Bafsa ba a Botšiša . . . 

Nka Phema Bjang Dikopano tša Botona le Botshadi Pele ga Lenyalo?

“Ge ke be ke e-na le nywaga e 19, ke ile ka ba le dikopano tša botona le botshadi le mošemane yo ke gahlanego le yena sekolong. Se se ile sa ntira gore ke be le dihlong kudu le go gateletšega. Ka morago ga moo ke ile ka ikwa ke se na mohola.”—Laci. *

BEIBELE e laela gore: “Bootswa bo thšabeng-xê.” (1 Ba-Korinthe 6:18) Lega go le bjalo, lehono ke bafsa ba mmalwa bao ba bonagalago ba ikemišeditše go theetša mantšu a Beibele le go phema dikopano tša botona le botshadi go fihlela ge ba tsena lenyalong. Ba bangwe go swana le Laci, ba ile ba ineela dikganyogong tša bona gomme ba ile ba kwa bohloko le go tshwenywa ke letswalo.

Ke therešo gore ga go bonolo go laola dikganyogo tša motho tša dikopano tša botona le botshadi. Go etša ge puku yeo e bitšwago Adolescent Development e bolela, go fetoga ga dihomoune lebakeng la go khukhuša go feleletša ka “go oketšega ga kganyogo ya dikopano tša botona le botshadi yeo e sepedišanago le mogato wo” yeo e ka se phengwego. Paul o dumela gore: “Ka dinako tše dingwe ke tlelwa ke dikgopolo tša dikopano tša botona le botshadi ntle le sebaki le ge e le sefe se se bonagalago goba lebaka le le kwagalago.”

Lega go le bjalo, moporofesara wa tša malwetši a bana e lego Howard Kulin o bolela gore: “Go bonolo kudu go bolela gore boitshwaro bja [mahlalagading] bo bakwa ke dihomoune.” O hlalosa gore mabaka a tša leago le ona a bapala karolo. Ka kgonthe, mabaka a tša leago—kudu-kudu tutuetšo ya dithaka—a ka tutuetša motho ka tsela e matla.

Ka pukung ya gagwe ya A Tribe Apart, mongwadi Patricia Hersch o bolela gore “bafsa ba ikagetše setšhaba sa bona. . . . Setšhaba seo ga e fo ba feela sehlopha sa dithaka, se ba gona ka baka la go ikarola go [batho ba bagolo], setšhaba seo se nago le ditekanyetšo tša sona, melao ya sona ya motheo ya boitshwaro [le] melao.” Lega go le bjalo, “melao ya boitshwaro” le “melao” ya bafsa ba bantši lehono gantši e kgothaletša go ineela dikganyogong tša dikopano tša botona le botshadi go e na le go di laola. Ka gona, ba bantši ba ka ikwa ba gapeletšega go leka go ba le dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo.

Lega go le bjalo, bafsa ba Bakriste ba ikemišeditše ka bohlale go phema mekgwa ka moka ya bootswa, ba tseba gore Modimo o e sola e le e mengwe ya “medirô ya nama.” * (Ba-Galatia 5:19) Ka gona, o ka dula bjang o hlwekile boitshwarong ge o lebeletšane le dikgatelelo tše dikgolo?

Tsoma Bagwera ba Bohlale

Se se kgahlišago ke gore mola kgatelelo ya dithaka e ka go tutuetša ka tsela e fošagetšego, mohuta o nepagetšego wa bagwera o ka go tutuetša ka tsela e nepagetšego.  Go bjalo ka ge Beibele e bolela: “Šika le bahlale O hlalefê.” (Diema 13:20; 1 Ba-Korinthe 15:33) Pego yeo e tšwago go Mokgatlo wa Lefase wa tša Maphelo (WHO [World Health Organization]) e boletše gore “bafsa bao ba lego mahlalagading bao ba nago le ditswalano tšeo di nago le morero le batswadi, batho ba bangwe ba bagolo le dithaka” le “bao maphelo a bona a tsepamišitšwego le go beelwa meedi e lebanyago . . . ba na le kgonagalo e nyenyane ya gore ba ka thoma ditiro tša dikopano tša botona le botshadi.”

Go ba le ditswalano tšeo di nago le morero le batswadi ba gago e ka ba mo go putsago. Joseph o gopola gore: “Batswadi ba-ka ba ile ba nthuša ka mo go feletšego gore ke lwantšhe dikgatelelo tša go nyaka go leka go ba le dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo.” Ka kgonthe, batswadi bao ba boifago Modimo ba ka go beela tsela le meedi yeo e theilwego Lentšung la Modimo. (Ba-Efeso 6:2, 3) Ba ka go thekga maitekong a gago a go dula o hlwekile boitshwarong.

Go ba gona, go bolela le bona ka dikopano tša botona le botshadi go ka ba thata mathomong. Eupša o ka makatšwa ke go bona kamoo ba kwešišago tsela yeo o ikwago ka yona. Gopola gore le bona e kile ya ba bafsa. Ka gona Sonja o kgothatša bafsa ba bangwe gore: “E-ya go batswadi ba gago, gomme o se ke wa ikwa o lewa ke dihlong go bolela le bona ka dikopano tša botona le botshadi.”

Go thwe’ng ge e ba batswadi ba gago ba sa latele ditekanyetšo tša Beibele? Gaešita le ge o sa dutše o ba hlompha, mo gongwe o ka tsoma tlhahlo bathong ba bangwe ka ntle ga lapa la geno. Paul yo a tsopotšwego pejana o bolela gore: “Ge go tliwa tabeng ye, ke hwetša thušo e kgolo kudu go tšwa go banyalani ba Bakriste bao ba nago le phihlelo.” Ka mo go swanago, mosetsana yo monyenyane yo mmagwe e sego modumedi e lego Kenji o bolela gore: “Ke kgomarela go bao ba nago le phihlelo ba ba agago moyeng bakeng sa keletšo.” Eupša o lemoša ka gore: “Ke phema bao ba hlaelago ditekanyetšo tša boitshwaro, gaešita le ge ba ipolela gore ba bodumeding bja-ka.”

Ka dinako tše dingwe go ka nyakega gore o lebeledišiše bagwera ba gago ka phuthegong ya Bokriste. Beibele e re gopotša gore sehlopheng se sengwe le se sengwe se segolo, go tla fela go e-ba le bao ba sa itshwarego ka tlhompho. (2 Timotheo 2:20) O swanetše go dira’ng ge o lemoga gore ge e le gabotse bafsa ba bangwe ka phuthegong ya geno ke “ba bomenetša?” (Psalme 26:4) Phema segwera le batho ba bjalo gomme o tsome bagwera bao ba tlago go thekga boikemišetšo bja gago bja go dula o hlwekile boitshwarong.

Phema Diphatlalatšo tša Maaka tše di Gobatšago

Le gona, o swanetše go tšea megato ya go itšhireletša kgahlanong le lefula la diswantšho tša dikopano tša botona le botshadi le tšeo di utegilego tšeo di hwetšagalago ka dipukung, dimakasineng, dibidiong tša mmino, dipapading tša bidio, difiliming le ka go Internet. Mekero ya ditaba e bontšha dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo e le tšeo di kgahlišago, tšeo di thabišago le tšeo di se nago kotsi. Mafelelo a se ke afe? Kenji yo a tsopotšwego ka mo godimo o dumela gore: “Ke ile ka bogela lenaneo leo go lona dikopano tša botona le botshadi di bego di lebelelwa e le selo seo se tlwaelegilego e bile le be le e-na le mekgwa ya bosodoma yeo e utegilego. Ka baka la se, ke ile ka thoma go lebala kamoo Jehofa a di lebelelago e le tše mpe ka gona.”

Therešo ke gore, boithabišo bjo bo tlwaelegilego gantši bo khupetša ka bohlale ditherešo tše di sa kgahlišego tša dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo—boimana bjo bo sa nyakegego, go nyalana ga batho e sa le ba banyenyane le malwetši ao a fetelago ka dikopano tša botona le botshadi. Ka gona, o se ke wa forwa ke bao ba rego “bobe ba re ké botse, ’me botse ba re ké bobe.”—Jesaya 5:20.

Gopola mantšu a Diema 14:15 a rego: “Lešilo le dumêla ’taba tšohle; mohlale ó hlatha dikxatô.” Ge o ka re o bala, o fetleka Internet goba o bogetše TV wa wela diswantšho tšeo di gogelago goba di tsošago kganyogo ya dikopano tša botona le botshadi, gata mogato gatee-tee! Tswalela puku yeo, tima computer ya gago goba fetola seteišene sa TV! Ke moka o lebiše tlhokomelo  selong se sengwe—selong se sengwe seo se agago. (Ba-Filipi 4:8) Ka go dira bjalo, o ka thibela dikganyogo tše mpe pele di ka hwetša nako ya go gola.—Jakobo 1:14, 15.

Ela Hloko Maemo ao a Lebišago Tabeng ya go Kwanantšha

Na go na le motho yo o intšhago le yena? Gona go nyakega gore o dule o itišitše. Beibele e re lemoša gore: “Pelo ké yôna mmata-mâno-mabe, ké yôna lešaedi.” (Jeremia 17:9) Go bonolo go dumelela dipontšho tša lerato gore di lebiše boitshwarong bjo bobe bja dikopano tša botona le botshadi. Gata megato e bohlale ya temošo e swanago le go ba le mofelegetši yo a swanetšego goba go ntšhana le le gare ga dihlopha tša batho ba itshwerego gabotse. Phemang go ba noši maemong ao a ka le tutueletšago go dira bootswa.

Lega go le bjalo, mohlomongwe le beeletšane bakeng sa go nyalana gomme le ikwa gore dipontšho tše dingwe tša lerato e tla ba tše swanetšego. Lega go le bjalo, pego ya WHO e lemoša gore: “Ge lenyalo le le kgaufsi, dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo di bonagala di e-ba gona kudu gare ga basadi ba bantši, gaešita le ditšong tšeo dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo di iletšwago.” * Ka gona, ipeeleng meedi mabapi le dipontšho tša lerato gomme ka go dira bjalo le itšhireletše mahlokong ao a sa nyakegego.

Bafsa ba bantši—kudu-kudu banenyana ba banyenyane—ba gapeletšwa go ba le dikopano tša botona le botshadi, gaešita le ge se se bonagala se tšhoša. Go ya ka nyakišišo e nngwe, “60 lekgolong ya banenyana ba [United States] bao ba lego mahlalagading bao ba bilego le dikopano tša botona le botshadi pele ga ge ba ka ba le nywaga e 15 ba ile ba dira bjalo ba sa rate.” Gantši batho bao ba gapeletšago bana go ba le dikopano tša botona le botshadi ba diriša matla bakeng sa go fenya bahlaselwa ba bona. (Mmoledi 4:1) Ka mohlala, Beibele e re botša gore morwa wa Kgoši Dafida e lego Aminone o be ‘a rata’ kgaetšedi ya gagwe Thamara yo e lego ngwana wa tatagwe gomme ka maano o ile a mo gapeletša gore a be le dikopano tša botona le botshadi le yena.—2 Samuele 13:1, 10-16.

Se ga se bolele gore ga go kgonege go thibela go katwa goba go gapeletšwa go ba le dikopano tša botona le botshadi. Ka go dula o phafogetše dikotsi le go phema maemo ao a go dirago gore o kwanantšhe gotee le go gata mogato ka pela ge go e-na le selo seo se go beago kotsing, o ka dira mo gontši go itšhireletša. *

‘Tlemaganya’ Pelo ya Gago

Re holofela gore ditšhišinyo tšeo re boletšego ka tšona mo di tla go thuša ntweng ya gago ya go lwela go dula o hlwekile boitshwarong. Eupša mafelelong, boitshwaro bja gago bo tla laolwa ke seo se lego ka pelong ya gago. Jesu o boletše gore “mo pelong ké mo xo tšwaxo . . . maotswa.” (Mateo 15:19) Ka gona o swanetše go ganetša tshekamelo ya go ‘se be ka pelo ka moka’ (e lego go ba bololo) goba go ba “pelo-pedi” (e lego boikaketši) tabeng ye e bohlokwa kudu.—Psalme 12:2; 119:113, bapiša le NW.

Ge e ba o ikwa eka boikemišetšo bja gago bo a fokola goba o ikwa o le pelo-pedi, rapela go etša ge Dafida a ile a dira ge a be a kgopela gore: “Pelo ya-ka O e tlêmaxanyê le xo boifa leina la xaxo.” (Psalme 86:11, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Ka morago ga moo, šoma ka go dumelelana le thapelo ya gago ka go ithuta Beibele le dikgatišo tšeo di theilwego Beibeleng le ka go diriša seo o ithutago sona. (Jakobo 1:22) Lydia o re: “Ke tutueletšega go ganetša diteko tša go ba le dikopano tša botona le botshadi ka go dula ke gopola gore ‘diotswa goba ba ditšhila ga ba na kabelo mmušong wa Modimo.’”—Ba-Efeso 5:5.

Go phema dikopano tša botona le botshadi pele ga lenyalo go ka no se be bonolo. Eupša ka thušo ya Jehofa o ka ipoloka o hlwekile gomme wa itšhireletša gotee le go šireletša ba bangwe bohlokong bjo bogolo le tlaišegong.—Diema 5:8-12.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 29]

Go boledišana le batswadi ba gago mabapi le kamoo o ikwago ka gona go ka go thuša gore o dule o hlwekile boitshwarong

[Seswantšho go letlakala 30]

Go ntšhana le le gare ga sehlopha sa batho ba itshwerego gabotse e ka ba tšhireletšo