Dithaere—Bophelo bja Gago bo ka Ithekga ka Tšona!

INAGANE o ipofile ka gare ga lopokisi leo le dirilwego ka ditšhipi tše di fišeleditšwego e bile le e-na le digalase gomme kgaufsi le wena go na le diswaro tše di nago le esiti le diela tšeo di swarago mollo ka pela. Bjale fega lepokisi le leo le nago le kgonagalo ya go ka baka kotsi e bolayago bogodimo bja disenthimithara tše sego kae go tloga fase gomme o le otlele ka lebelo la mo e ka bago dimithara tše 30 ka motsotswana. Go tlaleletša go se ka moka, bea motšhene woo wa gago gare ga e mengwe e swanago le wona gomme o dire gore e kitime ka lebelo le legolo e bapelane mola metšhene e mengwe e dutše e kitima e fapana le lena go tšwa lehlakoreng le le fapanego!

Ge e le gabotse se ke seo o se dirago nako le nako ge o tsena ka koloing gomme o otlela tseleng ya lephefo. Ke’ng seo se go thušago gore o kgone go laola koloi le go ikwa o šireletšegile ge o dutše o otlela? Ka tekanyo e kgolo, seo se go thušago ke dithaere tša gago.

Seo Dithaere di se Dirago

Dithaere di na le merero e bohlokwa e fapa-fapanego. Ga di fo rwala boima bja koloi ya gago eupša gape di e šireletša go bethagana ditotomaneng, mekotianeng ya tsela le maemong a mangwe a sa kgahlišego tseleng. Sa bohlokwa kudu ke gore dithaere tša gago di nea koloi boitseparelo bjo bo tlogago bo nyakega e le gore o kgone go e bea mphašane, go e laola, go e porika gomme di go thuša gore o kgone go e laola maemong a fapa-fapanego a tsela. Lega go le bjalo, ke karolo e nyenyane feela ya thaere—mo e ka bago bogolo bja go lekana le bja poskarata—yeo e kgomago fase ka nako le ge e le efe.

Ka baka la bohlokwa bja tšona, o ka dira’ng bakeng sa go boloka dithaere tša gago di šoma ka tsela e šireletšegilego le ya bothakga? Le gona, ge go fihla nako ya gore o kgethe, o kgetha bjang dithaere tša maleba bakeng sa koloi ya gago? Pele re ka araba dipotšišo tše, anke re lebeleleng ka boripana histori ya thaere.

Batho ba Pele ba go Dira Raba

Gaešita le ge maotwana a be a dutše a dirišwa ka nywaga e dikete, kgopolo ya go kgomaretša raba leotwaneng la koloi ge e le gabotse go ka thwe ke ya mehleng ya lehono. Raba ya tlhago e ile ya kgomaretšwa la mathomo maotwaneng a dirilwego ka legong goba ka tšhipi mathomong a nywaga ya bo-1800. Eupša e ile ya fela ka pela, bokamoso bja go tšweletšwa ga maotwana ao a kgomareditšwego raba bo be bo bonala bo fsifetše—go ile gwa ba bjalo go fihlela ge go tšwelela Charles Goodyear, mohlami yo a bego a na le maikemišetšo wa Connecticut, U.S.A. Ka 1839, Goodyear o ile a hwetša mokgwa wa go tološa raba woo o bitšwago vulcanization, moo raba e tswakwago le sebabole ka go fišwa le ka go bewa ka tlase ga kgatelelo. Mokgwa wo o ile wa dira gore go be bonolo kudu go bopa raba gomme wa kaonefatša kudu bokgoni bja yona bja go se senyege ka pela. Maotwana a raba e tiilego a ile a tuma kudu, eupša a be a sepediša motho ka go mo kgotlokgonya.

 Ka 1845, moentšineare wa mo-Scotland e lego Robert W. Thomson o ile a hwetša lengwalo la semolao la go ba mohlami wa thaere ya go pompelwa moya. Lega go le bjalo, thaere ya go pompelwa moya e ile ya thoma go rekwa kudu ka morago ga ge monna yo mongwe wa mo-Scotland, John Boyd Dunlop, a ile a leka go kaonefatša dithaere tša maotwana a paesekele ya morwa wa gagwe. Dunlop o ile a ngwadiša thaere ya gagwe e mpsha semolao ka 1888 gomme a hlama khamphani ya gagwe. Lega go le bjalo, go be go sa dutše go swanetše go fenywa mapheko a magolo tabeng ya go dirwa ga thaere ya go pompelwa moya.

Ka letšatši le lengwe ka 1891, thaere ya ra-paesekele wa Mofora e ile ya fela moya. O ile a leka go e lokiša eupša a palelwa ka ge thaere e be e kgomareditšwe wa go se ngamollwe leotwaneng la paesekele. O ile a kgopela thušo ya Mofora wa gabo e lego Édouard Michelin yoo a bego a tsebja ka modiro wa gagwe wa go tološa le go thatafiša raba. Michelin o ile a fetša diiri tše senyane a lokišana le thaere. Phihlelo yeo e ile ya mo tutueletša go dira thaere ya go pompelwa moya yeo e ka kgonago go tsentšhwa le go ntšhwa leotwaneng la yona bakeng sa gore e lokišwe gabonolo.

Dithaere tša Michelin di ile tša atlega kudu mo e lego gore ngwageng o latelago di be di dirišwa ke bo-ra-dipaesekele ba 10 000 ba kgahlilwego ke tšona. Go se go ye kae, dithaere tše di pompelwago moya di be di šetše di tsentšhwa dikarikaneng tša dipere kua Paris, e lego seo se ilego sa thabiša kudu banamedi ba tšona ba Mafora. E le go bontšha gore dithaere tša go pompelwa moya di ka dirišwa dikoloing tše di sepelago ka entšine, ka 1895, Édouard le ngwanabo e lego André, ba ile ba di tsentšha koloing ya phadišano ya tša mabelo, eupša e ile ya ba ya mafelelo go fetša phadišanong. Lega go le bjalo, batho ba be ba makaditšwe ke dithaere tše tše di sa tlwaelegago moo ba ilego ba leka go sega dithaere gore ba di bule go bona gore gabotse-botse barwa ba Michelin ba be ba utile’ng ka gare ga tšona!

Ka bo-1930 le bo-1940, ditlabakelo tše di tiilego tše bjalo ka rayon, naelone le polyester di ile tša tšea legato la ditlabakelo tše di senyegago ka pela tša cotton gotee le raba ya tlhago. Ka morago ga Ntwa ya II ya Lefase, go ile gwa dirwa ditokišetšo tša go tšweletša thaere yeo e bego e kgona go dula e swere moya ka go kgohlagana ka go lebanya le leotwana, ka go rialo go be go se sa hlwa go nyakega tšhupu ya go swara moya ka thaereng. Ka morago ga moo, go ile gwa dirwa dikaonefatšo tše oketšegilego.

Lehono, go na le ditlabakelo tše fetago tše 200 tšeo di dirišwago go direng thaere. Ka gona, ka thušo ya thekinolotši ya mehleng yeno, dithaere tše dingwe di kgona go swarelela go fihla go dikhilomithara tše 130 000 goba tša go feta moo, mola tše dingwe di ka kgona go kgotlelela lebelo la dikhilomithara tše dintši ka iri koloing ya tša phadišano ya mabelo. Go sa le bjalo, dithaere bjale di šetše di ka kgona go rekwa ke mang le mang.

Go Kgetha Dithaere

Ge e ba o e-na le koloi, o ka no ba o lebeletšane le mošomo o thata wa go kgetha dithaere tše difsa. O tseba bjang ge e ba e le nako ya gore o tsenye dithaere tše difsa? Ka go lekola dithaere tša gago ka mehla bakeng sa dišupo tšeo di lego molaleng tša gore e a hlagala goba go senyega. * Batšweletši ba dithaere ba nea dišupo tša go bontšha go fela ga thaere tše di ageletšwego go yona, tšeo gantši di bitšwago di-wear bar, go bontšha ge dithaere tša gago di šetše di le kgaufsi le go fela wa go se sa dirišwa. Di-wear bar di tšwelela bjalo ka mapanta a raba ao a lego botlaseng bja mehlala ya thaere. Gape ke mo gobotse go lekola sekgoba sa magareng ga mehlala ya thaere, go tšwelela ga mathale, mekokomogo mathokong a thaere le dilo tše dingwe tše di sa tlwaelegago. Ge e ba o hwetša le ge e le efe ya dilo tše, ga se wa swanela go otlela koloi go fihlela ge thaere e lokišitšwe goba go tsentšhitšwe e nngwe. Ge e ba o rekile dithaere e le tše mpsha, morekiši wa dithaere mo gongwe a ka go nea thaere e nngwe legatong la yeo e senyegilego ka theko ya fase ge e ba e akaretšwa dipampiring tša karanti.

Ke mo gobotse kudu go tsenya para ya dithaere tše  di swanago, tšeo di tsenywago aseng e tee. Ge e ba o tsentšha thaere e mpsha e tee feela, e pane le thaere yeo e nago le mohlala wo o sa lego o mogolo bakeng sa gore di kgone go tseparela ge o porika.

Go nyaka go kgetha thaere dithaereng tša mehuta, bogolo le medirelo e fapa-fapanego, e ka ba mo go ferekanyago. Lega go le bjalo, ka go araba dipotšišo tše sego kae tša motheo, o tla hwetša modiro o le bonolo kudu. Sa pele, boeletša ditšhišinyo tšeo di dirilwego ke khamphani yeo e dirilego koloi. Koloi ya gago e na le dinyakwa tše itšego tše di swanetšego go naganelwa, tše bjalo ka bogolo bja thaere le bja leotwana, sekgoba sa bophagamo bja bokatlase bja koloi le tekanyo ya boima bjo e ka bo rwalago. Selo se sengwe gape sa bohlokwa ke modirelo wa koloi ya gago. Dikoloi tša lehono tšeo di nago le diporiki tše di sa notlelego maotwana (antilock-brake), tša matla a swarago maotwana gore a se thelele (traction control) le tša tshepedišo yeo e dirago gore koloi e goge ka maotwana ka moka (all-wheel-drive system), di diretšwe gore di otlelwe ka dithaere tšeo di nago le mekgwa e itšego yeo di šomišwago ka yona. Ditaelo tša mabapi le mohuta o swanetšego wa thaere gantši di hwetšwa ka pukung ya tlhahlo ya mabapi le koloi ya gago.

Ntlha e nngwe gape ke maemo a tsela. Na koloi ya gago e tla otlelwa gantši ditseleng tša lekgwara goba tseleng e adilwego, na e tla otlelwa boemong bja dipula goba mo go omilego? Mohlomongwe o ka ba o otlela maemong a fapa-fapanego. Ge e ba go le bjalo, o ka swanelwa ke gore o hwetše dithaere tšeo di diretšwego go sepela mehuteng ka moka ya ditsela goba mehuteng ka moka ya maemo a leratadima.

Gape o swanetše gore o ele hloko gore thaere e swarelela nako e kaakang le gore e kgona go tseparela gakaakang mo tseleng. Gantši ge mehlala ya dithaere e le boleta, e ba moo thaere e tlago go tseparela kudu tseleng, eupša e tla fela ka pela. Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba mehlala e le thata ka mo go itšego, thaere e ka se tseparele kudu tseleng eupša mohlomongwe e ka kgotlelela nako e telele. Ditekanyetšo tša go hlahloba dithaere gantši di hwetšwa ka dipukung tša thekišo mafelong a go rekiša dithaere. Ela hloko gore ditekanyetšo tša go hlahloba dithaere di fapana go ya ka batšweletši ba dithaere.

Ka morago ga ge o šetše o dirile nyakišišo ya gago, theko ya thaere e ka ba yona e laolago kgetho ya gago ya mafelelo. Batšweletši ba ba tumilego ba dithaere gantši ba nea tiišetšo e kaone ya matla a thaere le dipampiri tša karanti.

Go Hlokomela Dithaere tša Gago

Go hlokomela dithaere gabotse go akaretša dilo tše tharo: go boloka tekanyo e nepagetšego ya moya, go fetoša dithaere nako le nako le go dira gore di dule di leka-lekane le gore e be tšeo di letlišitšwego thwii. Go bohlokwa kudu gore dithaere di dule di e-na le moya o lekanego. Ge e ba thaere e e-na le moya o montši kudu, mehlala ya thaere e tla fela ka pela. Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba thaere e se na moya o lekanego, thaere e tla fela o šoro ka mathoko gomme ya dira gore koloi e se seketše makhura.

Dithaere di ka lahlegelwa ke tekanyo ya dikhilograma tše 0,5 goba go feta moo ya kgateletšo ya moya kgwedi le kgwedi ka baka la ge moya o dutla ganyenyane-ganyenyane rabeng. Ka gona, o se ke wa tšea gore o ka kgona go lemoga ge e ba dithaere tša gago di tletše gabotse ka go lebelela sebopego sa tšona. Go ya ka Mokgatlo wa Batšweletši ba Raba (Rubber Manufacturers Association), “thaere e ka dutla moya wa mo e ka bago seripa-gare sa moya wo o lego ka go yona gomme ya se bonagale gore e fokotšegile moya!”  Ka gona, diriša selekanya-moya sa thaere bakeng sa go hlahloba moya, gomme o dire bjalo bonyenyane gatee mo kgweding. Beng ba dikoloi ba bantši ba dula ba e-na le selekanya-moya ka sekgobjaneng sa tešepoto ya koloi bakeng sa go se diriša ge go swanetše. Lekola dithaere tša gago nako le nako ge o fetoša oli ya entšine gomme o dire bjalo ge feela di fodile—ka mantšu a mangwe, e be bonyenyane ka morago ga ge koloi e eme diiri tše tharo e sa sepele goba ge koloi e otletšwe dikhilomithara tša ka fase ga tše 1,5. Gantši ditaelo tša mabapi le tekanyo ya go tlatša thaere di ngwadilwe ka pukung ya tlhahlo ya mabapi le koloi ya gago, go setlankana se se lego kgaufsi le lebati la mootledi goba ka sekgobjaneng se se lego tešepotong. Ge e ba o sa nyake go kgotlokgonyega ge o otlela koloi, gona o se ke wa tlatša dithaere moya go fihla tekanyong ya tšona ya mafelelo, yeo e ngwadilwego ka lehlakoreng la thaere.

Dithaere di tla swarelela nako e telele gomme tša fela ka go leka-lekana ge e ba nako le nako o dula o fetoša tša maotwana a ka pele ka tša a morago. Ntle le ge e ba batšweletši ba koloi ya gago ba kgothaletša ka tsela e itšego, ke ga bohlale go fetoša dithaere tša maotwana a ka pele ka tša a morago ka morago ga dikhilomithara tše dingwe le tše dingwe tše 10 000 go iša go tše 13 000. Gape le maemong a, hlahloba puku ya gago ya tlhahlo ya mabapi le koloi bakeng sa go hwetša ditšhišinyo tša mabapi le mokgwa wa go feto-fetoša dithaere tša ka pele le tša ka morago.

Mafelelong, iša koloi ya gago ngwaga le ngwaga gore e hlahlobje ge e ba maotwana a yona a sepela thwii goba nako le ge e le efe ge o lemoga go thothomela mo go sa tlwaelegago ga koloi goba go se tsepame ga leotwana la go otlela la koloi ya gago. Gaešita le ge sasepenšene ya koloi ya gago e diretšwe go letliša dithaere ge koloi e rwele boima bjo bo fapa-fapaneng, go onala mo go tlwaelegilego mo go sepedišanago le nako go dira gore e be mo go nyakegago go hlahloba dithaere nako le nako le go di tsepamiša gore di sepele thwii. Setsebi sa go lokiša dikoloi seo se nago le mangwalo a bohlatse a go lokiša sasepenšene le go tsepamiša maotwana a koloi gore a sepele thwii, se swanetše go kgona go letliša maotwana a koloi ya gago, e lego seo se tla dirago gore dithaere di kgotlelele nako e telele gomme koloi e sepele gabotse.

Dithaere tše “Bohlale”

Ka thušo ya di-computer, dikoloi tše dingwe di lemoša mootledi ge moya wa thaere o le ka tlase ga tekanyo e šireletšegilego. Dithaere tše dingwe di ka šoma gabotse nako e kopana di se na moya, gomme tše dingwe di kgona go ithiba ka morago ga go phunyega. Ka kgonthe, baentšeneare ba hlama dithaere bakeng sa gore di šome maemong a mantši a fapa-fapanego.

Ka ge go dirwa dikaonefatšo ditlabakelong tša go dira thaere, modirelong wa mehlala ya thaere, sasepenšeneng, leotwaneng la go otlela le diporiking tša dikoloi tša lehono, dithaere ga di fo dira gore go otlela go be bonolo feela eupša gape e be mo go šireletšegilego kutšwanyana.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Lepokisi/Diswantšho go letlakala 15]

Lelokelelo la go Hlahloba Dithaere

Tšeo di hlahlobjago ka mahlo:

❑ Na go na le mo go kokomogilego ka lehlakoreng la thaere?

❑ Na mathale a a bonala karolong ya mohlala wa thaere?

❑ Na mesehlo ya mohlala wa thaere ke yeo e tseneletšego ka tekanyo e šireletšegilego, goba na di-wear bar tša go bontšha go fela ga thaere di a bonala?

Gape ela hloko tše:

❑ Na moya wa ka thaereng o tekanyong yeo batšweletši ba koloi ba e kgothaletšago?

❑ Na ke nako ya go fetoša dithaere tša pele ka tša morago? (Diriša tekanyo ya dikhilomithara le mokgwa wa go fetoša dithaere tšeo di šišinywago ke batšweletši ba koloi.)

❑ Na go swanetše go tsenywe dithaere tše fapanego ka baka la go fetoga ga dihla?

[Seswantšho]

Wear bar

[Seswantšho go letlakala 14]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

Dikarolo tša Thaere

Mohlala wa thaere o thuša koloi go tseparela le go swarelela ge e tepoga

Mapanta a tsepamiša le go matlafatša mehlala ya thaere

Boalo bja lehlakore la thaere bo šireletša mathoko a thaere tseleng le go senyegeng

Momeno wa magareng o nea thaere matla le bokgoni bja go mena-menega le maemo

Boalo bja ka gare bo boloka moya ka gare ga thaere

Morumo o kgonthišetša go swaragana ga thaere le leotwana mo go sa dutlešego moya

[Diswantšho go letlakala 13]

Paesekele le koloi tša mehleng ya pele, ka bobedi di na le dithaere tšeo di pompelwago moya; bašomi feketoring ya dithaere ya mehleng ya pele

[Mothopo]

The Goodyear Tire & Rubber Company