Go Lebeletšana le Mathata a Botšofadi

“RE NA le nywaga e masome-šupa feela—ke nywaga e masome-seswai ge e ba re tiile; lega go le bjalo sohle seo e re tlišetšago sona ke mathata le manyami; bophelo bo feta ka pela gomme re be re sepetše.” (Psalme 90:10, Today’s English Version) Koša ye ya sereto yeo e ngwadilwego nywageng e 3 000 e fetilego e tiiša taba ya gore botšofadi ke bothata bjo e lego kgale bo le gona. Go sa šetšwe tšwelopele yeo e retegago yeo e dirilwego go tša kalafo, dikarolo tše dingwe tša botšofadi di sa dutše di baka “mathata le manyami.” Ke mathata afe le manyami ao a bakwago ke botšofadi, gomme batho ba bangwe ba kgona bjang go lebeletšana le wona?

Go ba le Monagano o Šomago Gabotse le ge o Tšofetše

Hans wa nywaga e 79 o re: “Selo seo ke se boifago kudu ke go lahlegelwa ke matla a go gopola dilo.” Go etša batšofadi ba bantši, Hans o be a tshwenyegile ka go ba le bothata bja go lebala. O be a tshwenyegile ka go se sa kgona go laola seo sereti se sengwe sa kgale se ilego sa se bitša “sebjana sa gauta”—bjoko bjo bo kgahlišago gotee le matla a bjona a bohlokwa a go gopola dilo. (Mmoledi 12:6, PK) Hans o botšišitše gore, “Na go fokola ga monagano ke karolo e tlwaelegilego ya botšofadi?”

Ge e ba go etša Hans, o ile wa lebala maina goba wa ipotšiša ge e ba go lebala mo go bjalo e le mathomo a bothata bja go fokola ga monagano, hle homotšega: Batho ba nywaga ka moka ba a lebala gomme diphetogo tseleng yeo monagano wa motšofadi o šomago ka yona ga se ka mehla di bakwago ke go fokola ga monagano. * Gaešita le ge go lahlegelwa ke matla a go gopola ka tekanyo e itšego go tlwaelegile nakong ya botšofadi, Dr. Michael T. Levy, modula-setulo wa thuto ya boitshwaro kua Staten Island University Hospital, New York o ngwala gore: “Batšofadi ba bantši ba phela maphelo a bona ka moka ba sa dutše ba kgona go laola menagano ya bona.”

Ke therešo gore batho bao ba sego ba tšofala gantši ba kgona go gopola dilo tše itšego ka lebelo go feta batšofadi. Eupša Richard Restak, e lego ngaka  ya bjoko, o re: “Ge o hlokomologa lebelo la go gopola dilo, o lemoga gore batšofadi ka kakaretšo ga ba fapane gakaalo le batho bao ba sego ba tšofala.” Ge e le gabotse, ge e ba menagano e šomago gabotse ya batšofadi e newa thuto le tlwaetšo e swanetšego, e ka kgona go tšwela pele e monya tsebo, e gopola gaešita le go kaonefatša bokgoni bjo itšego.

Bothata bja go Lebala le Malwetši ao a Alafegago

Lega go le bjalo, go thwe’ng ge e ba motho a e-ba le bothata bjo šoro bja go lebala? Le ka yona nako yeo ga se a swanela go akgofela go phetha ka gore o fokola monaganong. Malwetši a mantši ao a alafegago ao a bago gona nywageng ya botšofadi a ka baka bothata bja go lebala le kgakanego e sa tlwaelegago e bile e le e sa letelwago. Malwetši a bjalo gantši ka phošo a bitšwa “a botšofadi” goba “go fokola ga monagano”—ka dinako tše dingwe le dingaka tše di se nago tsebo e feletšego le tšona di phetha ka go rialo. Go dira bjalo ga go bontšhe feela lenyatšo go batšofadi, eupša go ka dira le gore ba se newe tlhokomelo ya maleba ya tša kalafo. Malwetši a e ka ba afe?

Kgakanego e sa tlwaelegago le e sa letelwago e ka bakwa ke phepo-mpe, go felelwa ke meetse mmeleng, tlhaelelo ya madi, go gobala hlogong, mathata ao a bakwago ke kgolo ya mmele le tsela yeo o šomago ka yona, tlhaelelo ya dibithamine, malwetši a bakwago ke dihlare goba gaešita le go fetoga ga tikologo. Kgateletšego yeo e tšeago nako e telele e ka baka bothata bja go lebala gomme malwetši ao a fetelago wona a bakela batšofadi kgakanego. Kgateletšego ya maikwelo le yona e ka bakela batšofadi bothata bja go lebala le kgakanego. Ka baka leo, Dr. Levy o eletša ka gore: “Go thoma ga kgakanego ga se gwa swanela go hlokomologwa goba gwa tšewa e le kgakanego e sa rego selo.” Go hlahlobja ke ngaka ka mo go tseneletšego go ka thuša go utolla mathata ao a bakago malwetši a.

Go Lebeletšana le Kgateletšego ya Maikwelo

Kgateletšego ya maikwelo ga se selo se sefsa go batho gaešita le go bahlanka ba Modimo ba botegago. Mo e ka bago nywaga e 2 000 e fetilego moapostola Paulo o ile a swanelwa ke go eletša Bakriste-gotee le yena gore: “Bolelang ka mo go homotšago le meoya e nyamilego.” (1 Bathesalonika 5:14) Mehleng ye ya rena e tletšego kgateletšego, se se nyakega le go feta. Lega go le bjalo, go a nyamiša gore go gateletšega maikwelong ga batšofadi gantši ga go lemogwe goba go lebelelwa ka tsela e fošagetšego.

Ka baka la pono e fošagetšego e atilego ya gore batho ba nyama kudu le go tshwenya ge ba tšofala, batho ba bantši go akaretša le batšofadi ka bobona, ba ka lebelela dilo tše e le karolo e tlwaelegilego ya botšofadi. Puku ya Treating the Elderly e re: “Ga go bjalo le gatee. Go gateletšega maikwelong ga batšofadi ga se karolo e tlwaelegilego ya botšofadi.”

Kgateletšego ya maikwelo e tšeago nako e telele—go fapana le go nyama mo go tlwaelegilego—ke  bolwetši bjo šoro bjo bo ka bakago mathata a kotsi gomme ga se ya swanelwa go hlokomologwa. Kgateletšego ya maikwelo yeo e sa alafšego e ka mpefala gomme ya tsema medu mo e lego gore balwetši bao ba sa hwetšego thušo ba ka ipolaya. Dr. Levy o re seo se kwešago bohloko ka kgateletšego ya maikwelo go batšofadi ke gore “bolwetši bjo bjo bo alafegago gare ga malwetši ka moka a monagano ke bjona bjoo gantši bo bolayago.” Ge e ba kgateletšego e sa fele, go ka nyakega gore molwetši a hlahlobje ke ngaka yeo e nago le phihlelo ya malwetši a go feto-fetoga ga maikwelo. *—Mareka 2:17.

Batho bao ba nago le kgateletšego ya maikwelo ba ka kgonthišega gore Jehofa “o na le maikwelo a borutho a bonolo kudu e bile ke yo a gaugelago.” (Jakobo 5:11) “Ó kxaufsi le ba ’pelo di rôbexilexo.” (Psalme 34:18) Ka kgonthe, ke yena “yo a homotšago ba ba gateletšegilego.”—2 Bakorinthe 7:6, New American Standard Bible.

Ga go Nyakege Gore ba Ikwe ba se na Mohola

Nywageng e fetago 3 000 e fetilego Kgoši Dafida yo a botegago o ile a rapela a re: “Se ntahlê byale xe ke tšofala; O se ntloxêlê byale xe matla a-ka a fêlêla.” (Psalme 71:9) Gaešita le lekgolong le la bo-21 la nywaga, mantšu a a tlwaelegile go batšofadi bao ba boifago gore ba tla tšewa bjalo ka batho ba se nago mohola. Mafokodi ao a bakwago ke bolwetši a dira gore ba inyatše gomme go gapeletšega go rola modiro go dira gore ba ikwe ba se na mohola.

Lega go le bjalo, go lebiša tlhokomelo go seo re kgonago go se dira go e-na le go tshwenyega ka seo re se sa hlwago re kgona go se dira go ka dira gore re ikwe re e-na le mohola gape. Mabapi le se, pego ya UN e kgothaleditše ‘go tšwetša pele kgolo ka go ithuta sekolong le bophelong bja letšatši le letšatši, go tšea karolo medirong ya mekgatlo ya setšhaba le ya bodumedi.’ Ernest, yo e bego e le mopaki yo mogolo wa dinkgwa e bile e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa yo a dulago Switzerland, ke mohlala wa motho yo a ilego a ‘tšwetša pele kgolo ka go ithuta.’ O ile a reka computer gomme a ithuta go e šomiša a le nywageng ya gagwe ya bo-70. Ke ka baka la’ng a ile a dira bjalo mola bontši bja dithaka tša gagwe bo tšhošwa ke thekinolotši? O hlalosa ka gore: “Sa pele, ke gore ke boloke monagano wa-ka o šoma ge ke dutše ke tšofala. Gomme sa bobedi, ke gore ke gate ka mošito o tee le thekinolotši yeo e ka nthušago ge ke nyakišiša ka Beibele gaešita le ge ke phetha boikarabelo bja-ka ka phuthegong ya Bokriste.”

Go tšea karolo medirong e nago le mohola go ka kgotsofatša dinyakwa tša motheo tša batšofadi: Go dira gore ba ikwe ba e-na le mohola e bile go ka ba gwa ba thuša gore ba kgone go iphediša. Kgoši Salomo yo bohlale o ile a lemoga gore ke mpho e tšwago go Modimo gore motho ‘a thabe le go dira tše dibotse ge a sa phela le gore a je, a nwe gomme a bone tše dibotse ka boitapišo bjohle bja diatla tša gagwe.’—Mmoledi 3:12, 13.

Go Dira Sohle Seo re ka se Kgonago

Ditšhabeng tše dintši, batšofadi ke bona ba rutago bana melao ya boitshwaro le ya bodumedi. Kgoši Dafida o ngwadile gore: “’Me byale xe ke tšofala, kè le wa hlôxô-pududu, O se ntloxêlê, ke bê ke anêxêlê ditloxolo tša ’tsôxô la xaxo; le meloko e tl’o xo tla yohle ke e anêxêlê ditirô tša xaxo tše matla.”—Psalme 71:18.

Lega go le bjalo, go thwe’ng ge e ba batšofadi ba babja kudu gomme ba se sa kgona go itirela dilo ka baka la bolwetši goba maemo a mangwe? Boemo  bjo bo ile bja nyamiša Sarah wa nywaga e 79 yo e lego yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa yoo a ilego a botša mogolo wa Mokriste manyami a gagwe. Mogolo yoo o ile a mo gopotša molao wa motheo wa Beibele woo o rego ‘topo ya moloki e na le matla kudu.’ (Jakobo 5:16) O ile a mo hlalosetša gore: “Go theoša le nywaga, o agile tswalano ya kgaufsi-ufsi le Modimo. Bjale ke nako ya gore rena ka moka bao re lego gona re holwe ke tswalano yeo ka gore o re rapelele.” O ile a kgothatšega kudu ge mogolo yoo a re, “Sarah, re nyaka gore o re rapelele.”

Go etša ge Sarah a ile a lemoga, thapelo ke tsela e putsago le e holago yeo batšofadi ba ka itapišago ka yona mosegare le bošego legatong la ba bangwe. (Bakolose 4:12; 1 Timotheo 5:5) Ka nako e swanago, dithapelo tše bjalo di thuša batšofadi ba botegago gore ba batamele kgaufsi le “Mokwi wa dithapêlô,” Jehofa.—Psalme 65:2; Mareka 11:24.

Batho ba bagolo bao ba fokolago eupša ba diriša phihlelo ya bona le maruo a bona go hola ba bangwe ke ba bohlokwa ditšhabeng tša gabo bona. Ba hlatsela gore “Hlôxô-pududu ké ’ala sa bothšephi; se hwetšwa tseleng ya xo loka.”—Diema 16:31.

Lega go le bjalo, go swanetše gore re botšiše: Ke’ng seo bokamoso bo re swaretšego sona ge re dutše re tšofala? Na go a kwagala go letela bophelo bjo bokaone nywageng ya rena ya botšofadi?

[Mengwalo ya ka tlase]

[Ntlhakgolo go letlakala 5]

Gantši batšofadi ba ikwa eka ba lahlilwe mehleng ye ya rena ya go dira dilo ka lebelo

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 7]

Kamoo o ka Thušago Batšofadi ka Gona

▪ Ba nee Seriti. “O se ke wa kgalema monna yo mogolo ka matla. . . . O mo lope bjalo ka tate, . . . basadi ba bagolo bjalo ka bo-mma.”—1 Timotheo 5:1, 2.

▪ Ba Theetše ka Kelohloko. ‘Akgofa mabapi le go kwa, o diege mabapi le go bolela gaešita le go galefa.’—Jakobo 1:19.

▪ Ba Bontšhe Kwelobohloko. “Ka moka ga lena e-bang le kgopolo e swanago, le kwelana bohloko, le e-na le maikwelo a borutho a borwarre, le šokelana ka botho, le ikokobeditše monaganong, le sa lefeletše bobe ka bobe goba go roga ka go roga.”—1 Petro 3:8, 9.

▪ Lemoga ge ba Nyaka Kgothatšo. “Lentšu le bolêlwaxo lebakeng la xôna, le byalo ka matsaka a thsipi e khwibidu moxopyaneng wa thsipithsêhla.”—Diema 25:11.

▪ Dira Dilo le Bona. “Latelang tsela ya go amogela baeng ka borutho.”—Baroma 12:13.

▪ Ba Thuše. “Mang le mang yo a nago le dilo tša lefase le, tša go thekga bophelo gomme a bona ngwanabo a hloka, fela a mo tswalelela mojako wa lešoko la gagwe le bonolo, ke ka tsela efe lerato la Modimo le dulago le le go yena? Bana ba banyenyane, a re se rateng ka lentšu goba ka leleme, eupša ka tiro le ka therešo.”—1 Johane 3:17, 18.

▪ O se ke wa ba Felela Pelo. “Aparang maikwelo a borutho a bonolo a lešoko, botho, monagano o ikokobeditšego, boleta le bopelotelele.”—Bakolose 3:12.

Ge re hlokomela batšofadi, re hlompha ditekanyetšo tša Modimo ka gobane Lentšu la gagwe le re: “Xe O lebana le . . . sefahloxô sa mokxalabyê [goba mokgekolo] o se hlomphê.”—Lefitiko 19:32.

[Seswantšho go letlakala 6]

Go hlahlobja ke ngaka ka mo go tseneletšego go ka thuša