O ka Hwetša Kae Dikarabo?

NA O tle o ikwe o tenwa go se nene ke dingangišano tšeo di tšwelago pele magareng ga thuto ya tlhagelelo le thuto ya tlholo? Ge e ba go bjalo, ga o noši.

Go ba gona, ka lehlakoreng le lengwe la kgang ye ke bo-rathutamahlale bao ba rutegilego le dirutegi tše dingwe, bao gantši ba dirišago leleme leo e tlogago e le la ditsebi, bao ba phegelelago gore ge e ba o rutegile e bile o e-na le tsebo o swanetše go amogela kgopolo-kakanywa ya tlhagelelo e le therešo. Ka lehlakoreng le lengwe go na le bakgomaredi ba bodumedi bao ba ikgogomošago ka mo go swanago, bao ba bolelago ka maikwelo gore ge e ba o na le tumelo ya kgonthe o swanetše go dumelelana le tlhathollo ya bona mabapi le tlholo.

Dipono tše bjalo tše feteletšego di aroša batho ba bantši bao ba nago le tlhaologanyo. Taba ya go ba gona ga Modimo ga se ya swanela go ba yeo e tsebišwago ka dipolelo tša boikgogomošo le tša bonganga. Gopola gore taba ye ga e fo ba feela taba ya ngangišano, le gona ga e fo ba feela teka-tlhaologanyo. Dikgang tšeo di akaretšwago di ka kgoma bophelo le bokamoso bja gago.

Bothata bjo bo Tlwaelegilego ka Bo-rathutamahlale

Go etša ge re bone, go na le bo-rathutamahlale ba bantši ba go tuma le bao ba rutegilego bao ba bolelago gore bohlatse bo hlatsela taba ya gore go na le Mohlami goba Mmopi. Ba bangwe ba bile ba dira se se fetago seo. Ba belaela ge e ba bašomi-gotee le bona bao ba ganetšago go ba gona ga Modimo ba kgomaretše melao ya thutamahlale.

Ka mohlala, setsebi sa thuta-fase ya kakaretšo e lego John R. Baumgardner o bolela gore: “Ka baka la maemo a bontšhago go se kgonege le gatee, ke bjang rathutamahlale le ge e le ofe yo a nago le maikwelo a potego a ka bolelago gore go raragana mo re go bonago  dilong tše di phelago go bile gona ka go itiragalela ka sewelo? Go dira bjalo mola go e-na le bohlatse bja go bontšha go se kgonege ga seo, ke go se kgomarele ka potego melao ya thutamahlale.”

Rathutamahlale wa tša tlhago yo a tsebegago kudu e lego Richard Feynman o ile a tšweletša lehlakore le lengwe la go kgomarela ka potego melao ya tša thutamahlale. Ge a bolela moletlong wa go aloga yunibesithing, o ile a bolela ka “mohuta o kgethegilego le o oketšegilego wa potego.” O boletše gore se se be se akaretša “go dira boiteko bjo bo kgethegilego bakeng sa go bontšha kamoo mohlomongwe o ka bago o dirile phošo.” O itše, go dira bjalo “ka ntle le pelaelo ke boikarabelo bja rena bjalo ka bo-rathutamahlale go bo-rathutamahlale ba bangwe, gape le go batho bao ba sa rutegago.”

Ke gakae re kwago bo-ratlhagelelo ba bolela mantšu a swanago le “mohlomongwe e fošagetše,” ba lebišitše go dikgopolo-kakanywa tša bona? Ka mo go nyamišago, boipoetšo bjo bjalo bo bonagala bo hlaela gare ga bona. Ge e le gabotse, boipoetšo le potego di swanetše go dira gore bo-rathutamahlale ba oketšegilego ba dumele gore thutamahlale, yeo e lego feela thuto ya go ithuta ka dilo tša tlhago, ga e kgone go araba dipotšišo tšeo di lego mabapi le go ba gona ga Mmopi. Ka gona, go thwe’ng ka baetapele ba bodumedi bao ba thekgago kgopolo-kakanywa ya tlholo?

Bothata bjo bo Tlwaelegilego ka Batho ba Bodumedi

Boipoetšo le potego ke tšeo di hlaelago gape le ka lehlakoreng la baetapele ba bodumedi. Go ba gona, go botega go kae ge ba dutše ba bolela gore Beibele e ruta selo seo e sa se rutego? Boipoetšo bo kae ge ba dutše ba etiša pele dipono tša bona le meetlo yeo ba e ratago go e na le Beibele? Se ke sona seo se dirilwego ke bathekgi ba bantši ba kgopolo-kakanywa ya tlholo.

Ka mohlala, bathekgi ba kgopolo-kakanywa ya tlholo gantši ba bolela gore legohle ka moka le bopilwe ka matšatši a kgonthe a tshela a diiri tše 24, nywageng e ka bago 6 000 e fetilego. Ka dithuto tše di swanago le tše, ba emela Beibele gampe, yeo e bolelago gore Modimo o bopile magodimo le lefase “mathomong”—nakong e nngwe yeo e sa bolelwego ka go lebanya, pele ga ge go thoma “matšatši” a lebanyago a tlholo. (Genesi 1:1) Ka mo go lemogegago, pego ya Genesi e bontšha gore lentšu “letšatši” le ka dirišwa ka dikgopolo tše di feto-fetogago. Go Genesi 2:4, lebaka ka moka la matšatši a tshela leo le hlalositšwego kgaolong ya pele ga ye le bolelwa e le letšatši le tee feela. Ka mo go kwagalago, a e be e se matšatši ao a tlwaelegilego a diiri tše 24 eupša e be e le lebaka le letelele la nako. Go molaleng gore le lengwe le lengwe la mabaka a a nako le ile la tšea nywaga e dikete-kete.

Ka mo go nyamišago, barutiši ba bodumedi le bona gantši ba dira phošo ka mo go swanago ge ba bolela mabapi le tumelo. Ba bangwe go bonagala ba šišinya gore tumelo e akaretša go dumela ka phišego selo seo go se nago bohlatse bjo bo tiilego ka sona. Go batho ba bantši bao ba naganišišago, seo se kwagala e le go fo dumela tšohle. Beibele e hlalosa tumelo ka tsela e tlogago e le e fapanego: “Tumêlô ké kholofêlô ye e tiilexo ya xo holofêla tše di letetšwexo; ké xo bôta tše di sa bonwexo ka mahlô.” (Ba-Hebere 11:1) Ka gona, tumelo ya kgonthe ga se go fo dumela tšohle. E theilwe go bohlatse bjo bo tiilego le kgodišegong e kwagalago.

Ka gona, tumelo go Modimo e theilwe go bohlatse bofe? Go na le methopo e mebedi ya bohlatse, yeo bobedi bja yona e lego yeo e tutuetšago.

Go Lekodišiša Bohlatse

Moapostola Paulo o ile a tutueletšega go ngwala gore “tše di sa bonwexo tša xaxwe [Modimo], [e] lexo matla a neng le neng, le bomodimo bya xaxwe, le tšôna xo tloxa thlolong ya lexohle, ba ka di hlatha ka xo bôna ditirô tša xaxwe.” (Ba-Roma 1:20) Ka nywaga e dikete-kete, banna le basadi ba bohlale ba ile ba bona bohlatse bja go ba gona ga Modimo tlhagong.

Go etša ge re bone, thutamahlale e ka ba sedirišwa seo se holago ge go tliwa tabeng ye. Ge re dutše re ithuta ka mo go oketšegilego ka go raragana le go rulaganywa ga legohle, e ba moo re hwetšago mabaka a oketšegilego a go boifa Yo a di hlamilego ka moka. Bo-rathutamahlale ba bangwe ba amogela bohlatse bjo bjalo gomme ba bo hwetša e le bjo bo kgodišago. Ka ntle le pelaelo ba tla bolela gore thutamahlale e ba thušitše go hwetša Modimo. Bo-rathutamahlale ba bangwe go bonagala ba ka se kgodišwe ke bohlatse bja tekanyo le ge e le efe. Go thwe’ng ka wena?

Ge e ba o ikemišeditše go hlahlobišiša bohlatse mabapi le taba ye, re go kgothaletša gore o dire bjalo. Puku e rego Is There a Creator Who Cares About You? e rulaganyeditšwe go go thuša lesolong le le bohlokwa la go nyaka dikarabo. * Go oketša moo, e tla go thuša go lekodišiša mothopo wa bobedi wa bohlatse bja go ba gona ga Modimo: e lego Beibele.

Beibele e hupere bohlatse bjo bontši kudu bja gore e buduletšwe ka bohlale bjo bo fetago bja batho. Ka  mohlala, e hupere diporofeto tše dintši, goba histori yeo e ngwadilwego pele ga ge e ka direga. Tše dingwe tša tše di hlalosa maemo ona a a lefase la rena la lehono! (Mateo 24:3, 6, 7; Luka 21:10, 11; 2 Timotheo 3:1-5) Batho ba ka se kgone go bolela bokamoso e sa le pele ka tsela e nepagetšego. Ke mang ntle le Modimo yo a ka dirago selo sa mohuta wo?

Lega go le bjalo, Beibele e dira mo gontši go feta go fo araba potšišo ya ge e ba Modimo a le gona. Gape e re ruta ka leina la gagwe leo le mo hlaolago, e hlalosa dika tša gagwe gomme e re botša kamoo a ilego a bontšha kgahlego go batho nywageng ka moka. E bile e utolla seo a re beetšego sona ka pele. Dibopegong tše bjalo ka moka, thutamahlale ga e na matla a go re thuša go hwetša dikarabo. Ka kgonthe, thutamahlale ya batho e ka se kgone go tliša kholofelo ya sa ruri maphelong a rena. Le gona, ga e kgone go hloma boitshwaro bjo bo swanetšego le ditekanyetšo.

Motheo Bakeng sa Boitshwaro le Ditekanyetšo

Se se nyamišago ke gore tshekamelo ya thutamahlale go etša ge e dirišwa ke ba bangwe lehono e bonagala e fokodiša boitshwaro le ditekanyetšo. Rathutaphedi e lego Richard Dawkins, yo a ganetšago kgopolo ya go ba gona ga Modimo, o boletše gore: “Legohleng leo le nago le matla a tlhago ao a sa laolwego le dikarolwana tša leabela tšeo di ikatišago ka botšona, batho ba bangwe ba tlo gobala, ba bangwe ba tlo ba mahlatse, gomme o ka se hwetše tlhaloso e kwagalago goba lebaka leo le nago le tlhaologanyo go seo, goba toka le ge e le efe.” Na o hwetša pono e bjalo e le pono e nyamišago ka lefase? Na ga o nagane gore lekoko la batho le nyaka melao ya boitshwaro yeo e putsago batho bao ba itshwarago gabotse gomme ya otla bao ba itshwarago gampe?

Mo ke mo re hwetšago phapano e kgolo magareng ga pono ya Beibele ka batho le pono ya boila-Modimo yeo e thekgago tlhagelelo. Lentšu la Modimo le gatelela gore batho ke bao ba lego maemong a phagamego tlholong; thuto ya tlhagelelo e šišinya gore batho ba bile gona ka go tšweletšwa ka kotsi ka megato ya tlhago. Beibele e hlalosa gore batho ba dirilwe ka seswantšho sa Modimo yo a nago le toka le yo lerato gomme ba kgona go phela maphelo ao a nago le boitshwaro le ao a kgahlišago; thuto ya tlhagelelo, ka go gatelela ga yona go katanela go phologa, ga e kgone go hlalosa dika tša batho tša lerato le go naganela ba bangwe.

Tlhagelelo ga e kgone go nea kholofelo le ge e le efe ya kgonthe goba morero. Beibele e holofetša morero o mogolo wa Mmopi bakeng sa bokamoso bja rena. O boletše boikemišetšo bja gagwe ka mo go kwagalago gore: “Ke tla le šegofatša ka bokamoso bjo bo tletšego kholofelo.”—Jeremia 29:11, Contemporary English Version .

Ithute ka Mmopi

Mopsalme yo bohlale o ile a tutueletšega go dumela ka boikokobetšo gore: “Tsebang gobane Jehofa ke Modimo; ke yena a re dirilego, ga ra itira.” (Psalme 100:3, PK) Go batho ba bantši bao ba naganišišago, go lemoga mo ka tsela ya boikokobetšo go kwagala kudu go feta dikgopolo-kakanywa tša mehleng yeno tša gore bophelo bja batho bo bile gona ka mahlatse.

Ka dinako tše dingwe thutamahlale ya mehleng yeno e kgothaletša kgopolo ya boikgogomošo ya gore tsela ya batho ya go nagana le tsebo ya bona e swanetše go ba tšona tlhahlo ya makgaola-kgang. Ka mo go nyamišago, bodumedi bjo bo rulagantšwego bo dirile phošo e swanago leboelela. Lega go le bjalo, tsebo ya batho ke yeo e lekanetšego gomme e tla dula e le bjalo. Moapostola Paulo o be a e-na le tsebo e tseneletšego ka dilo tša moya, eupša o ile a dula a ikokobeditše. O ile a bolela ka tsela e kwagalago gore: “Ga bjale re bona seswantšho se se fsifetšego seiponeng . . . Tsebo yeo ke nago le yona ga bjale ke yeo e sa felelago.”—1 Ba-Korinthe 13:12, The Jerusalem Bible.

Ke therešo gore tumelo ya kgonthe go Modimo ga se ya ithekga ka thutamahlale ya mehleng yeno. Eupša go motho yo a šetšago ditaba ka temogo, thutamahlale e ka matlafatša tumelo. Tumelo ya kgonthe le tshekamelo ya moya di bohlokwa bakeng sa bophelo bjo bo kgotsofatšago le bjo bo thabišago. (Mateo 5:3) Ge e ba o diriša Beibele go hwetša tsebo e tseneletšego ka Jehofa le ka merero ya gagwe bakeng sa batho le lefase, o tla hwetša motheo bakeng sa morero wa kgonthe bophelong le motheo o tiilego bakeng sa kholofelo.

[Mongwalo wa ka tlase]

 [Lepokisi/Diswantšho go letlakala 17]

Ka mantšu a bona

Bo-rathutamahlale ba bantši ba ipolela phatlalatša ka ntle le go dika-dika gore ba dumela go Mmopi. Gaešita le ge ba bangwe ba e-na le dikgopolo tše di sa felelago le tše di sa kwagalego gabotse mabapi le gore Modimo ke mang, ba sa dutše ba dumela gore bohlatse bo bontšha gore go na le Mohlami yo bohlale. Ela hloko dipolelo tše di latelago:

“Bjalo ka rathutamahlale, ke lebelela lefase leo le ntikologilego gomme ka bona ditshepedišo tša boentšineare tše di raranego ka mo go makatšago kudu moo ke feleletšago ke tutueletšega go phetha ka gore thulaganyo e bjalo e raraganego e hlamilwe ke mohlami yo bohlale.”—ANDREW MCINTOSH, SETSEBI SA DIPALO, WALES, UNITED KINGDOM

“Go raragana ga tlhago go bontšha gabotse gore go na le Mmopi. Ge tshepedišo e nngwe le e nngwe ya thutaphedi le ya thutamahlale ya tlhago e kwešišitšwe, e bontšha go raragana mo go makatšago.”—JOHN K. G. KRAMER, SETSEBI SA TŠA TSHEPEDIŠO YA DIKHEMIKHALE YA MMELE, CANADA

“Thulaganyo ya diphedi e bonagala gabotse. E ile ya hlongwa ke Matla ao a phagamego ao nna ka bonna ke a bitšago Modimo. Ke mo moo tumelo e dumelelanago le therešo ya thutamahlale. Go e na le gore tumelo e ganetše therešo ya thutamahlale, e a e tlaleletša, ya nea kwešišo ya motheo ka legohle la rena.”—JEAN DORST, RATHUTAPHEDI WA KUA FORA

“Ga ke kgone go akanya ka legohle le bophelo bja motho di se na mathomo a bohlale, ka ntle le mothopo wa ‘borutho’ bja boemo bja moya bjo bo lego ka kua ga legohle leo re le bonago le melao ya lona.”—ANDREY DMITRIYEVICH SAKHAROV, RATHUTAMAHLALE WA TŠA TLHAGO WA NUCLEAR, RUSSIA

“Phoofolo e nngwe le e nngwe e hlamilwe ka mo go kgethegilego ka tsela e itšego gore e swanele tikologo ya yona ka mo go kgethegilego, gomme ke gapeletšega go bolela gore tlhamego yeo e raraganego e hlamilwe ke Mmopi, go e na le go ba yeo e bakilwego ke matla ao a sa laolwego a tlhagelelo.”—BOB HOSKEN, SETSEBI SA TSHEPEDIŠO YA TŠA DIKHEMIKHALE DIPHEDING, AUSTRALIA

[Lepokisi/Diswantšho go letlakala 18]

Pego ya Genesi e a tumišwa

Gerald Schroeder yo e kilego ya ba moprofesara wa thutamahlale ya tša tlhago ya “nuclear” o ngwala gore: “Beibele e laodiša ka mantšu a makgolo a mmalwa, ditemaneng tše masome-tharo-tee, ditiragalo tšeo di diregilego lebakeng la nywaga e dimilione tše dikete tše lesome-tshela. Tše ke ditiragalo tšeo bo-rathutamahlale ba ngwadilego mantšu a dimilione ka tšona. Go tšwelela ka kakaretšo ga diphoofolo go akareditšwe ka mafoko a seswai ka Beibeleng. Go ela hloko tsela e kopana yeo Beibele e laodišago ditaba ka yona, go dumelelana ga dipolelo le dinako tšeo di lego go Genesi kgaolo 1 le dilo tšeo thutamahlale ya mehleng yeno e di utolotšego go a makatša, kudu-kudu ge re lemoga gore sohle seo Beibele e se hlalosago kgaolong ye se ngwadilwe nywaga-kgolo, gaešita le nywaga-kete e mentši e fetilego gomme ka go rialo se sa ka sa tutuetšwa ka tsela le ge e le efe ke dilo tšeo thutamahlale ya mehleng yeno e di utolotšego. Ke thutamahlale ya mehleng yeno yeo e ilego ya tla ya dumelelana le pego ya Beibele ya tlholego ya rena.”—THE SCIENCE OF GOD—THE CONVERGENCE OF SCIENTIFIC AND BIBLICAL WISDOM.

[Diswantšho]

Beibele e hlalosa dinako tše tshela tša tlholo

[Seswantšho go letlakala 20]

Beibele e hupere bohlatse bjo matla bja gore e buduletšwe ke Modimo