Etela Mmaraka wa Dihlapi o Mogolo Kudu Lefaseng

KA MONGWADI WA PHAFOGA! KUA JAPANE

NA O thabela leema-ema la mmarakeng? Mmaraka woo o ka go thabišago le wo ka kgonthe o gogelago baeng bao ba tšwago lefaseng ka moka ke Tsukiji, e lego mmaraka wa dihlapi wo go ya go wona go ka go tšeago metsotso e sego kae feela go tloga bogareng bja Tokyo. O ikgantšha ka go ba mmaraka wa dihlapi o mogolo ka go fetišiša lefaseng.

Nako e kaone kudu ya go ya gona ke ge e sa le mesong kudu. Nakong ya ge batho ka moka ba sa robetše kua Tokyo, go ba go šetše go engwa-engwa mmarakeng. Ka letšatši, dilori di tliša ditone tše ka bago dikete tše pedi tša dihlapi, gomme ka moka di swanetše go fološwa e sa le ka pela ka gobane bareki ba thoma go tla ka 3:00 mesong. Barekiši ba akgofela go beakanya mapokisi a bona a dihlapi, ba ngwala setlankana sa palo ya dilo tšeo di lego ka gare ga lepokisi le lengwe le le lengwe, boima bja dihlapi le lefelo leo di tantšwego go lona. Go bonolo go lemoga bareki. Ba rwala diputsi tša raba le dikepisi tšeo di bontšhago dinomoro tša bona tša lengwalo la tumelelo ya go reka. Ka go se swane le baeti bao ba sepelago ka go iketla, bareki ba ya godimo  le fase ba hlahloba boemo bja dihlapi le go dira phetho ya gore ba tla reka ka bokae fantising. Bareki ba hlapi ya tuna ba swara huku, lebone le toulo. Ditlabakelo tša bona di bohlokwa bakeng sa go lekola boemo bja tuna e kgolo gomme toulo ba e dirišetša go phumola diatla tša bona ka morago ga go swara hlapi.

Lešata le tlhakatlhakano di thoma go kwagala ka 5:30 mesong. Ditšhipi di lla go tšwa mahlakoreng ka moka ge bafantisi ba dutše ba bitša bareki gore ba thome go reka. Go bonagala bafantisi ba le gohle. Ge e le gabotse, go na le barekiši ba mabenkele a magolo a šupago bao ba fantisago sammaletee, eupša ba bangwe ba na le bafantisi ba babedi goba go feta moo bao ba rekišago ditšweletšwa tše di fapa-fapanego ka nako e tee. Bafantisi ba ka moka ba goeletša ka mantšu a bona palo ya dilo tšeo di lego ka gare ga mapokisi gomme bareki bao ba nago le mangwalo a go reka ba phenkgišana ka go diriša mekgwa e fapa-fapanego ya moswana-noši ya go šupetša ka menwana. Go rekwa ka lebelo moo e lego gore phetho ya theko ya lepokisi le lengwe le le lengwe la dihlapi e dirwa ka metsotswana. Bareki ba bangwe ba reka go bafantisi ba babedi ka nako e tee. Lebenkele le lengwe le lengwe le dumeletšwe go ba le moreki o tee feela, ka baka leo bareki ba swanetše go kitima go tloga lefelong le lengwe go ya go le lengwe bakeng sa go hwetša dihlapi tšeo ba di nyakago. Mohlomongwe bao ba rekago dihlapi ka bontši le ka mehuta ya tšona e fapa-fapanego bakeng sa go yo di rekišetša mabenkele a mmalwa ke bona bao ba ema-emago kudu go feta bohle.

Gatee-tee ge theko e se na go bewa, bareki ba fagahlela go fihliša dihlapi lefelong leo le swanetšego ka pela ka mo go ka kgonegago ka gona. Barwadi ba dithoto ba diriša dikarikana tšeo di kgorometšwago le dilori tše dinyenyane ba e-ya godimo le fase ka lebelo kudu ditarateng tše ditshesane ba iša dihlapi mafelong a fapa-fapanego. Gohle ke leema-ema la go šiiša. Motho yo a ka bago a bogetše, o fo iponela tlhakantswiki. Ge e le gabotse, boemo bo a rulaganywa le go laolwa go fihlela mogatong wa mafelelo. Ka diiri tše mmalwa feela, go ba go rekišitšwe e bile go thothilwe ditone tše fetago sekete tša dihlapi. Dihlapi tše dingwe di išwa mabenkeleng a manyenyane ao a lego karolong e nngwe ya mmaraka gomme di tla rekišetšwa bareki ba dikete bao ba fagahlilego kudu nakong ya mesong.

Mmaraka wa Tsukiji ke o mogolo kudu go etša ge o ka nagana. Go ngwadišitšwe dikhamphani tše dikgolo kudu tše šupago tša go rekiša tšeo di fantisago gotee le barekiši ba mabenkele a manyenyane bakeng sa go dira kgwebo mo. Di dula di swaregile ngwaga ka moka di thuša bareki ba ka bago 40 000 bao letšatši le letšatši ba etelago mmaraka.

Ke bomang bao ba rekago? Gare ga bao ba rekago, go na le bao ba rekago ka bontši ba rekela dihotele tše dikgolo, mabenkele a go jela, mabenkele ao a rekišago dilo tše di fapa-fapanego le mabenkele a magolo. E bile go na le beng ba mabenkele a  manyenyane ao a rekišago dijo, ba mebaraka ya lefelong leo yeo e rekišago dihlapi, re sa lebale gape le beng ba mabenkele a go rekiša sushi e nyenyane ka tsela e kgahlišago eupša e le mabenkele ao a atlegago. Ke semphete-ke-go-fete gare ga bareki bao ba rekago dijo tša lewatleng tša maemo a godimo. Go akanyetšwa gore ka kakaretšo, ba reka ditone tše ka bago tše 600 000 tša dijo tša lewatleng ka ngwaga gomme ba diriša diranta tše dimilione tše dikete tše 36.

Ge e le gabotse, Tsukiji ga se feela mmaraka wa dihlapi. Ke mmaraka o mogolo woo gape o rekišago dienywa le merogo. Ke o mongwe wa mebaraka e 11 e megolo kua Tokyo yeo e šomago ka tlase ga tlhahlo ya mmušo wa mmasepala wa Tokyo. Histori ya mmaraka wo o rekišago dijo tše tala, e ka latišišwa go tloga morago kua ka 1603. Bakeng sa go kgonthišetša gore mebaraka ye e dula e hlwekile e bile e le boemong bjo bo kaone, e ile ya ba ka tlase ga tlhokomelo ya mmušo ka 1877. Ka 1923 tšhišinyego ya lefase kua Tokyo e ile ya senya mebaraka ya Tokyo, e lego seo se ile sa feleletša se dirile gore go be le Mmaraka wa Tsukiji wa mehleng yeno wo o thomilego go šoma go tloga ka 1935.

Ga e sa le go tloga ka nako yeo, mmaraka o godile ka mo go makatšago. Ke kae go gongwe lefaseng moo o ka hwetšago go rekišwa dihlapi tše di fapa-fapanego tše dintši gakaakaa letšatši le letšatši? Go akanyetšwa gore mo go rekišwa mehuta e 450 ya dihlapi tše fapa-fapanego go tšwa lefaseng ka bophara tše bjalo ka salmon, cod, dihlapi tše dikgolo tša lewatle, mackerel, sole le herring gotee le sea urchin, sea cucumber le shellfish. A mangwe a mabenkele a manyenyane mmarakeng a rekiša feela mohuta o tee wa dijo tša lewatleng tše bjalo ka octopus goba shrimp.

Lega go le bjalo, go na le hlapi e tsebegago kudu go dihlapi tše ka moka. Yona ke tuna e kgolo ye e romelwago mmarakeng wo ka sefofane sa jet go tšwa mafelong a kgole a bjalo ka Lewatleng la Mediterranean le Amerika Leboa. Ga go na hlapi e nngwe yeo e ka lekanago le yona ka bogolo goba ka theko. Tuna e tee e kgolo e ka bitša diranta tše dikete tše mmalwa. Di-tuna tše makgolo tše di sa lego boemong bjo bobotse le tše kgahlilego di rekišwa moo letšatši le letšatši. Bareki ba tla sega tuna ka diripana tše di swanetšego bakeng sa bagwebi ba tikologong yeo. Dikarolo tšeo di kgethegilego tša makhura tšeo di bitšwago toro, tšeo di segilwego dikgopong, mafelelong di dirišwa e le sešebo se sebose sa sushi.

Ga go makatše ge mmaraka o mogolo wa dihlapi lefaseng o le kua Japane. Naga ye e dikologilwe ke lewatle le legolo le mawatle a mararo a manyenyane, gomme Majapane a ithutile go rata dijo tša lewatleng go tloga kgale. Gantši hlapi ke karolo e kgolo ya sejo sebose sa Majapane. Ngwaga le ngwaga, Mojapane yo a tlwaelegilego o ja dikhilograma tše 70 tša hlapi le dijo tša lewatleng, gomme bontši bja tšona di tšwa Mmarakeng wa Tsukiji. Ka gona, ge ka letšatši le lengwe o ka etela Tokyo, ke ka baka la’ng o sa sepedišane le palo e golago ya baeti bao ba etelago mmaraka o mogolo wa dihlapi lefaseng?

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 18]

Fish artwork: From the book L’Art Pour Tous, Encyclopedie de l’Art Industriel et Decoratif, Vol. 31, 1861-1906

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 19]

James L. Stanfield/NGS Image Collection

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 19]

© Jeff Rotman/www.JeffRotman.com

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 20]

Courtesy of Tokyo Metropolitan Central Wholesale Market