Go Lekwa ga Tumelo

KA MONGWADI WA PHAFOGA! KUA GREAT BRITAIN

RICHMOND ke toropo e kgahlišago yeo e lego ka Yorkshire Leboa kua Engelane. Sebo sa yona seo se agilwego ka morago ga phenyo ya Norman ka 1066, se nea ponagalo e kgahlišago mahlo go phatša moedi wa noka ya Swale, yeo e elelelago Lefelong la Diphoofolo la Setšhaba la Yorkshire Dales.

Lenaneo la thelebišene leo le bitšwago The Richmond Sixteen le utolotše karolo e bohlokwa ya histori ya mehleng yeno ya sebo se—e lego seo se diragaletšego bagolegwa ba 16 bao ba ilego ba gana go thekga ntwa ka baka la letswalo, bao ba bego ba golegilwe moo nakong ya Ntwa ya I ya Lefase. Go diregile’ng ka bona?

Go Gapeletšwa go Tsenela tša Bohlabani

Ka morago ga gore Brithania e tsebiše ka ntwa ka 1914, banna ba ka bago dimilione tše 2,5 ba ile ba tutueletšwa ke bo-rata-naga go tsenela tša bohlabani. Lega go le bjalo, ka baka la go hwa le go gobala ga madira a mantši le go lemoga gore ntwa e be e ka se fele ka pela kamoo bo-radipolitiki ba bego ba holofeditše ka gona, radihistori wa ntwa e lego Alan Lloyd o hlalosa gore “go e na le gore banna ba kgopelwe go tsenela tša bohlabani, ba ile ba gapeletšwa go dira bjalo.” Ka gona, ka lekga la pele historing ya Brithania banna bao ba sa nyalago ba ile ba gapeletšwa go tsenela tša bohlabani ka March 1916.

Go ile gwa hlongwa makgotla a kgethegilego a dikete tše pedi bakeng sa go theetša dikgopelo tša bao ba ganago go tsenela tša bohlabani ka baka la letswalo, eupša ke ba sego kae ge e ba ba be ba le gona bao ba ilego ba lokollwa ka mo go feletšego ditirelong tša tša bohlabani. Bontši bja bao ba bego ba gana ka baka la letswalo ba ile ba laelwa go tlatša madira ao a bego a sa akaretšwe ntweng ka go lebanya, ao morero wa ona e bego e le go thekga ntwa. Bao ba bego ba gana go tlatša madira a ba be ba sa dutše ba lebelelwa e le madira gomme ba ile ba sekišwa ka tlase ga melao ya tša bohlabani. Ba be ba swarwa ka tsela e sehlogo gomme ba lahlelwa dikgolegong tšeo maemo a tšona gantši a bego a šiiša e bile e le tše pitlaganego.

Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond

Gare ga Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond go be go e-na le Barutwana ba Beibele ba Ditšhaba-tšhaba ba bahlano, ka ge Dihlatse tša Jehofa di be di tsebja bjalo ka nako yeo. Herbert Senior, yo a bilego Morutwana wa Beibele ka 1905 a e-na le nywaga e 15, ka morago ga nywaga e ka bago e 50 o ile a ngwala gore: “Re be re lahletšwe ka gare ga diphapoši tša kgolego tšeo di bego di swana le dikgolego tša ka tlase ga mobu. Mohlomongwe di be di se tša ka tša dirišwa ka nywaga e mentši ka ge lebato le be le e-na le ditšhila tše di kgobelanego tša bokoto bja disenthimithara tše hlano go ya go tše šupa.” Moragonyana bjale, diswantšho tšeo di thadilwego lebotong le mengwalo yeo e lego lebotong tšeo ga bjale di se sa hlwago di bonagala gabotse gomme mafelong a mangwe di sa balege, tšeo di thadilwego ke bagolegwa mo mabotong a bona a mašweu, di ile tša phatlalatšwa. Di akaretša maina, melaetša le diswantšho tša baratiwa ba bona gotee le mantšu a tumelo.

Mogolegwa yo mongwe o ngwadile gore: “Nka upša ka hwela ditekanyetšo tša-ka go e na le go hwa ke se na tšona.” Melaetša e mentši e akaretša ditšhupo tšeo di bolelago ka Jesu Kriste le dithuto tša gagwe, e bile gape go na le diswantšho tšeo di thadilwego gabotse le ka go nepagala tša leswao la sefapano le mphapahlogo leo le bego le dirišwa ke Mokgatlo wa Barutwana ba Ditšhaba-tšhaba ba Bibele (International Bible Students Association [IBSA]) ka nako yeo. Herbert Senior o boletše gore lebotong la gagwe o ile a thala “Chart of the Ages” yeo a e hweditšego ka pukung ya go ithuta Beibele yeo e bitšwago The Divine Plan of the Ages, eupša ga se ya hwetšwa.  Seswantšho se se ka no ba se sa hlwe se bonagala gotee le mengwalo e mengwe ya lebotong yeo e bego e le ka phapošing e kgolo ya kgolego goba go gongwe. Mongwalo o mongwe o balega ka tsela ye: ‘Clarence Hall, Leeds, I.B.S.A. May 29, 1916. O rometšwe Fora.’

Go Romelwa Fora le go Gomišetšwa Morago!

Palo ya madira ao a bolailwego le ao a gobetšego kua Fora le Belgium e be e gola ka tsela e tšhošago. Letona la ntwa e lego Horatio Herbert Kitchener le Molaodi wa Brithania Douglas Haig ba be ba nyaka madira a oketšegilego ka mo go akgofilego, go akaretša le banna bao ba nyetšego bao ka May 1916 le bona ba ilego ba gapeletšwa go tsenela tša bohlabani. Bakeng sa gore ba gapeletše banna go tsenela ntwa, bahlankedi ba mmušo ba ile ba phetha ka go dira mohlala ka bao ba bego ba gana go tsenela ntwa ka baka la letswalo. Ka gona ba šupilwe ka dithunya, Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond ba ile ba gapeletšwa ka tsela yeo e sego ya molao go namela setimela ba tlemilwe matsogo ka diketwane gomme ba išwa Fora ka sephiring ka tsela e sa lebanyego. Makasine wa Heritage o bolela gore ge ba fihla lebopong la Boulogne, “banna ba ba ile ba tlemelelwa dikoteng ka terata ya meetlwa go le bjalo ka ge eka ba be ba bapolwa” gomme ba bontšhwa ge sehlopha sa madira ao a bolayago ka go thuntšha se bolaya madira a Brithania ao a tšhabilego ntweng. Ba ile ba botšwa gore ge e ba ba be ba sa latele ditaelo, ba be ba emetšwe ke selo se se swanago.

Bogareng bja June 1916, bagolegwa ba ile ba gapeletšwa go sepela ka pele ga madira a 3 000 bakeng sa go yo kwa go ahlolelwa ga bona lehu, eupša nakong ye Kitchener o be a hwile gomme tona-kgolo ya Brithania e be e tsene ditaba gare. Poskarata yeo e ngwadilwego ka mokgwa wo o sa kwešišwego ke mang le mang e be e fihlile go balaodi kua London, gomme molao wa tša bohlabani o be o fetotšwe. Molaodi Haig o ile a laelwa gore a fetošetše dikahlolo ka moka tša lehu go go hlankela nywaga e lesome.

Pego ya bolaodi e bolela gore ge ba boa Brithania, ba bangwe ba bagolegwa ba 16 ba ile ba išwa lefelong la go betla mafsika la Scotland go yo dira “mošomo o bohlokwa wa setšhaba” ka tlase ga maemo a mabe kudu. Ba bangwe, go akaretša le Herbert Senior ba ile ba gomišetšwa morago dikgolegong tše tlwaelegilego, e sego tša madira.

Bohwa

Ka baka la go se tie ga maboto a phapoši ya kgolego, pontšho e feletšego kua Sebong sa Richmond, seo gabjale se hlokomelwago ke mokgatlo wa English Heritage, e akaretša sekirini sa computer seo se kgongwago ka seatla bakeng sa go thuša baeti go lebeledišiša diphapoši tša kgolego gotee le diswantšho tšeo di thadilwego mabotong ntle le go di senya. Dihlopha tša barutwana di kgothaletšwa go kwešiša lebaka leo ka lona bao ba ilego ba gana go thekga tša bohlabani ka baka la letswalo ba be ba ikemišeditše go tlaišwa, go golegwa le kgonagalo ya go bolaelwa ditumelo tša bona tšeo ba bego ba swareletše go tšona ka go tia.

Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond ba ile ba atlega mabapi le “go tliša taba ya bona ya go gana go tsenela tša bohlabani ka baka la letswalo ka pele ga setšhaba gomme ba thoma go hwetša kamogelo le tlhompho ka baka la se.” Se se ile sa dira gore balaodi ba be le kwešišo e oketšegilego ge ba dirišana le bao ba ngwadišitšego e le bao ba ganago go thekga ntwa ka baka la letswalo nakong ya Ntwa ya II ya Lefase.

Ka 2002, karolo e itšego ya serapana se sebotse kua sebong e ile ya neelwa bakeng sa go gopola Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond e le pontšho ya go leboga go emela ditekanyetšo tša bona tša boitshwaro ka go tia.

[Diswantšho go letlakala 29]

Go tloga ka go le letshadi go ya go le letona: Tora ya lekgolong la bo-12 la nywaga ya Sebo sa Richmond, gotee le kgolego yeo e nago le diphapoši

Herbert Senior, e lego yo mongwe wa Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond

E nngwe ya diphapoši tša kgolego yeo Bagolegwa ba Lesome-tshela ba Richmond ba bego ba golegilwe go yona

Seswantšho sa ka morago: Dikarolwana tša mengwalo yeo e bego e ngwalwa lebotong la kgolego go theoša le nywaga