Go Phuhlama ga Boitshwaro Lefaseng ka Bophara

DAVID CALLAHAN, yo a ngwadilego puku ya morago bjale e bitšwago The Cheating Culture o itše: “Go hlalefetša go tletše gohle.” Gare ga mehuta e mengwe ya go hlalefetša kua United States, o bolela ka “go hlalefetša ga bana ba sekolo le barutwana ba kholetšhe, go kopiša mmino le difilimi ka tsela e sego molaong, bohodu bja mošomong, boradia bjo bogolo go tša tlhokomelo ya tša maphelo,” le go dirišwa ga di-steroids dipapading. O phetha ka gore: “Ge o kopanya mekgwa ka moka ya boitshwaro bjo bo sa amogelegego le bjo bo sego molaong o ka lemoga gore go na le bothata bjo bogolo kudu bja boitshwaro.”

The New York Times e boletše gore Hurricane Katrina, yeo e ilego ya hlasela United States mafelelong a 2005, “e tšweleditše mediro ya bofora, mananeo a tlhakodišo a boradia bjo bo makatšago le taolo e mpe ya mmušo e sa kago ya bonwa historing ya lehono.” Setho sa palamente ya U.S. se begile gore: “Boradia bjo bo dirwago ka go hloka dihlong le sebete seo bo dirwago ka sona gotee le tsela yeo tšhelete le dilo tše dingwe tša bohlokwa di senywago ka yona ruri di a makatša.”

Ke therešo gore go sa dutše go e na le batho bao ba bontšhago botho ka go se be le boithati. (Ditiro 27:3; 28:2) Eupša gantši re kwa batho ba re: “Ke tla boelwa ke’ng ge ke dira selo se?” Go bonala moya wo o tletšego ka kakaretšo e le wa gore motho a bee dikgahlego tša gagwe le boiketlo pele.

Nakong e fetilego go ile gwa thwe boitshwaro bjo bo gobogilego bjo bo dirwago ka go se be le dihlong le bjo bo bontšhago boithati ke bjona bo tlaleleditšego go phuhlameng ga tšwelopele e swanago le ya Mmušo wa Roma. Na seo se diregago ga bjale se ka ba se re lebiša tiragalong e nngwe ya bohlokwa kudu? Na karolo e nngwe le e nngwe ya lefase gona bjale e kgongwa ke “go oketšega ga go hloka molao” moo Beibele e bolelago e sa le pele gore go tla swaya bofelo bja tshepedišo ye ka moka ya dilo?—Mateo 24:3-8, 12-14; 2 Timotheo 3:1-5.

Go Phuhlama ga Lefaseng ka Bophara

Ge kuranta ya Africa News ya June 22, 2006 e bega ka “sehlopha sa batho seo se boledišanago goba se ithutago ka go gobošwa ka tša botona le botshadi le diswantšho tše di kgothaletšago bootswa” mekutwaneng ya karolong e nngwe ya Uganda e itše, “go se šetše ga batswadi ke gona go dirilego gore go be le koketšego ya bagweba-ka-mmele le go dirišwa gampe ga dihlare-tagi lefelong leo.” Kuranta yeo e itše: “Mohlankedi yo a ikarabelago ka Lefapha la Tšhireletšo ya Bana le Lapa Seteišeneng sa Maphodisa sa Kawempe e lego Mna. Dhabangi Salongo o itše go gobošwa ga bana le bošoro bja ka gae di oketšegile kudu.”

Go ya ka ngaka ya kua India, “setšhaba se lahlegelwa ke melao ya setšo ya boitshwaro.” Morulaganyi yo mongwe wa difilimi gona kua India o itše “go dirišwa gampe ga dihlare-tagi mo go oketšegilego le boitshwaro bjo bo gobogilego bja tša botona le botshadi ke leswao le lengwe la gore India e nwelela ‘bohloleng bja ka Bodikela.’”

Hu Peicheng, e lego mongwaledi phare-phare wa China Sexology Association kua Beijing o boletše gore: “Pele, setšhaba sa gabo rena se be se kgona go lemoga se se nepagetšego le se se fošagetšego. Ga bjale re dira selo le ge e le sefe seo re nyakago go se dira.” Sehlogo sa makasine wa China Today se beile taba ka mokgwa wo: “Setšhaba se thoma go kgotlelela batho bao ba ratanago le batho ba bangwe ka ntle ga lenyalo.”

Morago bjale kuranta ya Engelane ya Yorkshire Post e boletše gore: “Go bonala eka motho yo  mongwe le yo mongwe o apola diaparo tša gagwe gomme o diriša dikopano tša botona le botshadi bjalo ka sedirišwa sa go rekiša selo le ge e le sefe. Mo e ka bago molokong o fetilego batho ba ka ba ba ile ba befedišwa ke boitshwaro bjo bjalo. Lehono re hlaselwa ka diswantšho tša botona le botshadi go tšwa ka mahlakoreng ka moka gomme batho ka kakaretšo ba amogela diswantšho tše di kgothaletšago bootswa.” Kuranta yeo e okeditše ka gore: “Difilimi le dikgatišo tšeo pele di bego di lebelelwa e le tše loketšego batho ba nywaga e 18 le ka godimo ga moo ga bjale di lebelelwa e le tšeo di swanetšego malapa gomme go ya ka batho bao ba lego kgahlanong le diswantšho tše di kgothaletšago bootswa, di bontšhwa bana go sa fihlwe selo.”

The New York Times Magazine e itše: “[Bafsa ba bangwe ba lego mahlalagading] ba bolela ka [dikopano tša botona le botshadi tšeo ba bilego le tšona] ka go lebanya go etša ge ba ka bolela ka dijo tšeo ba tlago go di ja ka matena.” Makasine wa Tweens News, “the parentguide for 8 to 12-year-olds” o boletše gore: “Ngwanenyana o be a ngwadile molaetša o hlabago pelong ka mongwalo o swanago le wa ngwana gore: ‘Mma o nkgapeletša go beana mabaka le bašemane le go ba le dikopano tša botona le botshadi le bona. Ke na le nywaga e 12 feela . . . hle thušang!’”

Ruri mehla e fetogile! Kuranta ya Canada ya Toronto Star e boletše gore e sego kgale kudu “kgopolo ya gore basodoma ba dule gotee e be e galefiša batho.” Lega go le bjalo, Barbara Freemen, morutiši wa histori ya tša leago kua Yunibesithing ya Carleton, Ottawa o re: “Ga bjale batho ba re ‘Seo ke se dirago ka bophelo bja-ka ga se taba ya batho ba bangwe. Ga re nyake gore batho ba tsena-tsenane le bophelo bja rena.’”

Go molaleng gore nywageng e sego kae e fetilego boitshwaro bo phuhlame ka lebelo dinageng tše dintši go dikologa lefase. Ke’ng seo se tlišitšego diphetogo tše tše dikgolo? Wena ka noši o ikwa bjang ka tšona? Gona diphetogo tše di šupa eng ka bokamoso?