Go nwa Bjala ka mo go Feteletšego ke Bothata bjo Bogolo Molokong wa Batho

GO NWA bjala go akaretša dikarolo tše pedi tše di sa swanego: e nngwe ke e thabišago e nngwe ke e nyamišago. Beibele e bolela gore go nwa bjala ka go lekanetša go ka thabiša pelo ya motho. (Psalme 104:15) Lega go le bjalo, Beibele gape e lemoša gore go nwa bjala ka mo go feteletšego go ka baka kotsi goba go ka bolaya bo-ka noga. (Diema 23:31, 32) Anke re lebeledišišeng dikotsi tše dikgolo tšeo di bakwago ke go nwa bjala ka mo go feteletšego.

Kuranta ya Le Monde e begile gore: “Ka Mokibelo mootledi yo a bego a tagilwe o thutše mma wa nywaga e 25 le morwa wa gagwe wa nywaga e mebedi. . . . Ka Sontaga mosadi yo mongwe yo mofsa yo a bego a e-na le dikgwedi tše tshelelago a imile o ile a hwa. Morwa wa gagwe, yo a ilego a gobala hlogong, o boemong bjo bo hlobaetšago.” Se se nyamišago ke gore dipego tše bjalo di dula di le gona nako le nako. Mohlomongwe le wena o tseba motho yoo a ilego a gobala kotsing e itšego yeo e diregilego ka baka la go nwa bjala ka mo go feteletšego. Ngwaga o mongwe le o mongwe batho ba dikete ba bolawa goba go gobala dikotsing tša tsela tšeo di bakwago ke baotledi ba tagilwego.

Dipalo-palo tša Batho ba Hwago

Lefaseng ka bophara, palo ya dikgobalo, malwetši le mahu tšeo di bakwago ke go nwa bjala ka mo go feteletšego e šita mmadi. Kua Fora selo sa boraro seo se tlago ka morago ga kankere le bolwetši bja pelo seo se bakago lehu ke go nwa bjala ka mo go feteletšego moo go bolayago batho ba ka bago 50 000 ka go lebanya goba ka go se lebanye ngwaga le ngwaga. Go ya ka pego yeo e tšweleditšwego ke French Health Ministry, palo ye e “lekana le palo ya batho ba bantši kudu bao ba ka hwago ka baka la go pšhatlagana ga difofane tše pedi tše dikgolo beke e nngwe le e nngwe.”

Palo e kgolo kudu le go feta ya batho bao ba hwago ka baka la bjala ke ya bafsa. Go ya ka pego ya Mokgatlo wa Lefase wa tša Maphelo yeo e tšweleditšwego ka 2001, bjala ke bjona sebaki se se di fetago ka moka sa mahu gare ga banna ba Yuropa ba magareng ga nywaga e 15 le 29. Go akanyetšwa gore go se go ye kae, dinageng tše dingwe tša Yuropa Bohlabela, go nwa bjala ka mo go feteletšego go tla bolaya lesogana le tee go a mararo.

Bošoro le go Katwa

Bjala bo dira gore go be le ditiro tša bošoro. Go nwa go ka dira gore motho a se hlwe a kgona go itaola e bile go ka dira gore a tšee batho ka tsela e sego yona gomme seo sa dira gore go be bonolo go yena go roga goba go lwa le batho ba bangwe.

Bjala ke selo se segolo seo se dirago gore go be le dintwa tša ka lapeng le go katwa. Nyakišišo e dirilwego go bagolegwa ba kua Fora e boletše gore go nwa bjala go bakile pedi tharong ya go katwa le ditlaišo tše sa amogelegego. Makasine wa Polityka o re dinyakišišo di bontšha gore kua Poland, 75 lekgolong ya basadi bao banna ba bona ba ratago bjala ba ile ba gapeletšega gore ba kgotlelele go tlaišwa. Go ya ka nyakišišo e nngwe ya tša bongaka, go akanyetšwa gore “batho ka moka ba nywaga ya go fapa-fapana bao ba nwago bjala, ba kotsing e kgolo kudu ya go ka bolawa e bile [gaešita] le batho ba sa nwego bjala bao ba dulago dintlong tšeo go tšona go nago le batho ba nwago bjala ba ba kotsing e kgolo ya gore ba ka bolawa.”—American Medical Association, Council on Scientific Affairs.

 Ditla-morago tša Bjala Lekokong la Batho

Ge go balwa ditshenyagalelo ka moka tša boemo bja tša maphelo, tša inšuranse le go theoga ga ditlabakelo gotee le ditirelo tšeo di tšweletšwago ke dikhamphani, tšeo di theogago ka baka la dikotsi, malwetši le go hwa pele ga nako, setšhaba se lahlegelwa ke tšhelete e ntši ka tsela e tšhošago. Go thwe go nwa bjala ka mo go feteletšego go dira gore batho ba kua Ireland ba dimilione tše nne ba lefe tšhelete e ka bago diranta tše dimilione tše dikete tše tshelelago ka ngwaga. Mothopo o mongwe woo o tsopotšwego go tšwa kuranteng ya The Irish Times o boletše gore tšhelete ye ka moka e lekana le “tšhelete e nyakegago bakeng sa go aga sepetlele se sefsa, lepatlelo la dipapadi le go rekela Tona-kgolo e nngwe le e nngwe sefofane ngwaga o mongwe le o mongwe.” Ka 1998 Mainichi Daily News e begile gore go nwa ka mo go feteletšego kua Japane go dirile gore go dirišwe tšhelete e fetago “diranta tše dimilione tše dikete tše 3,5 [ditolara tše dibilione tše 55] ka ngwaga.” Pego e yago go Sehlopha sa dipolitiki sa United States e bontšhitše gore: “Go nwa bjala ka mo go feteletšego go akanyetšwa gore go jele tšhelete e ka bago ditolara tše dikete tše dimilione tše 184,6 [Diranta tše dimilione milione tše 1,1] ngwageng wa 1998 feela, goba tšhelete e ka bago R3 993 bakeng sa monna yo mongwe le yo mongwe, mosadi yo mongwe le yo mongwe le ngwana yo mongwe le yo mongwe yo a phelago kua United States ngwageng wona woo.” Malapa a thubegilego goba a lahlegetšwego ke setho sa wona ka baka la bjala le ao a sa kgonego go tšwela pele ka dithuto le mešomo a kgomega bjang monaganong?

Ditla-morago tšeo setšhaba se bago le tšona ka baka la go nwa bjala ka mo go feteletšego go bonolo kudu go di bona. Na tsela yeo o nwago ka yona e dira gore boemo bja gago goba bja batho ba bangwe bja tša maphelo bo be kotsing? Potšišo ye e tla ahla-ahlwa sehlogong se se latelago.