Ditlhohlo Tšeo Bo-mma ba Lebeletšanago le Tšona

“Mešongwana ya ka gae ke yona mediro e bohlokwa kudu ya batho. . . . Ge e ba mma a sa phethe karolo ya gagwe, go ka se be le moloko o latelago, goba moloko o latelago e tla ba o mobe ka go fetišiša go feta e mengwe ka moka.”—Theodore Roosevelt, mopresidente wa bo-26 wa United States.

GO MOLALENG gore mma ke motho yo bohlokwa kudu bophelong bja motho, lega go le bjalo karolo ya gagwe e akaretša mo gontši kudu go feta go fo belega bana. Mabapi le karolo yeo bo-mma ba e kgathago dikarolong tše dintši tša lefase lehono, mongwadi yo mongwe o lemogile gore: “Ke mošireletši yo mogolo wa bophelo bjo bobotse, thuto, bohlale, botho, semelo le go tsepama maikwelong ga ngwana yo mongwe le yo mongwe.”

E nngwe ya dikarolo tše dintši tšeo mma a di kgathago ke go ba morutiši wa bana ba gagwe. Gantši ngwana o ithuta mantšu a gagwe a mathomo le tsela ya gagwe ya go bolela go mmagwe. Ka kakaretšo, mma o fetša nako e ntši a na le bana letšatši le lengwe le lengwe go feta yeo e fetšwago ke molekane wa gagwe, ka gona e ka ba morutiši wa bona yo mogolo gotee le go ba molai wa bona yo mogolo. Ka gona, seema sa kua Mexico se se rego “Thuto e anywa letsweleng,” se hlompha karolo e bohlokwa e kgathwago ke bo-mma.

Mmopi wa rena Jehofa Modimo le yena o hlompha bo-mma. Ge e le gabotse, o mongwe wa Melao e Lesome yeo e bego e ngwadilwe lefsikeng ka “monwana wa Modimo,” o kgothaletša bana gore: “Xodiša tat’axo le mm’axo.” (Ekisodo 20:12; 31:18; Doiteronomio 9:10, mongwalo o sekamego ke wa rena.) Go oketša moo, seema sa Beibele se bolela ka “thutô ya mm’axo.” (Diema 1:8 ) Bohlokwa bja go ruta bana nywageng e meraro ya pele bophelong—nakong yeo ba bantši ba sa lego ka tlase ga tlhokomelo ya bo-mmago bona—ga bjale bo lemogwa ke dinaga tše dintši.

Go na le Ditlhohlo Dife tše Dingwe?

Go bo-mma ba bantši, tlhohlo ya go ruta bana ba bona nakong e bohlokwa kudu ya ge ba sa rutega gabonolo, e tlišwa  ke go nyakega ga gore ba yo šoma bakeng sa go thuša go fepa lapa. Dipalo-palo tše di kgobokeditšwego ke mokgatlo wa Ditšhaba tše Kopanego di bontšha gore dinageng tše dintši tše di hlabologilego, bo-mma ba fetago 50 lekgolong bao ba nago le bana ba ka tlase ga nywaga e meraro ba a šoma.

Go oketša moo, gantši bo-mma ba rwala morwalo o boima wa go godiša bana ba nnoši ka baka la ge banna ba bona ba tlogile gae go yo nyaka mošomo toropong e nngwe goba nageng e nngwe. Ka mohlala, go begilwe gore ditikologong tše dingwe tša Armenia mo e nyakilego go ba tee-tharong ya banna ba ile dinageng tše dingwe go yo tsoma mošomo. Bo-mma ba bangwe ba godiša bana ba bona ba nnoši ka baka la ge banna ba bona ba ba lahlile goba ba hwile.

Dinageng tše dingwe go hlaela ga thuto ke tlhohlo yeo bo-mma ba bantši ba lebeletšanego le yona. Lefapha la Ditšhaba tše Kopanego la Ditaba tša Boiphedišo le Leago le akanyetša gore pedi tharong ya batho ba sa tsebego go bala le go ngwala ba dimilione tše 876 lefaseng ka bophara ke basadi. Ge e le gabotse, go ya ka UNESCO, basadi ba fetago 60 lekgolong mo Afrika, dinageng tšeo go bolelwago se-Araba le kua Bohlabela le Borwa bja Asia ga ba tsebe go bala le go ngwala. Go oketša moo, banna ba bantši ba dumela gore go ruta mosadi ga go bohlokwa le gore go mo dira gore a se be le bokgoni bja go phethagatša karolo ya gagwe ya go belega bana.

Makasine wa Outlook o bolela gore tikologong e nngwe ya naga ya Kerala kua India moo ka tlwaelo banenyana ba fetogago bo-mma ge ba e-na le nywaga e 15, ga go na yo a nyakago mosadi yo a rutegilego. Nageng ya Pakistan, yeo e agišanego le India, bašemane ke bona ba newago tlhokomelo kudu. Tsela yeo ba godišwago ka yona e ba lokišeletša gore ba hwetše mešomo e lefago gabotse e le gore ba tle ba hlokomele batswadi ba bona ge ba tšofetše. Ka lehlakoreng le lengwe, go ya ka puku ya Women’s Education in Developing Countries, “batswadi ba gana go diriša tšhelete bakeng sa go ruta barwedi ba bona ka baka la gore ga ba letelwa gore ba thuše lapa ka tša ditšhelete.”

Go oketša moo, go na le tlhohlo yeo e bakwago ke meetlo ya mafelong ao ba dulago go wona. Ka mohlala, dinageng tše dingwe go letetšwe gore mma a thekge meetlo e bjalo ka ya go rekiša barwedi ba banyenyane lenyalong le ya go ripša ga ditho tša bosadi. Le gona, ke seila ge bo-mma ba ruta le go laya barwa ba bona. Na mma o gapeletšega go latela meetlo e bjalo le go tlogelela ba bangwe boikarabelo bja go ruta barwa ba gagwe?

Dihlogong tše di latelago re tla bona kamoo bo-mma ba bangwe ba lebeletšanago ka katlego ka gona le ditlhohlo tše bjalo. Le gona re tla lebiša tlhokomelo tabeng ya go aga tebogo e kgolo bakeng sa bo-mma le karolo yeo ba e kgathago le go ba le pono e leka-lekanego ka karolo yeo mma a e kgathago bjalo ka morutiši wa bana ba gagwe.

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 4]

“Karolo yeo mma a e kgathago e bohlokwa kudu ge go tliwa tabeng ya go hlohleletša bohlale bja ngwana le go nyaka go tseba gotee le go hlagolela bokgoni bja gagwe bja go hlama dikgopolo.”—Regional Summit on Children’s Rights, Burkina Faso

[Diswantšho go letlakala 3]

Bo-mma ba na le karolo e kgolo yeo ba e kgathago ge go tliwa tabeng ya bophelo bjo bobotse bja ngwana, thuto, semelo le go tsepama maikwelong