Ke ka Baka La’ng e le Bothata bjo bo Golago?

NA O be o tseba gore go gweba ka batho ke modiro o mogolo kudu wa bosenyi lefaseng wo o lego maemong a boraro, wo o fetwago ke feela go gweba ka dihlare-tagi le dibetša? Go ya ka United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization, go na le koketšego e tšwelago pele ya mehuta ka moka ya go gweba ka mmele.

Nageng e nngwe ya Latin America, Congressional Committee of Inquiry e begile gore go na le bana ba banenyana bao ba gwebago ka mmele ba ka godimo ga 500 000, gaešita le ge go gweba ka mmele go se molaong.

Nageng e nngwe, go na le bana ba ka bago 300 000 bao ba gwebago ka mmele ditarateng, kudu-kudu mafelong ao go ona go nago le kgwebo ya dihlare-tagi.

 Go begwa gore banenyana ba ka bago milione dinageng tša Asia ba dirišwa e le bagweba-ka-mmele maemong ao a swanago le a bokgoba. Dinaga tše dingwe di na le botumo bja go ba mafelo ao a etelwago ke batho ba bantši bakeng sa go gweba ka mmele ga bana le boeti bja tša merero ya botona le botshadi.

Ka baka la tekanyo e phagamego ya malwetši ao a fetetšwago ka dikopano tša botona le botshadi, bjalo ka AIDS, bareki ba ikemišetša go lefela ditšhelete tša godimo bakeng sa bana bao ba lebelelwago e le dikgarebjana ka go rialo e le bao ba ka se kego ba fetetšwa gabonolo. Luíza Nagib Eluf wa Lefapha la tša Toka la Brazil o hlalosa gore: “Go boifa AIDS go dirile gore banna ba tsome banenyana le bašemane ba banyenyane go feta le ge e le neng pele, e lego seo se gakatšago bothata.” O itše: “Go gobošwa ka tša botona le botshadi ga banenyana le bafsa bao ba lego mahlalagading ke bothata bjo bogolo bja tša leago go basadi bao ba diilago kua Brazil.”

Bodiidi le Bana Bao ba Gwebago ka Mmele

Go gweba ka mmele ga bana go gakala tikologong e kwešago bohloko le yeo e diilago. Go ya ka mohlankedi yo mongwe wa mmušo, go gobošwa ga bana le go gweba ga bona ka mmele nageng ya gabo go “tswalanywa gabotse le go thubega ga lapa gomme go bakwa ke manyami le tlala.” Batswadi ba bangwe ba bolela gore bodiidi bo ba dirile gore ba rekiše bana ba bona kgwebong ya go gweba ka mmele. Bana ba ditarateng ba retologela go gwebeng ka mmele ka gobane ba go lebelela e le tsela e nnoši ya go tšwela pele ba phela.

Kuranta ya O Estado de S. Paulo e hlalosa gore ngwanenyana a ka feleletša e le mogweba-ka-mmele ka go šika le sehlopha sa disenyi sa ditarateng. E le gore a hwetše sa go iša maleng, a ka utswa gomme a fela a rekiša mmele wa gagwe. Ka morago, o fetoga mogweba-ka-mmele yo e lego mahlwa-a-di-bona.

Ka dinako tše dingwe bafsa bao ba lego mahlalagading ba romelwa dinageng tše dingwe bakeng sa go yo šoma e le bagweba-ka-mmele. UNESCO Sources e bega gore: “Tšhelete yeo bagweba-ka-mmele bao ba hudugetšego dinageng tše dingwe ba e romelago malapa a gabo bona gantši e lebelelwa e le e ntši kudu ka baka la bodiidi bja dinaga tše dingwe tša Asia le Afrika. Go gweba ka mmele dinageng tše go bile go a kgothaletšwa ka baka la baeti bao ba tšwago dinageng tšeo di humilego bao ba tlago ka maikemišetšo a go ikhola ka ‘ditirelo’ tšeo di newago ke bafsa le bana.”

Ge o hlalosa dikotsi tšeo bana ba ditarateng bao ba gwebago ka mmele ba lebanego le tšona motseng wa  Latin America, makasine wa Time o bega gore: “Bagweba-ka-mmele ba bangwe ke ba bonyenyane bja nywaga e 12 feela. Gantši ka ge e le bana bao ba tšwago malapeng ao a thubegilego, ba robala lefelong le ge e le lefe leo ba ka le hwetšago mosegare, gomme ba ebela le di-disco, moo basesiši ba dikepe ba etišago gona bošego.”

Ka baka la go tutuetšwa ke dihlare-tagi, ngwana yo a gwebago ka mmele a ka dirišwa dilo tše di sa hlomphegego tšeo ka tlwaelo a bego a ka se ke a dumelelana le tšona le ka mohla. Ka mohlala, go ya ka makasine wa Veja, maphodisa a ile a hwetša ditheipi tša bidio tše 92 tšeo go tšona ngaka e gatišitšego lelokelelo la ditlaišo tše sehlogo tša basadi ba fetago 50, bao ba bangwe ba bona e bego e le ba nywaga ya tlasana.

Go sa šetšwe therešo ye e kwešago bohloko, mogweba-ka-mmele wa mofsa o boletše gore: “Ge nkabe  ke ile ka leka go nyaka mošomo, ke be nka se kgone go hwetša tšhelete e lekanego bakeng sa go reka dijo ka gobane ga ke na bokgoni bjo ke ithutetšego bjona. Lapa lešo le tseba mabapi le seo ke se dirago, gomme ga ke nyake go tlogela bophelo bjo. Mmele ke wa-ka gomme ke dira seo ke se ratago ka wona.”

Lega go le bjalo, banenyana ba ga se ba ka ba ipeela pakane ya go ba bagweba-ka-mmele. Go ya ka modirela-leago yo mongwe, bagweba-ka-mmele ba bantši bao e lego bafsa “ba nyaka go nyalwa” gomme ba lora ka go hwetša lesogana le le kgahlišago. Ka ge go e-na le maemo a raraganego ao a ba lebišago gore e be bagweba-ka-mmele, monyakišiši yo mongwe o bolela gore: “Seo se tšhošago kudu ke gore bontši bja bona ba ile ba katwa ka magaeng a gabo bona.”

Na go Gweba ka Mmele ga Bana go tla Fela?

Lega go le bjalo, go na le kholofelo bakeng sa bana ba bao ba tlaišegago. Bagweba-ka-mmele ba nywaga e fapa-fapanego ba fetotše tsela ya bona ya go phela. (Bona lepokisi leo le rego “Batho ba ka Fetoga,” go letlakala 7.) Lentšu la Modimo, Beibele, le thušitše batho ba dimilione lefaseng ka bophara gore e be baagišani ba babotse le ditho tše di botegago tša lapa. Mabapi le batho bao e bego e le diotswa, dihlotlolo, mahodu, ba megabaru le matagwa, re bala gore: “Ba bangwê ba lena e be e le ba ba byalo. Fêla, Le hlatswitšwe, Le kxethexile, Le lokafaditšwe ka Leina la Morêna Jesu le ka Môya wa Modimo wa rena.”—1 Ba-Korinthe 6:9-11.

Go swana le mehleng ya Beibele, lehono go na le batho bao ba fetolago maphelo a bona gore e be a kaone. Lega go le bjalo, go nyakega mo gontši bakeng sa go thibela tshekamelo ya go goboša ka tša botona le botshadi. Mebušo e mengwe le mekgatlo e mengwe e lwantšhana le go eta ka merero ya tša dikopano tša botona le botshadi le go gweba ka mmele ga bana. Eupša therešo ke gore ga go na seo batho ba ka se dirago bakeng sa go fediša manyami le bodiidi. Bahlami ba melao ba ka se kgone go thibela dikgopolo tšeo e lego modu wa boitshwaro bjo bo gobogilego.

Lega go le bjalo, go e na le maiteko a batho, go na le mokgwa o mongwe wo o tlago go rarolla mathata a ka moka—Mmušo wa Modimo. Sehlogo se se latelago se tla hlalosa.

[Ntlhakgolo go letlakala 6]

Bodiidi gantši bo tlaleletša tabeng ya go gweba ka mmele ga bana

[Lepokisi go letlakala 6]

Tefo e Phagamego

Ge a be a e-na le nywaga e tshela feela, Daisy o be a gobošwa ka tša botona le botshadi ke yo mongwe wa dikgaetšedi tša gagwe. Ka baka leo, o ile a dula le kgaetšedi ya gagwe yo mogolo go fihlela ge a e-na le nywaga e 14 gomme a thoma go šoma go nightclub. Ka morago ga matšatši a sego kae, Daisy o ile a thoma go babja. Ge a fodile, beng ba nightclub ba ile ba mmotša gore o a ba kolota gomme ba mo gapeletša go šoma e le mogweba-ka-mmele. Mo e ka bago lebaka la ngwaga ka morago, o be a sa dutše a ba kolota gomme go be go bonagala a ka se tsoge a tšwile sekolotong. Lega go le bjalo, mosesiši wa dikepe o ile a mo lefelela sekoloto ka moka, gomme a mo iša motseng o mongwe moo a ilego a mo swara bjalo ka lekgoba. Daisy o ile a mo tlogela, gomme ka morago a dula le monna yo mongwe lebaka la nywaga e meraro moo ka morago ba ilego ba nyalana. Ka baka la mathata a magolo a lenyalo, o ile a leka go ipolaya ka makga a mararo.

Mafelelong yena le monna wa gagwe ba ile ba thoma go ithuta Beibele. Eupša Daisy o be a ikwa a sa swanelege go ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. Ge a be a bontšhwa go tšwa ka Beibeleng gore Jehofa Modimo o amogela batho bao ba dirago diphetogo tše di nyakegago o ile a neela bophelo bja gagwe go yena. Daisy o ile a dira maiteko a magolo bakeng sa go dira se se swanetšego, eupša o be a sa ikwe a dira ka mo go lekanego gomme ka go rialo o be a e-ba le dinako tša go gateletšega. Lega go le bjalo, se se thabišago ke gore o ile a amogela thušo bakeng sa go fenya kgateletšego ya maikwelo yeo e bakilwego ke go gobošwa ka tša botona le botshadi le bophelo bja gagwe e le ngwana yo a gwebago ka mmele bakeng sa go fihlelela le go kgomarela teka-tekano.

[Lepokisi go letlakala 7]

Batho ba ka Fetoga

Ge Jesu Kriste a be a le lefaseng, o be a kwela batho bao ba tlaišegago le bao ba nago le sebe bohloko. O be a kwešiša gore bagweba-ka-mmele ba be ba ka fetola tsela ya bona ya bophelo go sa šetšwe nywaga ya bona. Jesu o ile a ba a botša baetapele ba bodumedi gore: “Ruri, ke a Le botša, ba lekxêthô le diotswa ba Le šia ba tsêna mmušong wa Modimo.” (Mateo 21:31) Gaešita le ge ba be ba nyatšega ka baka la tsela ya bona ya bophelo, batho ba bjalo ba dipelo tše di lokilego ba be ba lebalelwa motheong wa go dumela ga bona go Morwa wa Modimo. Badiradibe bao ba itsholago ba be ba ikemišetša go tlogela bophelo bja bona bja go gweba ka mmele e le gore ba ka hwetša ditšhegofatšo tša Mmušo wa Modimo. Ka morago ga moo, ba be ba phela ka go dumelelana le ditekanyetšo tša Modimo tša go loka. Le lehono, batho ba mehuta ka moka ba amogela therešo go tšwa Lentšung la Modimo gomme ba fetola tsela ya bona ya bophelo.

Nagana ka seo se diragaletšego Maria, Carina le Estela, bao go boletšwego ka bona sehlogong sa pele. Go oketša tabeng ya go lwantšhana le kgateletšego yeo e tšwago go mmagwe ya gore a tšwele pele e le mogweba-ka-mmele, Maria o ile a swanelwa ke gore a katane ka matla gore a tlogele go diriša dihlare-tagi gampe. O hlalosa gore: “Ke be ke diriša dihlare-tagi bakeng sa go gatelela maikwelo a-ka a go ikwa ke se na mohola ka baka la go phela bophelo bja go gweba ka mmele.” Maria o laodiša kamoo a ilego a amogelwa ka gona ke phuthego ya Bokriste ya Dihlatse tša Jehofa: “Ke ile ka kgahlišwa ke lerato leo le bontšhwago ke ditho tša phuthego. Batho ka moka—bana le batho ba bagolo—ba ile ba ntshwara ka tlhompho. Ke ile ka hlokomela gore banna bao ba nyetšego ba be ba botegela basadi ba bona. Ke thabela kudu go amogelwa ke le mogwera wa bona.”

Ge a be a e-na le nywaga e 17, Carina o ile a etelwa ke Dihlatse tša Jehofa. O ile a thoma go ithuta Beibele gaešita le ge a ile a tšea lebakanyana a tšwela pele ka modiro wa gagwe e le mogweba-ka-mmele. Ganyenyane-ganyenyane o ile a thoma go kwešiša le go tšeela godimo ditherešo tša Beibele. Ka gona o ile a dira phetho ya go hudugela motseng wa kgole, gomme ge a le moo o ile a ba yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa.

Estela, yoo a thomilego e sa le yo monyenyane go gweba ka mmele, go ya menyanyeng ya mašata le go nwa ka tsela e feteletšego, o ile a thoma go kgahlegela Beibele. Ka gona, o ile a phetha ka gore Modimo a ka se ke a mo lebalela le ka mohla. Lega go le bjalo, ge nako e dutše e e-ya o ile a thoma go kwešiša gore Jehofa Modimo o lebalela bao ba itsholago. Mo nakong ye e le setho sa phuthego ya Bokriste, a nyetšwe e bile a godiša bana ba bararo, Estela o re: “Ke thabile kudu e bile ke leboga Jehofa ka gobane o nntšhitše lerageng gomme o nkamogetše ka phuthegong ya gagwe e hlwekilego.”

Dipego tše di thekga polelo ya Beibele ya gore Modimo o rata gore “batho bohle ba phološwê ba fihlêlê tsebô ya therešô.”—1 Timotheo 2:4.

[Seswantšho go letlakala 7]

Bana bao ba gwebago ka mmele gantši ba diriša dihlare-tagi

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 5]

© Jan Banning/Panos Pictures, 1997