

Bjale, mo e nyakilego goba lebaka la nywaga e lekgolo ka morago, ba bantši ba lebelela koloi e le senyakwa go e na le go ba letsaka. Ka kgonthe, nyakišišo e nngwe yeo e gatišitšwego kuranteng ya letšatši le letšatši ya London ya Independent e bontšha gore ka dinako tše dingwe batho ba bile ba di diriša bakeng sa go tšea maeto a bokgole bja ka tlase ga khilomithara.

Kgatelopele ya tša thekinolotši ga se ya dira gore go be le lebelo le legolo feela eupša e bile e dirile gore go be le tšhireletšego e kgolo. Ruri, nywageng ya morago bjale go bile le go fokotšega ga dikotsi tše di bolayago dinageng tše dintši. Bathong ba bangwe, go šireletšega ga dikoloi ke gona go dirago gore di rekwe kudu go feta ponagalo ka boyona. Ka mohlala, dikarolo tšeo di šogaganago gabonolo di dira gore tekanyo e kgolo ya go thulana e hupše ke dikarolo tše dingwe tša motheo wa koloi, mola karolo e tiilego yeo e dikologilego mootledi le banamedi e bopa sekhurumelo se se šireletšago. Diporiki tšeo di sa notlelego di dira gore koloi e laolege gakaone mafelong ao a thelelago. Mapanta a tšhireletšo ao a hlomilwego mafelong a mararo a šireletša sefega gotee le letheka, mola  mekotla ya moya (air bags) e kgona go šireletša hlogo gore e se thule leotwana la go otlela goba dashboard nakong ya go thula ga koloi. *

Ke therešo gore ga go na selo seo se ka tšeago sebaka sa mekgwa e mebotse ya go otlela. El Economista ya Mexico City e hlalosa gore: “Ga go hole selo go dira gore dikoloi e be tše di šireletšegilego ge e ba tsela ya rena ya go otlela e se e swanetšego; gaešita le thekinolotši e tšwetšego pele go tša tšhireletšego e ka se kgone go re phološa ge e ba re tshela melao e itšego ya tlhago.”

Tše dingwe tša dikoloi tša mehleng yeno di bonagala di swana le dintlo tšeo di sepelago. Tše dintši tša tšona di na le dibapala-di-compact disc, thelebišene, mogala le dilaola-modumo le dilaola-thempheretšha tšeo di aroganego ka pele le ka morago. Le gona go na le dikoloi tšeo di nago le tshepedišo ya lefase ka moka ya go rulaganya dilo ya satellite, yeo e thušago baotledi gore ba kgone go hwetša ditsela tše di sepelegago tša go fihla moo ba yago gona. Ditshepedišo tše dingwe di nea tsebišo e lego nakong mabapi le mathata a ditseleng. Ke therešo gore go ba le didirišwa tša morago-rago le mehuta ya morago-rago go fetogile maemo bakeng sa batho ba bantši—e lego tshekamelo yeo batšweletši le barekiši ba e hlokometšego kudu.

Ka ge re šetše re bone, koloi e kaonefaditšwe kudu ga e sa le go tloga nakong ya ge e tšwelela la mathomo nywageng ya ka godimo ga lekgolo e fetilego. Ge e ba e dirišwa ka tsela e swanetšego le e šireletšegilego, koloi e ka ba sedirišwa se se nago le mohola bakeng sa kgwebo goba bakeng sa go tšea maeto a boithabišo.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Tšhate/Diswantšho go letlakala 22]

Nywaga yeo e bontšhitšwego e bontšha nako ya tšweletšo

1885 Koloi ya Benz

Koloi ya pele yeo e ilego ya dirišwa

1907-25 Rolls-Royce Silver Ghost

E be e e-na le lebelo, e le e matla, e sa dire lešata, e le ya mabai-bai le yeo e ka botwago

1909-27 Ford Model T

E ile ya tutueletša gore go dirwe dikoloi tše dintši; go ile gwa rekišwa dikoloi tše fetago 15 000 000

Ka morago: Moloke-loke wa metšhene yeo e dirišwago go tšweletša koloi ya Ford

1930-7 Cadillac V16 7.4-L

Koloi ya pele lefaseng le yeo tšweletšo ya yona e ilego ya atlega kudu ya entšene ya di-cylinder tše 16

1939 go fihla

lehono Volkswagen Beetle

Go tšweleditšwe dikoloi tše fetago 20 000 000. Beetle e mpsha (ka tlase ka go le letshadi) e ile ya lokollwa ka 1998

1941 go fihla

lehono Jeep

E ka ba e le koloi yeo e tsebegago kudu lefaseng

1948-65 Porsche 356

E theilwe go Volkswagen Beetle; e ile ya ba mathomo-mayo go atlegeng ga Porsche

1952-7 Mercedes-Benz 300SL

Yeo e bego e bitšwa Gullwing, e be e le koloi ya pele yeo e nago le sekgoba magareng ga motheo le mmele gotee le entšene yeo e sa dirišego carburetor

1955-68 Citroën DS 19

E be e e-na le matla a hydraulic leotwaneng la yona la go otlela, diporiki, mokgweng wa go fetola dikere go fihla ka ya bone gotee le tshepedišong ya go tsepamiša koloi ka mokgwa wa go itiragalela feela (self-leveling suspension)

1959 go fihla

lehono Mini

Koloi ye yeo e dirilwego ka bokgoni le yeo e ratwago kudu e be e bile e le yeo e atlegago kudu go tša mabelo le dipokanong tša dikoloi

1962-64 Ferrari 250 GTO

Yeo e nago le matla a di-kilowatt tše 224 ya V-12, ke koloi e nago le bokgoni go tša mabelo

1970-3 Datsun 240Z

Ke koloi ya tša mabelo yeo e ka botwago le yeo e fihlelelegago

1970 go fihla

lehono Range Rover

E lebelelwa e le senamelwa sa maotwana a mane se se phalago tšohle lefaseng seo se dirišwago

1984 go fihla

lehono Chrysler Minivan

E ile ya thuša go thongwa ga fešene ya dibene tše dinyenyane

Thrust SSC

Ka October 15, 1997, ge e be e tshela leganata la Black Rock, Nevada, U.S.A., e ile ya roba rekhoto ya tša mabelo ka go kitima dikhilomithara tše 1228 ka iri

[Methopo]

Benz-Motorcar: DaimlerChrysler Classic; background: Brown Brothers; Model T: Courtesy of VIP Classics; Rolls-Royce: Photo courtesy of Rolls-Royce & Bentley Motor Cars

Jeep: Courtesy of DaimlerChrysler Corporation; black Beetle: Courtesy Vintage Motors of Sarasota; yellow Beetle: VW Volkswagen AG

Citroën: © CITROËN COMMUNICATION; Mercedes Benz: PRNewsFoto

Chrysler Minivan: Courtesy of DaimlerChrysler Corporation; Datsun: Nissan North America; Thrust SSC: AP Photo/Dusan Vranic