Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

Ke Ile ka Fenya Thlohlo ya go Hlankela Modimo

Ke Ile ka Fenya Thlohlo ya go Hlankela Modimo

Ke Ile ka Fenya Thlohlo ya go Hlankela Modimo

KA GE GO ANEGA IVAN MIKITKOV

Mohlankedi wa Soviet State Security Committee (KGB) o ile a ntšhupa ka monwana a re: “Ge e ba o ka dula motseng wo wa rena, gona o tla bušetšwa kgolegong.” Ke be ke sa tšwa go lokollwa ka morago ga go fetša nywaga e 12 ke le kgolegong. Tate le mma ba be ba babja o šoro gomme ke be ke swanetše go ba hlokomela. Ke be ke tla dira bjang?

KE BELEGWE ka 1928 motsaneng wa Taul, Moldova. * Ge ke be ke e-na le ngwaga o tee, tate e lego Alexander, o ile a etela Iasi, kua Romania, moo a ilego a kopana le Barutwana ba Beibele, e lego kamoo Dihlatse tša Jehofa di bego di bitšwa ka gona pele. Eitše ge a boela Taul, a boledišana le lapa la gagwe gotee le baagišani ba gagwe ka seo a ithutilego sona go Dihlatse. Go se go ye kae ke ge go thongwa sehlopha sa Barutwana ba Beibele Taul.

Ka ge ke be ke le yo monyenyane baneng ba bane—bao ka moka ga bona e bego e le bašemane—go tloga bjaneng ke be ke phela le batho ba sekametšego dilong tša moya, bao ba ilego ba mpeela mohlala o mobotse. Ge nako e dutše e tšwela pele, ke ile ka thoma go lemoga gabotse gore go hlankela Jehofa go be go tla fehla kganetšo—gomme go be go tla ba thata. Ke sa gopola gabotse dinakong tša ge maphodisa a be a phuruphutša ntlo ya gešo leboelela, a leka go hwetša dipuku tša rena tšeo re di utilego tšeo di theilwego Beibeleng. Ditiragalo tše ga se tša ka tša mpoifiša. Ke ile ka ithuta thutong ya rena ya Beibele gore Morwa wa Modimo ka noši, Jesu Kriste, gotee le barutiwa ba gagwe ba ile ba tlaišwa. Dibokeng tša rena re be re gopotšwa gantši gore balatedi ba Jesu ba swanetše go letela tlaišo.—Johane 15:20.

Go Matlafaletšwa go Lebeletšana le Tlaišo

Ka 1934, ge ke be ke na le nywaga e tshelelago feela, phuthegong ya gešo ya mo Taul re ile ra balelwa lengwalo leo le re botšago kamoo Bakriste-gotee le rena ba tlaišegago ka gona Jeremane ya Nazi. Re ile ra kgothaletšwa gore re ba rapelele. Le ge ke be ke sa le yo monyenyane, ga ke le lebale lengwalo leo.

Nywaga e mene ka morago ga moo ke ile ka lebeletšana le teko ya mathomo ya potego ya-ka. Ge go be go rutwa dithuto tša bodumedi sekolong, moruti wa Orthodox o ile a ntaela kgafetša-kgafetša gore ke rwale pheta ya sefapano molaleng. Ke itše go gana, a kgopela bana ka moka bao ba lego ka klaseng gore ba rwale difapano tša bona e le go bontšha gore ke ditho tše dibotse tša kereke. Ka morago ga moo, moruti o ile a botšiša klase ka nna a re: “Na le nyaka motho wa go swana le yo ka klaseng ya lena? Anke ka moka bao ba sa mo nyakego ba emiše diatla.”

Ka ge barutwana ba be ba tšhaba moruti, ka moka ga bona ba ile ba emiša diatla. Ke moka a bolela a retologela go nna a re: “O a bona-ge, ga go le o tee yo a go nyakago. Napa o gate kosene.” Ka morago ga matšatši a sego kae, molaodi wa sekolo o ile a etela ka gešo. Ka morago ga gore a boledišane le batswadi ba-ka, o ile a mpotšiša ge e ba ke sa nyaka go tšwela pele ke tsena sekolo. Ke ile ka mmotša gore ke sa nyaka. Ke moka a araba a re: “Ge feela molaodi e sa dutše e le nna, o tla ya sekolong gomme moruti a ka se go thibele le gatee.” O be a rerešitše, moruti ga se a ka a tshwenyana le nna nakong ya ge monna yoo e be e le molaodi.

Tlaišo e a Gola

Ka 1940, tikologo ye re bego re dula go yona yeo e bitšwago Bessarabia, e ile ya ba karolo ya Soviet Union. Ka June 13 le 14, 1941, batho ka moka bao ba bego ba le mafolofolo dipolitiking goba bao ba bego ba phagame setšhabeng, ba ile ba hudušetšwa Siberia ka kgapeletšo. Dihlatse tša Jehofa ga se tša ka tša kgongwa ke taba ye ya go hudušwa mo. Lega go le bjalo, go tloga nakong yeo go ya pele, re ile ra swara diboka tša rena le go dira modiro wa rena wa boboledi ka šedi e kgolo.

Mafelelong a June 1941, Jeremane ya Nazi e ile ya hlasela Soviet Union ntle le go e lemoša, yeo e bego e dutše e le mogwera wa yona go ba go fihla ka nako yeo. Ka moragonyana ga moo, Bessarabia e ile ya ba ka tlase ga taolo ya mašole a Romania gape. Se se ile sa dira gore re bušwe ke Romania gape.

Dihlatse tšeo di bego di dula metsaneng ya kgaufsi le wa gešo tšeo di ilego tša gana go tsenela sešole sa Romania di ile tša golegwa, gomme bontši bja tšona di ile tša ahlolelwa nywaga e 20 kgolegong yeo go yona go šongwago ka kgapeletšo. Tate o ile a laelwa gore a ye seteišeneng sa maphodisa ke moka ge a fihla gona a bethwa o šoro ka baka la ge e be e le Hlatse. Le nna ke ile ka tšewa sekolong ka šiši gore ke be gona ditirelong tša kereke.

Ke moka Ntwa ya II ya Lefase e ile ya tšea sebopego se sengwe. Ka March 1944, ma-Soviet a ile a thopa Bessarabia ya ka leboa ka pela. Ka August ba be ba šetše ba tšere naga ka moka. Ka nako yeo ke be ke le nywageng ya magareng ya mahlalagading.

Go se go ye kae, ke ge banna ka moka bao ba phetšego gabotse mmeleng ba motsaneng wa gešo ba ngwadišwa sešoleng sa Soviet ka kgapeletšo. Eupša Dihlatse di ile tša gana go kwanantšha tabeng ya tšona ya go se tšee lehlakore. Ka gona, di ile tša ahlolelwa go dula nywaga e lesome kgolegong. Ka May 1945, Ntwa ya II ya Lefase kua Yuropa e ile ya fela ka go ineela ga Jeremane. Lega go le bjalo, Dihlatse tše dintši Moldova di ile tša dula di golegilwe go fihlela ka 1949.

Masetla-pelo a ka Morago ga Ntwa

Ka morago ga go fela ga ntwa ka 1945, Moldova e ile ya hlaselwa ke komelelo o šoro. Le ge go be go na le komelelo, mmušo wa Soviet o ile wa tšwela pele o nyaka gore balemi ba tliše puno ya bona e ntši bakeng sa go lefa lekgetho. Se se ile sa baka tlala e šoro. Ge go fihla ngwaga wa 1947, ke be ke šetše ke bone ditopo tše dintši tšeo di rapaletšego mebileng ya Taul. Ngwanešo Yefim o ile a hwa, gomme nna ke ile ka fokodišwa ke tlala dibeke-beke moo ke bego ke sa kgone le go šikinyega. Eupša tlala e ile ya fela, gomme rena Dihlatse tšeo di bego di phela re ile ra tšwela pele ka bodiredi bja rena bja phatlalatša. Ge ke be ke dira boboledi motsaneng wa gešo, ngwanešo Vasile yo a bego a mpheta ka nywaga e šupago, yena o be a bo dira metsaneng ya kgaufsi le wa gešo.

Ge Dihlatse di be di šetše di thoma go šoma kudu bodireding, balaodi ba ile ba thoma go re bea leihlo kudu. Go ruta ga rena ditaba tše dibotse gotee le go gana ga rena go tsena ditabeng tša dipolitiki goba go dira tirelo ya sešole, go ile gwa dira gore mmušo wa Soviet o thome go phuruphutša magae a rena o nyaka dipuku tšeo di theilwego Beibeleng e bile o re golega. Ka 1949, Dihlatse tše dingwe tša diphuthegong tša kgaufsi di ile tša hudušetšwa Siberia ka kgapeletšo. Ke moka rena bao ba bego ba šetše, re ile ra thoma gape go dira boiteko bja go ba šedi kudu ge re dira bodiredi bja rena.

Go sa dutše go le bjalo, ke ile ka swarwa ke bolwetši bjo šoro bjoo bo bego bo mpefalela pele. Mafelelong dingaka di ile tša mpotša gore ke na le TB ya marapo, gomme ka 1950 ke ile ka tsentšhwa samente leotong.

Go Hudušetšwa Siberia ka Kgapeletšo

Ka April 1, 1951, ge ke be ke sa tsentšhitše samente, nna le ba lapa la gešo re ile ra golegwa gomme ra hudušetšwa kua Siberia gotee le Dihlatse tše dingwe. * Ka baka la nako e nyenyane yeo re bilego le yona ya go itokiša, re ile ra kgona go sepela le dijo tše dinyenyane. Di ile tša fela kapejana.

Mafelelong, mo e ka bago ka morago ga dibeke tše pedi re le ka setimeleng, re ile ra goroga Asino, seleteng sa Tomsk. Moo re ile ra fološwa bjalo ka dikgomo. Le ge go be go tonya kudu, go be go thabiša go bethwa ke moya o hlabolago. Ka May, nakong yeo lehlwa le bego le thoma go tologa ka yona, re ile ra rwalwa ka sekepe ra išwa Torba ya bokgole bja dikhilomithara tše 100, moo go bego go na le kampa yeo go rengwago dikgong gona kua sethokgweng sa Siberia, goba sethokgweng sa go tonya. Mo ke moo kahlolo ya rena ya mošomo wa kgapeletšo e ilego ya thoma gona—yeo re ilego ra botšwa gore ke ya go ya go ile.

Le ge mošomo o boima wa kampeng ya go rema dihlare o be o sa swane le go ba kgolegong, re be re dula re beilwe leihlo. Bošego lapa lešo le be le robala gotee ka letorokising la setimela. Lehlabuleng leo re ile ra aga magae—mešašana ya go se re selo yeo e bego e sa epelwa kudu—bakeng sa go itšhireletša nakong ya marega ao a bego a le tseleng.

Ka baka la samente seo ke bego ke se tsentšhitše leotong, ke ile ka tlogedišwa go šoma dithokgweng gomme ka newa modiro wa go dira dipikiri. Modiro wo o ile wa nnea sebaka sa go kgona go thuša go gatiša ka sephiring dikopi tša dimakasine tša Morokami gotee le dikgatišo tše dingwe tšeo di theilwego Beibeleng. Dilo tše di be di šwahlišetšwa tikologong ya rena go tšwa lefelong la bokgoleng bja dikhilomithara tše dikete la kua bodikela bja Yuropa.

Go Swarwa le go Golegwa

Ka 1953 ke ile ka ntšhwa samente. Eupša, go se go ye kae, le ge ke ile ka leka go ba šedi kudu, KGB e ile ya tseba ka modiro wa-ka wa moya go akaretša le go tšweletša dikgatišo tšeo di theilwego Beibeleng. Ka baka leo, mafelelong ke ile ka golegwa gotee le Dihlatse tše dingwe gomme ra ahlolelwa go dula nywaga e 12 kgolegong. Lega go le bjalo, nakong ya ge re be re sekišwa, ka moka ga rena re ile ra kgona go nea bohlatse bjo bobotse ka Modimo wa rena, Jehofa, le ka morero wa gagwe o lerato bakeng sa batho.

Mafelelong rena bagolegwa re ile ra romelwa dikampeng tša go fapa-fapana tša kgaufsi le Irkutsk, tše di lego bokgole bja dikhilomithara tše makgolo go ya ka bohlabela. Dikampa tše di be di diretšwe go ba lefelo la go tlaiša bao ba bego ba tšewa e le manaba a Mmušo wa Soviet. Go tloga ka April 8, 1954, go fihla mathomong a 1960, ke ile ka lahlelwa dikampeng tše bjalo tše 12 tša mošomo wa kgapeletšo. Ka morago ga moo, ke ile ka išwa bokgole bja dikhilomithara tše fetago tše 3 000 ka bodikela go ya kgolegong ya moago o mogolo kudu ya Mordovia yeo e ka bago dikhilomithara tše 400 kgaufsi le borwa-bodikela bja Moscow. Moo ke ile ka ba le tokelo ya go ba gotee le Dihlatse tše di botegago tša go tšwa dikarolong tše dintši tša Soviet Union.

Ma-Soviet a ile a lemoga gore ge Dihlatse di be di dumelelwa go kopana ka bolokologi le bagolegwa bao e sego Dihlatse, ba bangwe ba bagolegwa ba le bona ba be ba fetoga Dihlatse. Ka gona kgolegong e kgolo ya Mordovia, yeo e bego e e-na le dikampa tše dintši tša go šoma tša botelele bja dikhilomithara tše 30 goba go feta moo, go ile gwa dirwa boiteko bja go re arola gore re se kgone go kopana le bagolegwa ba bangwe. Dihlatse tša ka godimo ga 400 di ile tša bewa gotee kampeng ya rena. Dikgaetšedi tša rena tša Bakriste tše 100 go ba go feta moo di be di le ka kampeng e nngwe ya kgolego e lego bokgole bja dikhilomithara tše sego kae.

Ke be ke šoma kudu kampeng ya rena go thušeng go rulaganya diboka tša Bokriste gotee le go dira dikopi tša dipuku tšeo di theilwego Beibeleng, tšeo di bego di šwahlišeditšwe kampeng. Go bonagala modiro wo o ile wa tsebja ke bahlankedi ba kampeng. Ka moragonyana ga moo, ka August 1961, ke ile ka ahlolelwa ngwaga o tee Kgolegong ya czarist-era Vladimir e tumilego gampe, e lego bokgole bja dikhilomithara tše 200 ka leboa-bohlabela bja Moscow. Mofofiši wa difofane wa U.S. e lego Francis Gary Powers, yoo sefofane sa gagwe se ilego sa thenkgollwa ka May 1, 1960 a fofa Russia ka sefofane sa dihlodi, le yena e be e le mogolegwa moo go ba go fihlela ka February 1962.

Ge ke sa le kua Kgolegong ya Vladimir, ke be ke newa fela dijo tše di lekanego go ka phela. Ke ile ka kgona go kgotlelela tlala ka ge ke be nkile ka phela ka yona bofseng ba-ka, eupša go be go le thata go kgotlelela go tonya kudu mola ga marega a magareng ga 1961 le 1962. Diphaephe tša go ruthetša di ile tša phatloga, gomme ka seleng yeo ke bego ke le ka go yona go ile gwa tonya wa go šiiša. Ngaka e ile ya bona kamoo ke bego ke le boemong bjo kotsi ka gona, gomme ya rulaganyetša gore ke išwe seleng e kaonenyana lebakeng leo la go tonya kudu.

Go Matlafaletšwa go Lebeletšana ka Katlego le Tlhohlo

Dikgopolo tše mpe di ka nyamiša motho ka morago ga ge a tswaleletšwe a le tee dikgwedi-kgwedi, e lego seo bahlankedi ba kgolegong ba bego ba holofetše gore se tla direga. Lega go le bjalo, ke ile ka se kgaotše go rapela gomme ke ile ka matlafatšwa ke moya wa Jehofa le ke mangwalo ao ke bego ke a gopola.

Kudu nakong ya ge ke be ke le Kgolegong ya Vladimir, ke ile ka ikwa kamoo moapostola Paulo a ilego a ikwa ka gona mabapi le go ‘dikwa thoko tšohle, gomme ke sa pitlaganywe’ le go ‘phoraphora, gomme ke sa gakanege.’ (2 Ba-Korinthe 4:8-10) Ka morago ga ngwaga, ke ile ka bušetšwa kampeng e kgolo ya Mordovia. Ke gona mo dikampeng tše mo ke ilego ka fetša kahlolo ya-ka ya nywaga e 12 ka April 8, 1966. Ka morago ga go lokollwa, ke ile ka hlaloswa ke le motho “yo go lego thata go mo fetoša.” Seo go nna e be e le bohlatse bjo bo tiilego bja gore ke ile ka dula ke botegela Jehofa.

Gantši ke botšišwa gore re be re hwetša bjang dipuku tšeo di theilwego Beibeleng le gore re be re dira dikopi tša tšona bjang mola re be re le dikampeng tša Soviet le dikgolegong go sa šetšwe maiteko a go re thibela go dira bjalo. Mogolegwa wa tša dipolitiki wa Latvia yoo a ilego a fetša nywaga e mene kampeng ya basadi ya Potma o ile a bolela gore ke sephiri seo se tsebjago ke batho ba mmalwa feela. Ka morago ga go lokollwa ga gagwe kgolegong ka 1966 o ile a ngwala a re: “Dihlatse di be di dula di hwetša dikgatišo tše dintši ka tsela e itšego.” O ile a phetha ka gore: “Go be go le bjalo ka ge eka morongwa o be a fofa bošego ke moka a di lahlela.” Ruri e bile ka baka la thušo ya Modimo moo modiro wa rena o ilego wa kgona go dirwa!

Lebaka la Tokologo e Lekaneditšwego

Ka morago ga gore ke lokollwe, bao ba etelelago pele modirong wa boboledi ba ile ba nkgopela gore ke hudugele karolong ya ka bodikela bja Ukraine, kgaufsi le Moldova bakeng sa go yo thuša bana babo rena ba Moldova. Lega go le bjalo, ka ge ke be ke le motšwa-kgolegong yo a beilwego leihlo ke KGB, ke be ke sa kgone go dira mo gontši gakaalo. Ka morago ga nywaga e mebedi ke tšhošetšwa ka gore ke tla bušetšwa kgolegong, ke ile ka hudugela Soviet republic of Kazakhstan moo e bego e le ka sewelo o ka hwetšago balaodi ba nyaka mangwalo a boitsebišo. Ke moka, ka 1969 nakong yeo batswadi ba-ka ba bego ba babja kudu, ke ile ka hudugela Ukraine bakeng sa go yo ba hlokomela. Gona moo, motseng wa Artyomosk, ka leboa la motse o mogolo wa Donetsk, mohlankedi wa KGB o ile a ntšhošetša ka gore o tla mpušetša kgolegong, go etša ge ke boletše matsenong a kanegelo ye.

Go bonagetše mohlankedi yo a be a fo leka go ntšhošetša. O be a se na bohlatse bjo bo lekanego bja go mphara ka molato. Ka ge ke be ke ikemišeditše go tšwela pele ka bodiredi bja-ka bja Bokriste gomme KGB e be e tla dula e mpeile leihlo gohle moo ke bego ke e-ya gona, ke ile ka tšwela pele ka go hlokomela batswadi ba-ka. Mma le Tate ka bobedi ba ile ba hwa ba botegela Jehofa. Tate o ile a hwa ka November 1969, eupša mma o ile a phela go fihlela ka February 1976.

Ge ke be ke boela Ukraine, ke be ke e-na le nywaga e 40. Ge ke dutše ke hlokomela batswadi ba-ka moo, ke be ke le phuthegong e tee le kgarebe e bitšwago Maria. O be a e-na le nywaga e seswai nakong ya ge yena le batswadi ba gagwe, ka go swana le lapa lešo, ba be ba hudušwa Moldova ba išwa bothopša kua Siberia mathomong a April 1951. Maria o ile a mpotša gore o rata kamoo ke opelago ka gona. Ao e bile mathomo a bogwera bja rena, gomme le ge ka bobedi bja rena re be re swaregile ka bodiredi, re ile ka kgona go ipha nako ya go hlagolela bogwera. Ka 1970, ke be ke setše ke mo fereile gore re nyalane.

Go se go ye kae, ke ge morwedi wa rena Lidia a belegwa. Ka gona, ka 1983 ge Lidia a be a e-na le nywaga e lesome, ke ile ka rekišwa go KGB ke monna yo mongwe yo e bego e kile ya ba Hlatse. Ka nako yeo ke be ke setše ke e-na le nywaga e ka bago e lesome ke le molebeledi wa tikologo karolong ka moka ya ka bohlabela bja Ukraine. Baganetši ba modiro wa Bokriste ba ile ba kgona go dira gore batho ba nee bohlatse bja maaka tshekong, ka gona ke ile ka ahlolelwa nywaga e mehlano kgolegong.

Moo kgolegong ke be ke arotšwe go Dihlatse tše dingwe. Lega go le bjalo, go sa šetšwe nywaga e mentši yeo ka yona ke bego ke arotšwe, go be go se na motho yo a ka nthibelago go bolela le Jehofa, gomme ka mehla o be a dula a mmatlafatša. Ka godimo ga moo, ke ile ka hwetša sebaka sa go nea bohlatse go bagolegwa ba bangwe. Mafelelong, ka morago ga go ba kgolegong ka nywaga e mene, ke ile ka lokollwa gomme ka kopana gape le mosadi wa-ka gotee le morwedi wa-ka, bao ka bobedi ba ilego ba dula ba botegela Jehofa.

Go Boela Moldova

Re ile ra dula ngwaga o mongwe gape kua Ukraine ke moka ra boela Moldova sa ruri, moo go bego go nyakega bana babo rena ba godilego moyeng le bao ba nago le phihlelo gore ba tlo thuša. Ka nako yeo, boetapele bja Soviet bo be bo neile batho tokologo e oketšegilego ya go ya mafelong a mangwe. Re ile ra fihla Bălţi ka 1988, moo Maria a bego a dula gona pele a išwa bothopša nywaga e 37 ya go feta. Ka 1988, go be go e-na le Dihlatse tše ka bago tše 375 motseng wo wa bobedi ka bogolo kua Moldova; bjale go šetše go na le tša ka godimo ga 1 500! Le ge re be re dula Moldova, ke be ke dutše ke hlankela ke le molebeledi wa tikologo kua Ukraine.

Nakong ya ge mokgatlo wa rena o be o ngwadišwa semolao kua Soviet Union ka March 1991, batho ba dikete ba be ba nyamišitšwe ke go folotša ga Bokomanisi. Batho ba bantši ba be ba gakanegile gomme ba se na kholofelo e tiilego ka bokamoso. Ka gona, eitše ge Moldova e e-ba naga yeo e ipušago, ruri baagišani ba rena—gaešita le batho ba bangwe bao ba bego ba kile ba re tlaiša—ba ile ba thabela go ithuta therešo! Ka morago ga go išwa bothopša ga rena ka 1951, go ile gwa šala feela Dihlatse tše mmalwa kudu Moldova, eupša bjale go na le tša ka godimo ga 18 000 nageng ye e nyenyane ya badudi ba 4 200 000. Ka kgonthe ditlaišego tša rena tša nakong e fetilego di phumotšwe ke diphihlelo tše dibotse tšeo re bilego le tšona!

Bogareng bja bo-1990, bolwetši bja-ka bo ile bja ntira gore ke kgaotše go hlankela ke le molebeledi wa tikologo. Go ba le dinako tše dingwe moo bolwetši bja-ka bo nnyamišago gona. Lega go le bjalo, ke lemogile gore Jehofa o tseba seo re se nyakago bakeng sa go re tiiša moyeng. O re nea kgothatšo yeo re e nyakago ka nako e swanetšego. Ge e ba ke be nka ba le sebaka se sengwe gape sa gore ke thomiše bophelo bja-ka lefsa, na ke be nka kgetha tsela e nngwe ya bophelo? Aowa. Go e na le moo, ke kganyoga ge nkabe ke ile ka ba sebete le go feta bodireding bja-ka gomme ke ile ka ba mafolofolo kudu.

Ke dumela gore Jehofa o ntšhegofaditše le gore bahlanka ba gagwe ka moka ke batho ba šegofaditšwego go sa šetšwe maemo a bona. Re na le kholofelo e tiilego, tumelo e phelago le kgonthišetšo ya gore kgaufsinyane batho bohle ba tla phela gabotse mmeleng lefaseng le lefsa la Jehofa.

[Mengwalo ya ka tlase]

^ ser. 4 Leina leo naga ye e bitšwago ka lona mo nakong ye, Moldova, le tla dirišwa kanegelong ye ka moka go e na le maina a yona a pele e lego Moldavia goba Moldavian Soviet Socialist Republic.

^ ser. 21 Mafelo-bekeng a mabedi a mathomo a April 1951, ma-Soviet a ile a thoma lenaneo leo a bego a le rulagantše gabotse leo go lona a ilego a kgoboketša Dihlatse tša Jehofa tše di dulago karolong ya ka bodikela ya Soviet Union tša ka godimo ga 7 000 gotee le malapa a tšona ke moka ba di rwala ka setimela tša hudušetšwa lefelong la bokgole bja dikhilomithara tše dikete go ya thokong ya bohlabela, tša išwa bothopša kua Siberia.

[Seswantšho go letlakala 20, 21]

Legae la rena ge re be re sa le bothopša Torba, kua Siberia ka 1953. Tate le mma (ka go le letshadi), gotee le ngwanešo Vasile le morwa wa gagwe (ka go le letona)

[Seswantšho go letlakala 21]

Kampeng ya kgolego ka 1955

[Seswantšho go letlakala 23]

Dikgaetšedi tša Bakriste kua Siberia, nakong ya ge Maria (ka go le letshadi) a be a e-na le nywaga e ka bago e 20

[Seswantšho go letlakala 23]

Re e-na le morwedi wa rena, Lidia

[Seswantšho go letlakala 23]

Letšatšing la lenyalo la rena ka 1970

[Seswantšho go letlakala 23]

Nna le Maria lehono