Tumelo ka Tlase ga Teko Kua Slovakia

KA GE GO ANEGA JÁN BALI

KE BELEGWE ka December 24, 1910, kua Záhor, e lego motsana wo ga bjale o lego ka bohlabela bja Slovakia. Ka nako yeo motsana wa rena e be e le karolo ya Mmušo wa Austria le Hungary. Ka 1913, mma o ile a ya le nna United States go yo dula le tate, yo a bego a tlogile Záhor pejana. Nywaga e mebedi ka morago ga ge nna le mma re fihlile kua Gary, Indiana, kgaetšedi ya-ka, Anna, o ile a belegwa. Ka morago tate o ile a babja gomme a hwa ka 1917.

Ke ile ka ba morutwana yo mafolofolo, ke e-na le kgahlego ka mo go kgethegilego bodumeding. Kerekeng ya Calvin moo ke bego ke tsena sekolo sa Sontaga, morutiši o ile a ela hloko kgahlego yeo ke bego ke e-na le yona dilong tša moya. Bakeng sa go kgotsofatša tlala ya-ka ya moya, o ile a nnea Phetolelo ya Beibele ya Holman, yeo e bego e e-na le dipotšišo le dikarabo tše ka bago 4 000. Seo se ile sa nea dilo tše dintši kudu tšeo ngwana wa nywaga e 11 a ka naganago ka tšona.

‘Ye ke Therešo’

Nywageng yeo ya pejana, bafaladi ba bangwe ba ma-Slovak tikologong yeo re bego re dula go yona ba ile ba fetoga Barutwana ba Beibele, ka ge Dihlatse tša Jehofa di be di tsebja bjalo nakong yeo. Yo mongwe wa bona e be e le rangwane Michal Bali, yoo a ilego a abelana ditaba tša Beibele le rena. Lega go le bjalo, ka 1922, mma o ile a boela Záhor le nna le kgaetšedi ya-ka, yeo ka nako yeo e bego e fetogile karolo ya bohlabela bja Czechoslovakia.

Kapejana ka morago ga moo, rangwane Michal o ile a nthomela sete e feletšego ya dipuku tša Studies in the Scriptures, ka Charles Taze Russell, gotee le dimakasine tšeo di gatišitšwego gape tša Watchtower go fihla ka tokollo ya mathomo-thomo ya July 1, 1879. Ke ile ka di bala ka moka, dikarolo tše dingwe ka di bala ka makga a mmalwa, gomme ka kgodišega gore ke be ke hweditše therešo ya Beibele yeo ke bego ke e tsoma.

Mo e ka bago ka yona nako yeo Barutwana ba bangwe ba Beibele ba ma-Slovak ba ile ba boela nageng ya gabo bona ba e-tšwa United States. Ba ile ba thoma dihlopha tša pele tša go bolela se-Slovak tša Barutwana ba Beibele kua Czechoslovakia. Nna le mma re ile ra ba gona dibokeng tše tša pele, motsaneng wa gabo rena wa Záhor gotee le mafelong a mangwe a kgaufsi.

Diboka tšeo di be di swana le diboka tša Bokriste tšeo di bego di swarwa lekgolong la pele la nywaga. Gantši re be re kopanela legaeng la yo mongwe wa Barutwana ba Beibele, moo re bego re dula go dikologa tafola gomme lebone leo le gotetšwago ka petroleum le beilwe mo gare. Ka ge ke be ke le yo monyenyane go bohle, ke be ke dulela kua moragonyana gomme ke theetša ka lefsifsing. Lega go le bjalo, ka dinako tše dingwe ke be ke laletšwa gore ke tšee karolo. Ge ba bangwe ka tsela e itšego ba be ba sa kgodišege ka mmalelo wa se-Slovak, ba be ba fela ba re:  “Ján, Seisemane se re’ng mabapi le seo?” Ke be ke e-ya kgaufsi le lebone ka mafolofolo gomme ke ba hlathollela seo se bego se bolelwa ke puku ya Seisemane ka se-Slovak.

Gare ga bao ba ilego ba fetoga barutwana ba Beibele kua United States gomme ba boela go seo se bego se fetogile Czechoslovakia go be go e-na le Michal Šalata. O ile a boela motsaneng wa kgaufsi wa Sečovce, moo a bego a kile a dula gona, gomme o ile a thuša ka go rulaganya modiro wa boboledi kua Czechoslovakia. Ngwanabo rena Šalata o ile a sepela le nna maetong a boboledi. Ka morago, ka 1924 ge ke be ke e-na le nywaga e 13, ke ile ka mo kgopela gore a nkolobetše. Le ge mma a be a nagana gore ke sa le yo monyenyane bakeng sa go ka gata mogato o bjalo o mogolo, ke ile ka mo kgodiša gore e be e le phetho e tiilego yeo ke e dirilego. Ka gona, ka July yeo kopanong ya letšatši le tee yeo e bego e swaretšwe kgaufsi le Noka ya Ondava, ke ile ka bontšha boineelo bja-ka go Jehofa ka go kolobetšwa meetseng a noka yeo.

Ditokelo Tšeo di Tšeelwago Godimo tša Tirelo

Ge ke e-na le nywaga e 17, ke ile ka kwa gore go be go tla ba le poloko bokgoleng bja dikhilomithara tše sego kae go tloga motsaneng woo ke bego ke dira boboledi go wona. E be e le ya pele yeo e ilego ya swarwa ke Barutwana ba Beibele tikologong yeo. Ge ke fihla moo, ke ile ka feta batho ba motsaneng bao ba bego ba fagahletše go tseba gomme ka leba thwii go seboledi. Ge ke fihla go seboledi, se ile sa retologela go nna gomme sa re: “Go tlo bolela nna pele, gomme wena o tla latela.”

Ke ile ka thea polelo ya-ka lengwalong leo le hwetšwago go 1 Petro 4:7, yeo e balegago ka gore: “Bofêlô bya dilô tšohle bo batametše.” Ke ile ka bontšha go tšwa Mangwalong gore gaešita le bofelo bja tlaišego le lehu bo batametše, gomme ka hlalosa kholofelo ya tsogo. (Johane 5:28, 29; Ditiro 24:15) Go sa šetšwe taba ya gore ke be ke bile ke lebelelega ke le yo monyenyane go feta kamoo go bego go le ka gona—goba mohlomongwe ka baka la gore ke be ke lebelelega bjalo ka ngwana—batheetši ka moka ba ile ba theetša ka kelohloko.

Go ile gwa hwetšwa ditaba tše di thabišago ka go The Watchtower ya September 15, 1931, yeo e bego e hlalosa gore re be re se sa nyaka go tsebja re le Barutwana ba Beibele goba ka leina le lengwe le le swanago le leo eupša re be re nyaka go tsebja re le Dihlatse tša Jehofa. Ka morago ga go bala tsebišo ye, Barutwana ba Beibele tikologong ya rena ba ile ba dira dithulaganyo bakeng sa seboka se se kgethegilego. Barutwana ba Beibele ba ka bago 100 ba ile ba bokana kua motsaneng wa Pozdišovce. Moo ke ile ka ba le tokelo ya go nea polelo yeo e bego e e-na le sehlogo se se rego “Leina le Lefsa,” ye e theilwego sehlogong sa Watchtower seo go boletšwego ka sona ka mo godimo.

Ka lethabo le legolo bohle bao ba bego ba le gona ba ile ba emiša matsogo ge ba be ba kgopelwa gore ba amogele setlamo sona seo se se bego se amogetšwe ke badumedi-gotee le bona dikarolong tše dingwe tša lefase. Ka morago re ile ra romela thelekeramo ntlong-kgolo ya lefase ya Dihlatse tša Jehofa kua Brooklyn, New York, yeo e bego e balega ka gore: “Rena, Dihlatse tša Jehofa tšeo di bokanego gotee letšatšing le mo Pozdišovce, re dumelelana le tlhaloso yeo e lego ka go The Watchtower mabapi le leina le lefsa, gomme re amogela leina le le lefsa la Dihlatse tša Jehofa.”

Karolo e kgolo ya Slovakia le Transcarpathia, yeo pele ga Ntwa ya II ya Lefase e bego e le karolo ya Czechoslovakia, e ile ya fetoga mašemo a humilego bakeng sa bodiredi bja rena bja Bokriste. Re be re akaretša tšhemo ye e kgolo ka go sepela ka maoto gape le ka go namela ditimela, dipese le dipaesekela. Ka nako yeo, “Photo-Drama of Creation,” e lego seswantšho se se sepelago le pontšho ya di-slide yeo e bego e akaretša modumo wo o sepedišanago le yona, e ile ya bontšhwa metseng e mentši. Ka morago ga pontšho e nngwe le e nngwe go be go kgoboketšwa diaterese tša batho bao ba thabelago. Ke ile ka newa tše dintši tša diaterese tše gomme ka kgopelwa gore ke dire dithulaganyo tša gore Dihlatse di etele batho ba ba thabelago. Metseng e mengwe, re ile ra hira diholo tšeo go tšona ke ilego ka nea polelo e kgethegilego ya ka morago ga pontšho.

Nywageng ya bo-1930, ke ile ka ba le tokelo ya go ba gona dikopanong tše dikgolo motseng-mošate, e lego Prague. Ka 1932 go ile gwa rulaganywa kopano ya pele ya ditšhaba-tšhaba kua Czechoslovakia. Re ile ra kopanela kua Varieté Theatre. Sehlogo sa polelo ya phatlalatša se se rego, “Yuropa Pele ga Phedišo,” se ile sa goga tlhokomelo ya batho gomme ba ka bago 1 500 ba ile ba ba gona. Kopano e nngwe ya ditšhaba-tšhaba e ile ya swarelwa kua Prague ka 1937, gomme ke ile ka ba le tokelo ya go nea e nngwe ya dipolelo. Baemedi ba ba tšwago dinageng tše dintši tša Yuropa ba ile ba ba gona, gomme ka moka ga rena re ile ra amogela kgothatšo ya go re matlafaletša go kgotlelela diteko tšeo di ilego tša latela kapejana nakong ya Ntwa ya II ya Lefase.

 Lenyalo le Diteko tše Šoro

Ka morago ga ge re boetše Czechoslovakia, nna le mma re ile ra swarišana kudu modirong wa boboledi gotee le Barutwana-gotee le rena ba Beibele kgaufsi le Pozdišovce. Moo ke ile ka thoma go bona ngwanenyana yo mobotse yo a bitšwago Anna Rohálová. Ge re šetše re gola-gotše, re ile ra lemoga gore maikwelo a rena e be e se feela a lerato la Bokriste magareng ga ngwanabo rena le kgaetšedi. Re ile ra nyalana ka 1937. Go tloga nakong yeo go ya pele, Anna o ile a nthekga, gaešita le ‘mabakeng a mathata’ ao a bego a tla tloga a tšwelela.—2 Timotheo 4:2, bapiša le NW.

Ka moragonyana ga lenyalo la rena, go ile gwa ba molaleng gore Yuropa e be e itokišeletša Ntwa ya II ya Lefase. Ka November 1938, dikarolo tša ka borwa tša Transcarpathia le Slovakia di ile tša thopša ke Hungary, yeo e bego e dirišana le Jeremane ya ma-Nazi. Diboka tša rena di ile tša thibelwa ke maphodisa a Hungary, gomme ka mehla re be re swanelwa ke go ipega seteišeneng sa maphodisa.

Ka morago ga gore Ntwa ya II ya Lefase e thome ka September 1939, ba bantši ba rena go tšwa Záhor, banna gotee le basadi, re ile ra golegwa gomme ra hudušetšwa sebong sa kgale kgaufsi le Mukacheve, yeo ga bjale e lego Ukraine. Moo re ile ra hwetša Dihlatse-gotee le rena tše dintši tše di tšwago diphuthegong tša Transcarpathia. Ka morago ga go botšološišwa lebaka la dikgwedi tše tharo goba tše nne le go bethwa gantši, re ile ra sekišwa ke kgoro e kgethegilego ya madira. Ka moka ga rena re ile ra botšišwa potšišo e tee feela: “Na le ikemišeditše go lwela Hungary malebana le U.S.S.R.?” Ka ge re ile ra gana, re ile ra hwetša dikotlo gomme mafelelong ra romelwa kgolegong kua Budapest, Hungary, kua 85 Margit Boulevard.

Bagolegwa ka moka ba be ba bolawa ke tlala. Go se go ye kae malwetši a ile a phatlalala gomme bagolegwa ba thoma go hwa. E ile ya ba mo go thabišago gakaakang ge mosadi wa-ka a tšea leeto le letelele go tloga Záhor a e-tla go mpona! Gaešita le ge re ile ra boledišana lebaka la metsotso e mehlano feela re bonana mašobaneng a ditšhipi, ke ile ka leboga Jehofa bakeng sa molekane yo bjalo yo a botegago. *

Go Tloga Kgolegong go ya Kampeng ya go Šoma

Go tloga kgolegong ke ile ka išwa ka go lebanya Jászberény, Hungary, moo go bego go išitšwe Dihlatse tše ka bago 160. Ge re le moo, mohlankedi wa Hungary o ile a re nea sebaka sa mafelelo go tšwa mmušong wa Hungary: “Ge e ba o rata go yo hlankela madireng, e-tla ka pele.” Ga go yo a ilego a ya ka pele. Mohlankedi o ile a re: “Gaešita le ge ke sa dumelelane le seo le se dirago, fela ke kgahlwa ke boikemišetšo bja lena bja go dula le botega.”

Ka morago ga matšatši a sego kae, re ile ra namela sekepe Nokeng ya Danube gomme ra thoma leeto la rena la go ya kampeng ya go šoma kgaufsi le motse wa Yugoslav wa Bor. Ge re sa le ka sekepeng, mašole gotee le molaodi wa ona ba ile ba leka leboelela go re dira gore re kwanantšhe tumelo ya rena. Molaodi o ile a dira gore mašole a re bethe ka dithunya tša ona, a re rage ka diputsi tša ona le go diriša mekgwa e mengwe ya go tlaiša.

Ge re be re fetišetšwa go Motlatša-mokolonele András Balogh, e lego molaodi wa kampeng ya go šoma kua Bor, o ile a re botša gore: “Ge e ba seo ke se boditšwego ka lena e le therešo, le tlo hwa go se go ye kae.” Eupša ka morago ga go bala molaetša o tswaletšwego o bego o e-tšwa go bahlankedi ba mmušo, o ile a re swara ka tlhompho. Balogh o ile a re nea tokologo e lekanyeditšwego ya go sepela gomme a ba a re dumelela go ikagela lefelo la bodulo. Gaešita le ge dijo di be di hlaelela, re be re e-na le khitšhi ya rena ka noši, ka gona dijo di be di abja ka go lekana.

Ka March 1944, Jeremane e ile ya thoma go tšea Hungary. Ka morago ga nako yeo molaodi yo e lego mothekgi wa Nazi yo a bitšwago Ede Marányi o ile a tšeela Balogh sebaka. O ile a hloma kotlo e tiilego, e swanago kudu le ya dikampeng tša tshwenyo. Lega  go le bjalo, go se go ye kae mašole a Russia a ile a batamela, gomme batho ba ile ba tšwa kampeng ya Bor. Ka morago, nakong ya mogwanto wa rena, re ile ra iponela ka mahlo polao ya ba-Juda kua Cservenka. Taba ya gore re ile ra phologa e ile ya ba bjalo ka ge eka ke mohlolo.

Ge re fihla mollwaneng wa magareng ga Hungary le Austria, re ile ra newa taelo ya gore re epe melete bakeng sa dithunya. Re ile ra hlalosa gore lebaka leo ka lona re bego re le bagolegwa e be e le ka gobane re be re ile ra gana go akaretšwa medirong ya ntwa. Ka ge ke be ke eteletše sehlopha pele, mohlankedi wa Hungary o ile a ntshwara gomme a thoma go mpetha. O ile a goelela ka gore: “Ke tla go bolaya! Ge e ba o ka se šome, ba bangwe ba tla latela mohlala wa gago o mobe!” Go tsena ditaba gare ka sebete ga András Bartha, Hlatse e godilego yeo e bego e eteletše pele modirong wa rena wa boboledi, go ile gwa phološa bophelo bja-ka. *

Ka morago ga dibeke tše sego kae, ntwa e ile ya fela gomme ra thoma leeto la rena la go boela gae. Bagolegwa ba bangwe, bao ba bego ba ile ba lokollwa pejana ba e-tšwa Bor, ba be ba ile ba bega gore rena bohle bao ba bego ba išitšwe Cservenka re be re bolailwe. Ka gona, mosadi wa-ka o ile a ipona e le mohlologadi mo e ka bago lebaka la dikgwedi tše tshela. O ile a makala kudu gakaakang ge ka letšatši le lengwe a mpona ke tsena mojakong! Megokgo ya lethabo e ile ya falala mahlong a rena ge re gokarelana ka morago ga go tšea nywaga e mentši re arogane.

Go Rulaganya Mošomo Lefsa

Ka morago ga Ntwa ya II ya Lefase, Slovakia e ile ya boelanywa le Czechia bakeng sa go bopa Czechoslovakia. Lega go le bjalo, Transcarpathia, yeo karolo ya yona e kgolo e bego e le ya Czechoslovakia pele ga ntwa, e ile ya fetoga karolo ya Ukraine kua Soviet Union. Ka 1945, nna le Michal Moskal re ile ra ya Bratislava, yeo ga bjale e lego motse-mošate wa Slovakia, moo re ilego ra kopana le bao ba ikarabelago bakeng sa go rulaganya modiro wa boboledi lefsa. Gaešita le ge re be re fedile matla mmeleng le maikwelong, re be re fišegela go tšwela pele ka go phethagatša thomo ya go bolela ditaba tše dibotse tša Mmušo wa Modimo.—Mateo 24:14; 28:18-20.

Ka morago ga ntwa, dikopano di ile tša re matlafatša kudu modirong wa rena. Ka September 1946 kopano ya pele bakeng sa naga ka moka e ile ya swarelwa motseng wa Brno. Ke ile ka ba le tokelo ya go nea polelo e nago le sehlogo se se rego, “Puno, Bofelo bja Lefase.”

Ka 1947 kopano e nngwe ya naga ka moka e ile ya swarelwa kua Brno. Moo, Nathan H. Knorr, Milton G. Henschel le Hayden C. Covington, bao ba bego ba etetše go tšwa ntlong-kgolo ya Dihlatse tša Jehofa kua Brooklyn, New York, ba ilego ba nea dipolelo tše di kgothatšago. Ke ile ka ba le tokelo ya go dira ke le mohlatholli wa dipolelo tša bona. Le ge ka nako yeo re be re e-na le bagoeledi ba Mmušo ba 1 400 kua Czechoslovakia, ba ka bago 2 300 ba ile ba ba gona polelong ya phatlalatša.

Tlaišo ka Tlase ga Makomanisi

Ka 1948 Makomanisi a ile a thopa naga, gomme go se go ye kae go ile gwa bewa thibelo modirong wa rena wa boboledi yeo e ilego ya tšea nywaga e 40. Ka 1952 ba bantši ba rena bao babuši ba bego ba ba tšea e le baetapele ba ile ba išwa kgolegong. Ba bantši  ba ile ba latofatšwa ka boradia, eupša ba sego kae ba rena ba ile ba latofatšwa ka molato o mogolo wa bofetogedi. Ke ile ka swarwa le go botšološišwa lebaka la dikgwedi tše 18. Ge ke be ke botšiša gore ke moeki ka tsela efe, moahlodi o ile a re: “O be o bolela ka Mmušo wa Modimo. Le gona o bolela gore o tla tšea pušo ya lefase. Se gape se akaretša le Czechoslovakia.”

Ke ile ka araba ka gore: “Tabeng yeo, o tla swanelwa ke gore o ahlole bohle bao ba rapelago Thapelo ya Morena le go kgopela gore ‘Mmušo wa Modimo o tle’ e le baeki.” Lega go le bjalo ke ile ka ahlolelwa nywaga e mehlano le seripa gomme ka romelwa kgolegong ya Bokomanisi yeo go yona bagolegwa ba swarwago gasehlogo kua Jáchymov, Czechoslovakia.

Ka morago ga go šomela nako ya-ka e ntši ya go ba kgolegong, ke ile ka lokollwa. Mosadi wa-ka e lego Anna, o ile a nthekga ka potego ka mangwalo le ka diketelo gotee le ka go hlokomela ga gagwe morwedi wa rena, Mária. Mafelelong re ile ra kopana gape re le lapa, gomme re ile ra tsošološa mediro ya rena ya Bokriste, yeo re bego re tšwela pele ka yona ka sephiring.

Bophelo bjo bo Kgotsofatšago bja go Hlankela Jehofa

Lebakeng la nywaga ya ka godimo ga 70, Dihlatse tša Jehofa tikologong ya rena di be di ile tša hlankela ka tlase ga maemo a fapa-fapanego, nako e ntši di hlankela ka tlase ga pušo ya Bokomanisi. Ke therešo gore ke tšofetše e bile ke a fokola mmeleng, fela ke sa kgona go hlankela ke le mogolo wa Mokriste mo Záhor, gotee le bao ba botegago ba swanago le Ján Korpa-Ondo, yo a nago le nywaga e 98 eupša a sa dutše a phela. * Mosadi wa-ka yo a rategago, yo e lego mpho ya kgonthe e tšwago go Jehofa, o hwile ka 1996.

Ke sa dutše ke gopola gabotse seswantšho sa ponagalo ya boikgopolelo yeo e hlaloswago go matlakala 228 go ya go 231 ya puku ya The Way to Paradise, yeo e gatišitšwego ka 1924. Mmadi o ile a kgopelwa gore a ipone ka leihlo la kgopolo a le Paradeiseng gomme a e-kwa batho ba babedi bao ba tsošitšwego ba bolela. Ba be ba ipotšiša gore ba mo kae. Ke moka motho yo a bego a phologile Haramagedone o ile a ba le tokelo ya go hlalosetša ba babedi gore ba tsošeditšwe Paradeiseng. (Luka 23:43) Ge e ba ke phologa Haramagedone, ke tla rata go hlalosetša mosadi wa-ka, mma le baratiwa ba bangwe dilo tšeo ge ba tsošwa. Eupša ge e ba ke e-hwa pele ga Haramagedone, ke lebeletše pele nakong yeo ka yona motho yo mongwe lefaseng le lefsa a tlago go mpotša ka ditiragalo tšeo di ilego tša direga ka morago ga lehu la-ka.

Ga bjale ke tšwela pele go tšeela godimo tokelo ya moswana-noši le yeo e kgahlišago e le ka kgonthe ya go bolela le Morena yo a Phagamego wa legohle le go kgona go batamela kgaufsi le yena. Boikemišetšo bja-ka ke go tšwela pele ke phela ka go dumelelana le mantšu a moapostola Paulo a lego go Ba-Roma 14:8 a rego: “Xe re phela re phelêla Morêna; xe re e-hwa re hwêla Morêna. Re ba Morêna xe re phela; le xe re e-hwa re ba xaxwe.”

Ge e ba o tla rata go amogela tsebišo e oketšegilego goba o tla rata gore motho yo mongwe a go etele legaeng la gago bakeng sa go tla go swara thuto e sa lefelelwego ya Beibele le wena, hle ngwala gomme o romele leina la gago le aterese ya mo o dulago gona go Jehovah’s Witnesses, Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740, South Africa, goba o ngwalele atereseng e swanetšego ye e lokeleditšwego go letlakala 5.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 30]

Ke e-na le Anna, ngwaga ka morago ga lenyalo la rena

[Diswantšho go letlakala 31]

Ke e-na le Nathan H. Knorr kopanong ya 1947 kua Brno