Na go Dumela go Modimo go Thulana le Thutamahlale?

GE O bala mabapi le thutamahlale, go tlwaelegile gore o gahlane le dipolelwana tša bodumedi. Ka mohlala, bo-rathutamahlale ba bitšwa “baperisita ba bagolo ba setšo se sefsa sa thekinolotši,” gomme dilaporatori tša bona di bitšwa “ditempele” goba “mafelo a makgethwa.” Ke therešo gore dipolelwana tše bjalo e fo ba ditshwantšhišo. Lega go le bjalo, di ka lebiša potšišong ye e bohlokwa: Na go na le moedi wo o arolago thutamahlale le bodumedi?

Batho ba bangwe ba ka nagana gore ge bo-rathutamahlale ba dutše ba ithuta ka mo go oketšegilego, e ba moo ba lahlegelwago ka mo go oketšegilego ke tumelo le ge e le efe ya go dumela go Modimo. Ke therešo gore go na le ba bantši lefapheng la thutamahlale bao ba nyatšago tumelo ya bodumedi. Eupša palo e kgolo ya ba bangwe go tša thutamahlale ba ikhwetša ba kgahlišwa ka mo go tseneletšego ke bohlatse bjo bo šupago tabeng ya go hlangwa ga lefase leo le re dikologilego. Bo-rathutamahlale ba bangwe ga ba makatšwe feela ke kamoo lefase le hlamilwego ka gona; ba thoma go nagana ka Mohlami wa lona.

Mekgwa Yeo e Fetogago

Kgopolo-kakanywa ya Charles Darwin ya tlhagelelo e be e dutše e amogelwa ka gohle lebakeng la ngwaga-kgolo le seripa. Batho ba bangwe bao ba rutegilego ba ka no ba ba ile ba letela gore ka nako ye, go dumela go Modimo e be e tla ba e šetše e le feela selo sa batho bao ba sa rutegago, ba go forega gabonolo le bo-madumela-tšohle. Selo sa mohuta wo ga se sa ka sa direga. Bo-rathutamahlale ba bantši ba bolela phatlalatša gore ba dumela go Mmopi. Go ba gona, ba ka no ba ba sa dumele go Modimo yo a nago le dika tša motho goba go Beibele. Lega go le bjalo, ba kgodišegile gore mokgwa wa bohlami wo o bonagalago tlhagong o bontšha gore go na le Mohlami yo bohlale.

Na bo-rathutamahlale ba bjalo ba ka lebelelwa e le bo-madumela-tšohle? Sehlogo seo se seka-sekago puku e itšego ka go The New York Times ge se bega ka bo-rathutamahlale bao ba dumelago gore legohle la rena le bophelo bjo bo lego go lona di bakilwe ke tlhamo e bohlale, se bolela gore: “Ba na le mangwalo a thuto a Ph.D. gomme ke bao ba lego maemong a godimo go tše dingwe tša diyunibesithi tše kaone. Lebaka leo ba le tšweletšago malebana le thuto ya Darwin ga le tšwe ka Mangwalong [a Makgethwa]; go e na le moo le tšwa motheong wo e lego wa thutamahlale.”

 Sona sehlogo seo gape se bolela gore batho bao ba thekgago kgopolo ya tlhamo e bohlale “ga ba bolele dilo tšeo go lego molaleng gore ke tša bošilo. . . . Seo ba se ganago ke gore kgopolo-kakanywa yeo e dumelwago ka gohle ya Darwin goba kgopolo-kakanywa le ge e le efe e nngwe ya ‘dilo tša tlhago,’ yeo e theilwego ka mo go feletšego go dibaki tše di se nago tlhaologanyo, tša go itiragalela feela tšeo di bego di šoma ganyenyane-ganyenyane ka lebaka le letelele la nako, ke e lekanego go ka hlalosa go ba gona ga bophelo. Ba phega kgang ka gore lefase la diphedi le tletše ka bohlatse bjo bo bontšhago gore le hlamilwe ka tsela e bohlale—bohlatse bjo bo šupago mo e nyakilego e le ka mo go kgonthišeditšwego taba ya gore go na le Mohlami yo Bohlale yo a tsentšego seatla.” *

Diphetho tše bjalo ke tše tlwaelegilego ka mo go makatšago gare ga bo-rathutamahlale. Ka mohlala, nyakišišo yeo e dirilwego ka 1997 e utolotše gore bo-rathutamahlale ba 4 go ba 10 kua United States ba dumela go Modimo yo a nago le dika tša motho. Palo yeo e ile ya dula e le yeo e nyakilego e sa fetoga ga e sa le go tloga ka 1914, ge go be go dirwa nyakišišo e swanago le yona.

Ka mo go kwagalago, dinageng tšeo go tšona moya wo e sego wa bodumedi o bušago, go etša dinageng tša Yuropa, palo ke yeo e lego tlase. Lega go le bjalo, kuranta ya Brithania yeo e bitšwago The Guardian e begile gore “palo ya bao ba dumelago go Modimo e phagame ka go fetišiša gare ga bo-rathutamahlale bao ba šomago ka thutamahlale yeo e kgonthišeditšwego, e bjalo ka thutamahlale ya tlhago le thutafase gomme palo ye e tlase gare ga bo-rathutamahlale bao ba šomago ka thutamahlale yeo e sa kgonthišetšwago, e bjalo ka thuto ya setlogo sa motho.” E okeditše ka gore: “[United Kingdom] e na le mekgatlo e swanago le Bakriste go tša Thutamahlale.” Kuranta gape e boletše gore kua Great Britain “diithuti tša thutamahlale di ba gona ka bontši kerekeng go feta diithuti tša bokgabo.”

Lega go le bjalo, go bonagala eka bontši bja bo-rathutamahlale ba kwera kgopolo ya gore go na le Mmopi. Lenyatšo le bjalo le baka kgateletšo e matla ya dithaka. Moithuta-dinaledi e lego Allan Sandage o bolela gore “motho o tšhaba go itšweletša gore o dumela go Modimo.” Ka baka la’ng? O re: “Go swaiwa diphošo le go kwerwa”—go se amogelwe le go nyatšwa ke bašomi ka wena—“ke mo go šoro.”

Ka baka la seo, bo-rathutamahlale bao ba rapago sebete sa go bolela gore ga se gore thutamahlale e napa e ganetšana le go dumela go Mmopi, ba hwetša mantšu a bona a khupetšwa ke dipono tšeo di belaelago seo. Dihlogo tše di latelago di tla lebiša tlhokomelo mantšung a ao gantši a hlokomologwago le gore ke ka baka la’ng bo-rathutamahlale ba ba ikwa ka tsela yeo ba ikwago ka yona. Lega go le bjalo, se se go kgoma bjang wena ka noši? Na thutamahlale e ka go thuša go tseba Modimo? Hle bala ka mo go tšwelago pele.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 11]

Stars: Courtesy of ROE/Anglo-Australian Observatory, photograph by David Malin