Ke Ithutile go Bota Modimo

KA GE GO ANEGA ELLA TOOM

LAPA lešo le be le dula kgaufsi le torotswana e nyenyane ya Otepää, ka borwa bja Estonia, e lego dikhilomithara tše ka bago 60 go tloga mollwaneng wa Russia. Ntwa ya II ya Lefase e be e le kgaufsi le go fela ka October 1944, dikgwedi tše sego kae ka morago ga ge ke alogile sekolong se se phagamego. Ge mašole a Russia a be a leleka Majeremane gomme a phatša Estonia, rena le baagišani ba rena—batho ba ka bago 20—re ile ra iphihla ka sekgweng re e-na le diphoofolo tšeo re bego re di ruile.

Ge dipomo di dutše di thuthupa ka dikgwedi tše pedi kgaufsi le moo re bego re le gona, re ile ra kwa eka dihlopha tše tša mašole di re tsentše gare. Re be re bokana gotee gomme ke bala ditemana tše itšego tša Beibele, kudu-kudu tša Dillo tša Jeremia. Le e be e le lekga la pele ke bala Beibele. Ka letšatši le lengwe ke ile ka phara mmoto, ka khunama gomme ka rapela ka re, “Ke go holofetša gore ke tla ya kerekeng Sontaga se sengwe le se sengwe ge ntwa e fela.”

Kapejana ntwa e ile ya ya ka bodikela. Mafelelong Ntwa ya II ya Lefase e ile ya fela kua Yuropa ge Jeremane e ineela ka May 1945. Kgabagareng ke ile ka phethagatša kholofetšo ya-ka go Modimo gomme ka ya kerekeng beke e nngwe le e nngwe. Eupša go be go e-na le basadi ba sego kae feela bao ba godilego. Ke be ke hlabja ke dihlong ge ke be ke e-ya moo. Ge motho a be a e-tla ka gae re sa mo letela, ke be ke fihla Beibele ka tlase ga tafola.

Go se go ye kae, ke ile ka ba morutiši sekolong sa motseng wa gešo. Ka nako yeo, mmušo wa Makomanisi o be o šetše o thomile go buša gomme batho ba bantši e be e šetše e le ba-ila-Modimo. Lega go le bjalo, ke ile ka gana go tsenela Mokgatlo wa Makomanisi. Ke ile ka tšwela pele ka mediro ya-ka ya go hola setšhaba, e bjalo ka go rulaganya meletlo ya bana ya mmino wa setšo.

Go Kopana le Dihlatse

Go be go nyakega diaparo tšeo bana ba bego ba tla di apara ge ba le sethaleng, ka gona ka April 1945 ke ile ka etela Emilie Sannamees, e lego moroki wa diaparo yo a nago le bokgoni. Ke be ke sa tsebe gore e be e le yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa. O ile a mpotšiša gore, “O nagana’ng ka boemo bja lefase?” Ka ge go be go swerwe kopano ya khutšo kua San Francisco, U.S.A., ke ile ka re, “Kgaufsinyane mmušo wo o tla fedišwa gomme ke kgodišegile gore kopano ye ya khutšo e reretšwe go kgonthišetša gore go tla ba bjalo.”

Emilie o ile a re kopano yeo ya khutšo e ka se tliše mehola ya sa ruri gomme a ithapela go mpontšha go tšwa Beibeleng gore ke ka baka la eng go le bjalo. Ke be ke sa ikemišetša go theetša mosadi yo yo botho wa nywaga ya magareng ka nako yeo, eupša pele ke sepela o ile a mpotšiša gore, “Na o tseba gore Modimo o be a rerile gore Adama le Efa ba dule kae?” Ka ge ke be ke sa tsebe karabo, o ile a fo re, “O botšiše tatago.”

Ke ile ka dira bjalo ge ke fihla gae. O ile a palelwa ke go nkaraba gomme a re re be re se ra swanela go hlwa re itshwenya ka go bala Beibele, re be re swanetše go fo dumela.  Ge ke boela go Emilie go yo tšea diaparo, ke ile ka mmotša gore Tate le yena o paletšwe ke go araba potšišo ya gagwe. Yena le mogolo’agwe ba ile ba ntšha Dibeibele tša bona ke moka ba mpalela ditaelo tša Modimo go Adama le Efa—mabapi le go hlokomela serapa seo e bego e le legae la bona le go dula go lona ka mo go sa felego ba thabile. Ba ile ba mpontšha go tšwa Beibeleng gore morero wa Modimo e be e le gore Adama le Efa ba be le bana gomme ba katološe legae la bona la Paradeise gore le akaretše lefase ka moka. Ke ile ka kgahlwa ke bohlatse bjo bja Mangwalo!—Genesi 1:28; 2:8, 9, 15; Psalme 37:29; Jesaya 45:18; Kutollo 21:3, 4.

Go ya Sebokeng sa Bokriste ka Lekga la Pele

Ka ge ke be ke swanetše go ya sekolong sa barutiši seo se tšeago dikgwedi tše tharo kua toropong ya Tartu selemong sona seo, Emilie o ile a nnea aterese ya Hlatse yeo e dulago toropong yona yeo. Le gona o ile a nnea puku ya Creation, yeo e ilego ya nkgahla kudu ka tsela yeo e hlalosago ditherešo tša motheo tša Beibele ka mokgwa o kwagalago. Ka gona ka August 4, 1945, ke ile ka ya moo Emilie a bego a nneile aterese ya gona.

Ge go be go se na motho yo a arabago, ke ile ka kokota ka matla kudu moo moagišani a ilego a tšwa gomme a nnea aterese e nngwe yeo nka yago go yona—56 Salme Street. Ge ke fihla moo ke ile ka botšiša mosadi yoo a bego a ebola ditapola gore, “Na seboka sa bodumedi se swaretšwe mo?” O ile a mpotša a galefile gore ke sepele le gore ga ke nyakege moo. Ka ge ke ile ka phegelela, o ile a re ke ye lebatong la ka godimo moo sehlopha seo se ithutago Beibele se bego se le gona. Go se go ye kae, ke ge e le nako ya matena gomme ka ba ke itokišetša go sepela. Eupša ba bangwe ba ile ba nkgothaletša go dula.

Ge ke dutše ke gaša mahlo lefelong leo ka nako ya go khutša, ke ile ka bona masogana a mabedi a masehla ka tsela e sa tlwaelegago e bile a otile, a dutše kgaufsi le lefasetere. Ka morago ke ile ka kwa gore a ile a fetša nywaga e mebedi a iphihlile lefelong le le utegilego e le gore a se ke a swarwa. * Nakong ya lenaneo la thapama, Friedrich Altpere o ile a diriša lentšu “Haramagedone” ge a be a nea polelo. Ka ge ke be ke sa le tlwaela, ka morago ga seboka ke ile ka mmotšiša gore le tšwa kae gomme o ile a mpontšha lona ka Beibeleng. (Kutollo 16:16) Ge a bona ke maketše, le yena o ile a makatšwa ke ge ke sa le tsebe.

Ke ile ka thoma go lemoga gore seboka se se be se rulaganyeditšwe Dihlatse tšeo di tsebjago le tšeo di ka botwago feela. Ka morago ke ile ka kwa gore e be e le seboka sa bona sa mathomo ka morago ga ntwa! Go tloga ka nako yeo go ya pele, ke ile ka lemoga bohlokwa bja go bota Modimo. (Diema 3:5, 6) Ngwageng o latelago ka August 1946, ke e-na le nywaga e 20, ke ile ka bontšha boineelo bja-ka go Modimo wa therešo, Jehofa, ka kolobetšo.

Go Lebeletšana le Kganetšo ya Lapa

Mmušo o ile wa phegelela gore thuto ya bo-ila-Modimo e rutwe sekolong, ka gona seo se ile sa leka letswalo la-ka leo le tlwaeditšwego ka Beibele. Ke be ke nyaka go tlogela mošomo. Ge ke botša mma ka se, o ile a ntlhasela a galefile a ba a nkgoga ka meriri. Ke ile ka phetha ka go tloga gae. Eupša tate o ile a nkgothaletša gore ke kgotlelele gomme a re o tla nthuša.

Kgaetšedi’a-ka e lego Ants le yena o ile a thoma go ntlaiša. Ke moka, letšatši le lengwe o ile a nkgopela dikgatišo tše di theilwego Beibeleng tšeo a ilego a di bala le go di thabela kudu. Se se ile sa galefiša mma le go feta. Ants o ile a ba a thoma go bolela ka Modimo sekolong, eupša ge a tlaišwa, o ile a kgaotša go kopanela le Dihlatse. Kapejana ka morago ga moo, o ile a gobala hlogong ge a be a phonkgela ka meetseng. O be a patlame leakong a golofetše, eupša monagano wa gagwe o be sa dutše o šoma gabotse. O ile a botšiša gore, “Na Jehofa o tla ntshwarela?” Ke ile ka re: “Ee.” Ants o ile a hwa ka morago ga matšatši a sego kae. O be a e-na le nywaga e 17 feela.

Ka September 1947 ke ile ka rola modiro sekolong. Mma o ile a tšwela pele a ntlaiša. Eitše ge mma a lahla diaparo tša-ka ka lefasetere, ka tloga gae gomme bana ba ga-Sannamees ba ile ba nnea bodulo. Go tšwela pele ga bona ba nkgopotša gore Jehofa ga a ke a lahla bahlanka ba gagwe go ile gwa nkgothatša.

Diteko Kua Estonia ka Morago ga Ntwa

Bana ba ga-Sannamees ba ile ba ntumelela gore ke šome le bona modirong wa go rokela malapa ao a dulago dipolaseng diaparo. Ka dinako tše dingwe re be re kgona go boledišana le bona ka ditherešo tša Beibele. Yeo e be e le nako e thabišago ka gobane ke be ke sa ithute go roka feela, eupša ke be ke hwetša phihlelo bodireding bja Bokriste. Go tlaleletša  modirong wa go roka, ke ile ka šoma bjalo ka morutiši wa dipalo. Lega go le bjalo, ka 1948 mmušo o ile wa thoma go golega Dihlatse.

Ngwageng o latelago ka October, ge ke be ke šoma polaseng ke ile ka kwa gore maphodisa a ile lapeng la ga Sannamees go yo nkgolega. Ge ke tšhabela polaseng ya Ngwanabo Rena Hugo Susi go yo kgopela madulo, ke ile ka hwetša gore le yena o sa tšwa go golegwa. Mosadi yo mongwe yoo ke bego ke mo roketše diaparo, o ile a re ke dule le yena. Ka morago ga moo, ke ile ka huduga go tloga polaseng e nngwe go ya go e nngwe, ke roka e bile ke tšwela pele ka modiro wa boboledi.

Mafelelong ge marega a thoma, Soviet State Security Committee (KGB) e ile ya nkhwetša toropong ya Tartu legaeng la Linda Mettig, mofsa yo a fišegago wa Hlatse yoo a bego a mpheta ka nywaga e sego kae. Ba ile ba nkgolega gomme ba ntšea gore ke yo botšološišwa. Ke ile ka ikwa ke tlontlolotšwe ka ge ke ile ka gapeletšwa gore ke apole diaparo ka moka ke lebeletšwe ke maphodisa a masogana. Lega go le bjalo, ka morago ga go rapela Jehofa ke ile ka tlelwa ke khutšo le go iketla.

Ka morago ga moo ke ile ka tsenywa ka seleng e nyenyane kudu yeo ke bego ke sa kgone le go patlama ka go yona. Ke be ke ntšhwa ka go yona feela ge ke be ke yo botšološišwa. Ka dinako tše dingwe maphodisa a be a re: “Ga re kgopele gore o latole gore Modimo o gona. Tlogela feela modiro wo wa gago wa bošilo! O ka ba le bokamoso bjo bo kgahlišago.” Ka dinako tše dingwe ba be ba ntšhošetša ka gore: “Na o nyaka go phela? Goba o nyaka go hwa le Modimo wa gago kua Siberia?”

Ke feditše matšatši a mararo ke sa dumelelwe go robala ge ke be ke botšološišwa leboelela. Go naganišiša ka melao ya motheo ya Beibele go ile gwa nthuša go kgotlelela. Mafelelong motho yoo a bego a mpotšološiša o ile a mpitša gore ke tlo saena fomo yeo e bego e bolela gore ke tlogela modiro wa boboledi. Ke ile ka re, “Ke naganišišitše kudu ka taba ye, gomme ke bona go le kaone gore ke dule mo kgolegong ke e-na le tswalano le Modimo go e-na le gore ke lokollwe eupša ke se sa amogelega go Yena.” Ka nako yeo motho yo a bego a mpotšološiša o ile a goeletša ka gore: “O setlaela! Ka moka ga lena le tlo golegwa gomme la išwa Siberia!”

Go Lokollwa ke sa Letela

Ka mo go makatšago, pele e ka ba bošego-gare, batho bao ba bego ba mpotšološiša ba ile ba mpotša gore ke tšee seo e lego sa-ka gomme ke sepele. Ka ge ke be ke tseba gore ba tlo ntšhala morago, ga se ka ya magaeng a Bakriste-gotee le nna ka gobane maphodisa a be a tla bona mo ba dulago gona. Ka kgonthe banna ba bararo ba ile ba ntšhala morago ge ke dutše ke sepela. Ka morago ga go rapelela tlhahlo go Jehofa, ke ile ka fapogela setarateng seo se se nago mabone gomme ka kitimela ka serapeng. Ke ile ka patlama fase gomme ka ikhupetša ka matlakala. Ke be ke kgona go kwa mešito ya banna bao ge ba sepela gomme ke ile ka bona seetša sa mabone a bona.

Go ile gwa feta diiri tše mmalwa gomme ka thoma go hwa bogatšu ka baka la ge phefo e be e tseneletše go fihla marapong. Mafelelong ke ile ka tšwa gomme ka sepela go bapa le setarata seo se adilwego mafsika ke rotše dieta e le gore ke se ke ka baka lešata. Ke ile ka tšwa ka toropong gomme ka sepela ka forong go bapa le mmila wa lephefo. Ke be ke patlama fase ge dikoloi di batamela. Ke ile ka fihla legaeng la Jüri le Meeta Toomel bao ba bego ba sa dule kgole le Tartu ka iri ya bohlano mesong.

Gatee-tee Meeta o ile a ntsenya ka gare ga sauna gore ke ruthele. Letšatšing le le latelago o ile a ya Tartu gomme a ikgokaganya le Linda Mettig. Linda o ile a mphegelela ka gore, “A re thome go bolela gona bjale gomme re akaretše Estonia ka moka ga yona ka ditaba tše dibotse.” Re ile ra thoma modiro wa rena wa boboledi ka morago ga gore ke fetoše ponagalo ya-ka ka go lokiša moriri lefsa, go tlola ka ditlolo tša go ikgabiša le go hwetša digalase tša mahlo. Dikgweding tše di latetšego re ile ra fihla metseng ya kgole ka dipaesekela. Re be re kgothatša badumedi-gotee le rena bao ba bego ba dula dipolaseng tšeo re bego re feta go tšona.

Dihlatse di ile tša rulaganya kopano ka July 24, 1950, ka phapošing e kgolo ya go bolokela furu ya morutwana yo mongwe wa Beibele kgaufsi le Otepää. Ka morago ga go kwa gore bahlankedi ba KGB ba kwele ka seboka seo go rerilwego gore se swarwe, re ile ra tsebiša Dihlatse tše dintši tšeo di bego di le tseleng ya go tla. Go ile gwa lokišetšwa gore e swarelwe lefelong le lengwe letšatšing le le latelago gomme ba ka bago 115 ba ile ba ba gona. Yo mongwe le yo mongwe o ile a ya gae a thabile e bile a ikemišeditše go feta le ge e le neng pele gore a dule a botega le ge a lebeletšane le diteko. *

Ka morago ga moo, nna le Linda re ile ra tšwela  pele ka boboledi le go kgothatša Bakriste-gotee. Ngwageng wona woo re ile ra tšea karolo punong ya ditapola gomme ra bolela le bašomi-gotee le rena ka molaetša wa Mmušo. Gaešita le mong wa polasa o ile a ema ke moka a re theetša ka nako e ka bago iri gomme a re, “Ditaba tše ga se tša tlwaelega!”

Nna le Linda re ile ra boela Tartu mo re ilego ra kwa gore Dihlatse tše dintši di golegilwe, go akaretša le mmago Linda. Bontši bja bagwera ba rena bo be bo golegilwe, go akaretša banenyana ba ga-Sannamees. Ka ge re be re tseba gore bahlankedi ba KGB ba be ba re nyaka, re ile ra reka dipaesekela tše pedi gomme ra tšwela pele re bolela ka ntle ga toropo ya Tartu. Bošegong bjo bongwe bahlankedi ba KGB ba ile ba nkhwetša legaeng la Alma Vardja, e lego Hlatse yeo e bego e sa tšwa go kolobetšwa. Eitše ge yo mongwe wa bona a lekola paseporoto ya-ka, a goeletša ka gore: “Ella! Ke kgale re go nyaka!” E be e le ka December 27, 1950.

Go Golegwa le go Išwa Siberia

Nna le Alma re ile ra phutha merwalo ya rena re thekgile ditho, ke moka ra dula fase ra ja. Bahlankedi ba KGB ba ile ba makala gomme ba re, “Ga le lle le go lla. Le no dula fase la ja.” Re ile ra araba ka gore, “Re ya kabelong ya rena e mpsha gomme ga re tsebe gore re tla hwetša neng dijo tše dingwe gape.” Ke ile ka tšea kobo ya wulu yeo ka morago ke ilego ka dira masokisi le di-glove ka yona. Ke ile ka išwa bothopša gotee le Dihlatse tše dingwe tša Estonia, ka morago ga go golegwa ka dikgwedi tše dintši. *

Go tloga Estonia re ile ra romelwa Leningrad (yeo ga bjale e bitšwago St. Petersburg), Russia, ka setimela gomme go tloga moo ra išwa dikampeng tšeo di tumilego gampe tša mošomo wa kgapeletšo kua Vorkuta, Komi, ka godimo ga Arctic Circle. Sehlopheng sa rena go be go e-na le Dihlatse tše tharo. Ke be ke ithutile leleme la se-Russia sekolong gomme ke be ke dutše ke itlwaetša lona ga e sa le go tloga nakong ya ge ke golegilwe. Ka gona, ge re fihla dikampeng ke be ke kgona go bolela se-Russia gabotse.

Kua Vorkuta re ile ra kopana le mosadi wa mo-Ukraine yoo a ilego a ba Hlatse ge a be a le kampeng ya tshwenyo ya ma-Nazi kua Poland. Ka 1945 yena gotee le Dihlatse tše dingwe tše 14 ba ile ba nametšwa sekepe seo Majeremane a bego a ikemišeditše go se nweletša Lewatleng la Baltic. Lega go le bjalo, sekepe seo se ile sa fihla se šireletšegile Denmark. Ka morago ga moo, ge a se na go boela Russia, o ile a golegwa ka baka la go bolela ditaba tše dibotse gomme a romelwa Vorkuta, moo a ilego a ba mothopo wa kgothatšo go rena.

Le gona re ile ra kopana le basadi ba babedi bao ba ilego ba re botšiša ka se-Ukraine gore, “Ke mang go lena yo e lego Hlatse ya Jehofa?” Re ile ra lemoga gatee-tee gore ke dikgaetšedi tša rena tša Bakriste! Ba ile ba re hlokomela le go re kgothatša. Bagolegwa ba bangwe ba ile ba re go be go le bjalo ka ge eka re be re e-na le lapa leo le bego le re emetše ge re fihla.

Go Hudušetšwa Dikampeng tša Kua Mordovia

Ge tlhahlobo ya tša kalafo e utolla gore ke na le bothata bja kgokgokgo ka December 1951, ke ile ka hudušetšwa kgolegong e kgolo ya Mordovia yeo e bego e le bokgole bja dikhilomithara tše e nyakilego go ba tše 1 500 ka borwa-bodikela go tloga Vorkuta, le yeo e bego e le bokgole bja dikhilomithara tše ka bago tše 400 ka borwa-bohlabela bja Moscow. Nywageng e latetšego ge ke be ke le moo ke ile ka kopana le Dihlatse tše di tšwago Jeremane, Hungary, Poland le Ukraine dikampeng tša basadi tšeo ke bego ke golegilwe go tšona. Le gona ke ile ka kopana le Maimu, e lego mogolegwa wa dipolitiki yo a bego a e-tšwa Estonia.

Maimu o ile a belega ngwana ge a be a le kgolegong kua Estonia gomme mohlapetši wa kgolego yo botho o ile a iša ngwana yoo go mmago Maimu. Ge re be re le kgolegong kua Mordovia, re ile ra ithuta Beibele le Maimu gomme o ile a amogela seo a bego  a ithuta sona. O ile a kgona go ngwalela mmagwe, yoo le yena a ilego a amogela ditherešo tša Beibele gomme a di ruta ngwana wa Maimu wa mosetsana e lego Karin. Maimu o ile a lokollwa kgolegong ka morago ga nywaga e tshela gomme a boelanywa le ngwana wa gagwe. Ge Karin a gotše o ile a nyalwa ke Hlatse-gotee le yena. Bobedi bja bona ba hlanketše ofising ya lekala ya Dihlatse tša Jehofa kua Tallinn, Estonia, nywageng e 11 e fetilego.

Kampa ya kgolego yeo e bego e le ka gare ga moago o mogolo wa kgolego wa kua Mordovia e be e e-na le lefelo leo le bego le bitšwa gore ke serobe. E be e le meago e menyenyane yeo e bego e le ka gare ga kampa yeo e bego e dula e hlapeditšwe. Nna gotee le Dihlatse tše dingwe tše tshela re ile ra išwa kampeng yeo ka baka la modiro wa rena wa Bokriste. Eupša le gona moo re ile ra dira dikopi tše dinyenyane tše di ngwadilwego ka letsogo tša Morokami gomme ra di nea ba bangwe dikampeng tšeo di bego di le kgaufsi. Mokgwa o mongwe woo re bego re o diriša e be e le wa go gonya sesepe, re tsenye dihlogo ka gare, gomme re se kgomaretše.

Nakong ya ge ke le dikampeng tša kua Mordovia, ke ile ka kgona go thuša batho ba fetago ba lesome gore e be barapedi ba Modimo. Mafelelong, ka May 4, 1956, ke ile ka botšwa gore, “O lokologile gore o ka sepela le go yo dumela go Modimo wa gago Jehofa.” Ke ile ka tšea leeto la go boela gae Estonia ka yona kgwedi yeo.

Nywaga e ka Bago 50 ke Boile Gae

Ke be ke sa šome, ke se na tšhelete e bile ke se na legae. Eupša matšatši a sego kae ka morago ga ge ke boile, ke ile ka kopana le mosadi yoo a ilego a bontšha kgahlego dithutong tša Beibele. O ile a ntumelela gore ke dule le yena gotee le monna wa gagwe ka lebakanyana foleteng ya bona e nago le phapoši e tee. Ke ile ka reka wulu ka tšhelete yeo ke bego ke e adimilwe gomme ka loga dijesi tšeo ke ilego ka di rekiša mmarakeng. Ka morago ke ile ka hwetša mošomo kua Tartu Cancer Hospital, moo ke ilego ka dira mešomo ya go fapa-fapana ka nywaga e e šupa. Go sa dutše go le bjalo, Lembit Toom le yena o ile a boa bothopša kua Siberia gomme re ile ra nyalana ka November 1957.

Bahlankedi ba KGB ba ile ba tšwela pele ba re beile leihlo gomme re be re tlaišwa ka mehla ka ge modiro wa rena wa boboledi o be o sa dutše o thibetšwe. Lega go le bjalo, re be re dira seo re ka se kgonago go botša ba bangwe ka tumelo ya rena. Lembit o hlalositše karolo ye ya bophelo bja rena ka tokollong ya Phafoga! (ya Seisemane) ya February 22, 1999. Dihlatse tšeo di bego di išitšwe bothopša di ile tša boela gae mafelelong a bo-1950 le go theoša le bo-1960 le bo-1970. Mafelelong a bo-1980, go be go e-na le Dihlatse tše fetago 700 kua Estonia. Mediro ya rena ya Bokriste e ile ya ngwadišwa ka molao ka 1991, gomme ga e sa le go tloga ka nako yeo palo ya Dihlatse Estonia e oketšegile go fihla go tše fetago 4 100!

Ga bjale go fetile nywaga e fetago 60 go tloga nakong ya ge ke e-ya sebokeng sa Dihlatse seo se bego se swaretšwe ka sephiring kua Estonia ka morago ga Ntwa ya II ya Lefase. Ga e sa le go tloga ka nako yeo, boikemišetšo bja-ka e be e le go theetša keletšo ya Beibele e rego, “Bôta Morêna, O dirê tše di botse.” Ke ithutile gore go dira bjalo go dira gore o ‘newe tše pelo ya gago e di kgopelago.’—Psalme 37:3, 4.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Ntlhakgolo go letlakala 29]

“A re thome go bolela gona bjale gomme re akaretše Estonia ka moka ga yona ka ditaba tše dibotse.”—Linda Mettig

[Seswantšho go letlakala 30]

Ke e-na le Dihlatse tše dingwe tše senyane kgolegong ya kua Mordovia

[Seswantšho go letlakala 30]

Lehono, ke e-na le monna wa-ka e lego Lembit