Ntwa ya Nuclear—Na e ka Efogwa?

“Ba tlo ba mohlape wa xo fula wa hutama, xò se se se o thšošaxo.”—Tsefanya 3:13.

MOTHO yo mongwe le yo mongwe o hlologetše lefase leo le se nago tšhošetšo ya nuclear. Lega go le bjalo, ba bantši ba na le pono ya go hloka kholofelo ge ba bona boemo bja kgonthe bja lefase le. The Guardian Weekly e re: “Taba ya go laola, ya go fokotša le ya gore mafelelong go fedišwe dibetša tša nuclear e hlokomologwa ke United States le dinaga lefaseng ka bophara.”

Lega go le bjalo, ba bangwe ba šupa go boiteko bjo bo dirwago ke dinaga tabeng ye. Ka mohlala, go akanyetšwa gore United States e nnoši e diriša diranta tše dimilione tše dikete tše 15,4 ka ngwaga go thibela ntwa ya nuclear. Ye ka kgonthe ga se tšhelete e nyenyane. Lega go le bjalo, ba bantši ba galefišwa ke go tseba gore yona naga yeo e diriša diranta tše dimilione tše dikete tše 189 ka ngwaga go itokišeletša go lwa ntwa ya nuclear.

Go thwe’ng ka ditumelelano tša khutšo? Na maiteko a bjalo e ka ba mothopo wa kholofelo?

Dibetša tša Nuclear di Laola Ditumelelano

Ga e sa le go tloga go tšweletšweng ga pomo ya nuclear, go ile gwa dirwa ditumelelano tše mmalwa tšeo di ilego tša hlangwa ka morero wa go laola goba go lekanyetša dibetša tša nuclear. Gare ga tšona ke Tumelelano ya go se Oketšwe ga Dibetša tša Nuclear (NPT [Nuclear Non-Proliferation Treaty]), Dipoledišano tša go Lekanyetšwa ga Dibetša tše di Rulagantšwego, Dipoledišano tša go Fokotšwa ga Dibetša tše di Rulagantšwego le Tumelelano ya go Thibela Diteko ka Moka tša Nuclear. Na ditumelelano tše ga se tša atlega go fedišeng tšhošetšo ya nuclear?

Tumelelano le ge e le efe e ithekgile ka go holofetšana ga mahlakore ka bobedi a dinaga tšeo di e saenetšego. Ka mohlala, go atlega ga NPT, yeo e saenetšwego ka 1970 gomme e saenetšwe ke dinaga tše 187 go tloga ka December  2000, go ithekgile ka go rata ga dinaga tšeo di nago le dibetša tša nuclear le tšeo di se nago tšona tšeo di saenetšego tumelelano. Ka ge tumelelano e thibela dinaga tšeo di se nago dibetša tša nuclear go di tšweletša goba go di hwetša, e nyaka gore dinaga tšeo di nago le dibetša tša nuclear di leke go di fediša. Na se se ile sa šoma? Carey Sublette o hlalosa ka lengwalong la “Nuclear Weapons Frequently Asked Questions” gore: “Le ge tshepedišo ya taolo ya NPT e se ya hlangwa gabotse, e sa dutše e šoma gabotse bakeng sa go thibela go dirišwa ga thekinolotši ya nuclear yeo e sego ya bohlabani bakeng sa merero e mengwe le go thibela go dirišwa ga mafelo ao a lego ka tlase ga tlhokomelo [ya NPT].”

Sublette o re le ge tumelelano e dutše e atlega ka tsela e itšego, “ga se . . . ya kgona go thibela dinaga tše mmalwa gore di se ke tša ba le dibetša tše, fela mabakeng a mangwe di ile tša atlega go beng le tšona.” Lega go le bjalo, o bolela gore ke feela ka go diriša mananeo a ka sephiring ao a sa šireletšwago ke Tumelelano ya go se Oketšwe ga Dibetša tša Nuclear di ilego tša kgona go dira bjalo. Go atlega ga tumelelano le ge e le efe go ithekgile ka go botega ga dinaga tšeo di e saenetšego. Na re ka amogela dikholofetšo tša batho gabonolo? Karabo e molaleng bjalo ka ge re bona ditherešo tša histori ya batho.

Ka gona-ge, ke kae moo re ka lebago gona bakeng sa kholofelo?

Go Nagana ka Tsela e Nngwe

Ka December 2001, bathopa-sefoka ba Nobel ba ka bago 110 ba ile ba dumela le go saena taba ye e balegago ka gore: “Kholofelo e nnoši ya bokamoso e ithekgile ka kgato ya go dirišana ga ditšhaba-tšhaba, yeo e dumeletšwego ka molao ke pušo ka batho. . . . Bakeng sa go tšwelapele re phela lefaseng leo re le fetotšego, re swanetše go ithuta go nagana ka tsela e nngwe.” Lega go le bjalo, ke efe “tsela e nngwe” ya go nagana yeo e nyakegago? Na ke mo go swanetšego go dumela gore bao ba šitišago khutšo ya lefase ka dibetša tša bona tša nuclear ba tla ithuta tsela e nngwe ya go nagana?

Beibele e re eletša ka gore: “Se boteng maxoši e lexo bana ba batho, bao xo sexo phološô xo bôná.” (Psalme 146:3) Ke ka baka la’ng re sa swanela go dira bjalo? Beibele e a araba: “Motho tsela y’axwe xa’ e buše; le monna mo a yaxo xa’ ikiše, le xe a xata a tiiša.” (Jeremia 10:23) Ee, lebaka la bohlokwa ke gore batho ga se ba newa bokgoni bja go buša lefase ka khutšo. Go etša ge Beibele e bolela, “motho [o] sa buša motho xore a mo senyê.”—Mmoledi 8:9.

Ge e ba batho ba sa kgone go buša lefase, ke mang yo a ka kgonago? Beibele e holofetša gore go tla ba le khutšo ka tlase ga mmušo wo o botegago le wo o nago le bokgoni. Pušo ye ka Beibeleng e bitšwa Mmušo wa Modimo gomme ka ntle le go lemoga se, ba dimilione ba ile ba rapelela mmušo wo ge ba bolela Thapelo ya Morena e rego: “Tata-wešo wa maxodimong! . . . Mmušô wa xaxo a o tlê; thatô ya xaxo a e dirwê mono lefaseng byalo ka xe e dirwa lexodimong.” (Mateo 6:9, 10) Mmušo wo o na le Kgoši e lego Jesu Kriste, Kgošana ya Khutšo. Ge e hlalosa pušo ya gagwe, Beibele e re: “Mmušô wó ké wa kênêlô, wa khutšô ye e sa felexo.”—Jesaya 9:5, 6.

Le ge e ba “magoši” goba bo-radipolitiki le mebušo ya batho e sa ithute tsela ye e nngwe ya go nagana, wena o ka ithuta. Dihlatse tša Jehofa di thušitše ba dimilione go amogela molaetša wa Beibele wa kholofelo ka thuto ya Beibele ye e sa lefelelwego. Ge e ba o tla rata go hwetša tsebišo e oketšegilego, hle ikopanye le bagatiši ba makasine wo, goba o ka etela Holo ya Mmušo ya Dihlatse tša Jehofa ya lefelong la geno.

[Seswantšho go letlakala 8, 9]

Ka tlase ga pušo ya Mmušo wa Modimo, lefase le ka se be le tšhošetšo ya “nuclear”