Kamoo o ka Šireletšago Bana ba Gago

KE BATHO ba mmalwa bao ba ratago go bolela ka taba ya go gobošwa ga bana ka tša botona le botshadi. Batswadi ba a thothomela ge ba nagana ka taba ye! Lega go le bjalo, kgobošo e bjalo e tšhošago le e sa thabišego ke selo sa kgonthe lefaseng la lehono gomme mafelelo a yona baneng e ka ba a senyago. Na ke gabohlokwa gore go naganišišwe ka taba ye? Ge e le gabotse, ke’ng seo o ikemišeditšego go se gafa bakeng sa go šireletša ngwana wa gago? Go ithuta ka go gobošwa mo go sa thabišego ke boiteko bjo bonyenyane bjo bo swanetšego go dirwa e le go šireletša bana. Tsebo e bjalo e ka dira phapano e le ka kgonthe.

O se ke wa dumelela leuba la kgobošo le go dira gore o se be le sebete. Bonyenyane o na le matla ao ngwana wa gago a se nago wona—matla ao go ka mo tšeago nywaga e mentši gore a be le wona. Go theoša le nywaga o hweditše tsebo e ntši, phihlelo le bohlale. Gore o atlege, o swanetše go oketša matla ao le go a šomiša ge o šireletša ngwana wa gago. Re tla ahla-ahla megato e meraro ya motheo yeo motswadi yo mongwe le yo mongwe a ka e gatago. Ke e latelago: (1) E-ba mošireletši wa pele wa ngwana wa gago kgahlanong le kgobošo, (2) ruta ngwana wa gago dilo tše itšego tša motheo gomme (3) o rute ngwana wa gago dilo tša motheo tšeo a ka di dirago bakeng sa go itšhireletša.

Na o Mošireletši wa Pele wa Ngwana wa Gago?

Boikarabelo bjo bogolo bja go šireletša bana kgahlanong le go gobošwa ke bja batswadi e sego bja bana. Ka gona batswadi ba swanetše go rutwa pele go ka rutwa bana. Ge e ba o le motswadi, go na le dilo tše mmalwa tšeo o swanetšego go di tseba mabapi le go gobošwa ga bana. O swanetše go tseba gore bagoboši ba bana ke bomang le gore ba ba goboša bjang. Gantši batswadi ba nagana gore bagoboši ke batho bao ba sa ba tsebego bao ba khutago lefsifsing bao ba nyakago go thopa le go kata bana. Bagoboši ba ba bjalo ba gona e le ka kgonthe. Mekero ya ditaba gantši e re tsebiša bona. Lega go le bjalo, ke ba mmalwa  kudu. Melatong e ka bago 90 lekgolong ya go gobošwa ga bana ka tša botona le botshadi, mogoboši ke motho yoo ngwana a mo tsebago le go mmota.

Ka tlhago, o ka se rate go dumela gore moagišani wa gago yo botho, morutiši, mohlokomedi wa tša maphelo, mohlahli goba wa leloko a ka kgahlegela ngwana wa gago gampe. Therešo ke gore batho ba bantši ga ba bjalo. Ga go hlokagale gore o belaele motho yo mongwe le yo mongwe yo o mmonago. Lega go le bjalo, o ka šireletša ngwana wa gago ka go ithuta kamoo mogoboši yo a tlwaelegilego a šomago ka gona.—Bona lepokisi go letlakala 6.

Go tseba makatika ao go ka dira gore wena bjalo ka motswadi o itokišetše gabotse go ba mošireletši wa pele wa ngwana wa gago. Ka mohlala, o tla dira’ng ge e ba motho yo mongwe yo a bonagalago a kgahlegela bana kudu go feta batho ba bagolo a kgetha go nea ngwana tlhokomelo e kgethegilego le dimpho goba a šišinya go šala le ngwana goba a rata go intšha le ngwana wa gago ba le noši? Na o swanetše go phetha ka gore motho yoo ke mogoboši? Aowa. O se ke wa kitimela go dira diphetho. Ditiro tše bjalo e ka ba tše di se nago molato. Lega go le bjalo, di ka go phafoša. Beibele e re: “Lešilo le dumêla ’taba tšohle; mohlale ó hlatha dikxatô.”—Diema 14:15.

Gopola, ge e ba o belaela motho le ge e le ofe yo a ithapelago go go direla selo se itšego, o ka no ba o nepile. Nyakišiša ka kelohloko motho le ge e le ofe yo a ithapelago go fetša nako a nnoši le ngwana wa gago. Tsebiša motho yoo gore o ka tla ka nako le ge e le efe go tlo bona ngwana wa gago. Melissa le Brad, batswadi ba bašemane ba bararo, ba ba šedi ge ba tlogela ngwana a nnoši le motho yo mogolo. Ge morwa yo mongwe wa bona a be a rutwa mmino ka gae, Melissa o ile a botša morutiši wa gagwe gore: “Ke tla tsena gantši ka phapošing ge o e-na le yena.” Tlhokomelo e bjalo e ka bonagala e le e feteletšego, eupša batswadi ba ba bona go le kaone go dira bjalo go e na le gore ba tle ba itshole ka morago.

Tšea karolo ka mafolofolo medirong ya ngwana wa gago, mošomong wa gagwe wa sekolo gomme o tsebe bagwera ba gagwe. Tseba ka botlalo ka maeto ao ba a rerago. Setsebi se sengwe sa bophelo bjo bobotse bja monagano seo se feditšego nywaga e 33 se šoma ka melato ya kgobošo ya tša botona le botshadi se boletše gore se bone melato e sa  balegego yeo e bego e ka thibelwa ka go ela hloko ga batswadi. Se tsopola mogoboši yo mongwe a re: “Batswadi ka kgonthe ba re nea bana ba bona. . . . Ruri ba nnolofaleditše dilo.” Gopola, bagoboši ba bantši ba kgetha bahlaselwa ba bonolo. Batswadi bao ka mafolofolo ba tšeago karolo medirong ya bana ba bona ba dira gore go be thata go hlasela bana ba bona.

Tsela e nngwe yeo ka yona o ka bago mošireletši wa pele wa ngwana wa gago ke ka go ba motheetši yo mobotse. Ke ka sewelo bana ba bolelago ka go gobošwa ga bona; ba ikwa ba le dihlong kudu le go tshwenyega ka tsela yeo ba bangwe ba tlago go itshwara ka yona. Ka gona, theetša ka kelohloko gaešita le go lebelela maswao a sa bonagalego. * Ge e ba ngwana wa gago a bolela selo seo se go tshwenyago, mmotšiše dipotšišo ka moya wo o fodilego gore o mo tutueletše go bolela. * Ge e ba a bolela gore ga a sa nyaka gore moledi yo a itšego a boe gape, mmotšiše gore ka baka la eng. Ge e ba a bolela gore motho yo mogolo o bapala le yena dipapadi tšeo a sego a di tlwaela, mmotšiše gore: “Ke dipapadi tša mohuta mang? O dira’ng?” Ge e ba a bolela gore motho yo mongwe o mo tsikiditlile, mmotšiše gore, “O go tsikiditlile kae?” O se ke wa akgofela go tšeela fase dikarabo tša ngwana. Bagoboši ba botša bana gore ga go motho yo a tlago go ba kgolwa gomme gantši seo ke therešo. Ge e ba ngwana a ile a gobošwa, go kgolwa le go thekgwa ke motswadi ke mogato o mogolo wa gore a boele sekeng.

Ruta Ngwana wa Gago Dilo tša Motheo

Puku e nngwe yeo e bolelago ka go gobošwa ga bana e tsopola mogoboši a re: “Ge o ka nnea ngwana yo a sa tsebego selo ka tša botona le botshadi, o nneile mohlaselwa wa-ka yo a latelago.” Mantšu ao a tšhošago ke kgopotšo ya bohlokwa go batswadi. Bana bao ba sa tsebego selo ka tša botona le botshadi ke bao go lego bonolo gore bagoboši ba ba goketše. Beibele e re tsebo le bohlale di ka re phološa  “’atleng tša batho-baradia.” (Diema 2:10-12) Na se ga se seo o se nyakelago ngwana wa gago? Ka gona, e le mogato wa bobedi wa motheo wa go mo šireletša, o se ke wa dika-dika go mo ruta ka taba ye ya bohlokwa.

Lega go le bjalo, se o se dira bjang? Batswadi ba mmalwa ba hwetša gore go ruta bana ka tša botona le botshadi go leša dihlong. Ngwana wa gago a ka hwetša thuto ye e mo leša dihlong le go feta gomme go ka se be bonolo gore a bolele le wena ka yona. Ka gona e-ba wa pele go dira bjalo. Melissa o re: “Re thomile e sa le ba banyenyane ka go ba ruta maina a ditho tša mmele. Re be re diriša mantšu a kgonthe, e sego polelo ya bana go ba bontšha gore ga go selo seo se sa tlwaelegago goba seo se lešago dihlong ka ditho le ge e le dife tša mebele ya bona.” Go ba ruta ka kgobošo go itlela gabonolo. Batswadi ba bantši ba botša bana ba bona gore dikarolo tša mebele ya bona tše di khupetšwago ke seaparo sa go rutha ke tša ka sephiring le tša bohlokwa.

Heather yo go boletšwego ka yena sehlogong se se fetilego o re: “Nna le Scott re boditše morwa wa rena gore lepele la gagwe ke setho sa ka sephiring, sa gagwe a nnoši e bile ga se sebapadišwa. Ga se selo seo motho le ge e le mang a ka bapalago ka sona—e sego mma, tate gaešita le ge e le ngaka. Ge re mo iša ngakeng, ke mo hlalosetša gore re mo iša moo gore ngaka e kgonthišetše gore tšohle di lokile le gore ke ka baka leo e ka mo swarago moo.” Batswadi ba ka bobedi ba tšea karolo dipoledišanong tše tše dinyenyane nako le nako gomme ba mo kgonthišetša gore a ka tla go bona ka mehla a ba botša ge e ba motho yo mongwe a mo swara ka tsela e fošagetšego goba a mo dira gore a ikwe a sa dudišege. Ditsebi tša tlhokomelo ya bana le thibelo ya kgobošo di kgothaletša batswadi ka moka gore ba be le dipoledišano tše bjalo le bana ba bona.

Ba bantši ba hweditše gore puku ya Ithute go Morutiši yo Mogolo * ke thušo e kgolo mabapi le go ruta bana taba ye. Kgaolo 32 yeo e nago le sehlogo se se rego “Kamoo Jesu a Ilego a Šireletšwa ka Gona” e na le molaetša o lebanyago eupša e le o homotšago bana tabeng ya dikotsi tša go gobošwa le bohlokwa bja go itšhireletša. Melissa o re: “Puku ye e re neile tsela e botse ya go gatelela seo re ilego ra se botša bana ba rena.”

Lefaseng la lehono bana ba swanetše go tseba gore go na le batho ba bangwe bao ba nyakago go kgoma bana goba gore bana ba ba kgome ka ditsela tše di sa swanelago. Ditemošo tše ga se tša swanela go dira gore bana ba tlale poifo goba go dira gore ba se bote batho ba bagolo ka moka. Heather o re: “E fo ba e le molaetša wa polokego. Ke molaetša o tee gare ga melaetša e mengwe yeo bontši bja yona e sa tswalanego le kgobošo. Ga se wa dira gore morwa wa-ka a tšhoge le gatee.”

Thuto ya ngwana wa gago e swanetše go akaretša pono e leka-lekanego ya go kwa. Go ruta ngwana go kwa ke thuto ya bohlokwa le e thata. (Bakolose 3:20) Lega go le bjalo, thuto e bjalo e ka fetelela. Ge e ba ngwana a rutwa gore ka mehla o swanetše go kwa motho le ge e le ofe yo mogolo go sa šetšwe maemo, a ka ba kotsing ya go gobošwa. Bagoboši ba akgofela go bona ge bana ba e-kwa motho le ge e le ofe. Batswadi ba bohlale ba ruta bana ba bona gore go kwa go lekanyeditšwe. Go Bakriste, seo ga se selo se thata bjalo ka ge go ka kwagala go le bjalo. E fo ba go ba botša gore: “Ge e ba motho le ge e le ofe a go botša gore o dire selo seo Jehofa Modimo a rego se fošagetše, ga se wa swanela go se dira. Gaešita le mma goba tate ga se ba swanela go go botša gore o dire selo seo Jehofa a rego se fošagetše. Ka mehla o ka botša mma goba tate ge e ba motho yo mongwe a re o dire selo se se fošagetšego.”

 Mafelelong, botša ngwana wa gago gore ga go motho yo a swanetšego go mmotša gore a go fihlele ditaba. Mmotše gore ge e ba motho le ge e le ofe a mo kgopela gore a go fihlele ditaba, ka mehla o swanetše gore a go botše. Go sa šetšwe seo a se boditšwego—gaešita le ge mogoboši a ka mo tšhošetša ka tsela e boifišago goba ngwana ka boyena a dirile phošo—go lokile gore ka mehla a botše mma goba tate ka yona. Thuto e bjalo ga se ya swanela go tšhoša ngwana wa gago. O ka mo kgonthišetša gore batho ba bantši ba ka se dire dilo tše bjalo—go mo kgoma mo ba sego ba swanela, go mmotša gore a se ke a kwa Modimo goba go mo kgopela gore a boloke sephiri. Go etša ge go rulaganywa tsela ya go phologa ge ntlo e ka fsa, ye ke melaetša ya go itšhireletša gomme mohlomongwe go ka se ke gwa nyakega gore e dirišwe le ka mohla.

Ruta Ngwana wa Gago Dilo tša Motheo Tšeo a ka di Dirago Bakeng sa go Itšhireletša

Mogato wa boraro wo re tlago go o ahla-ahla ke go ruta ngwana wa gago megato e bonolo yeo a ka e gatago ge e ba motho yo mongwe a leka go ikhola ka yena ge o se gona. Gantši mokgwa o mongwe wo o kgothaletšwago o swana le papadi. Batswadi ba botšiša gore: “O be o tla . . . ?” gomme ngwana a arabe. O ka re: “O be o tla dira’ng ge e ba re be re le lebenkeleng gotee gomme ra timelelana? O be o tla nkhwetša bjang?” Ngwana a ka no se go nee karabo yeo o bego o e letetše, eupša o ka mo hlahla ka dipotšišo tše di oketšegilego tše bjalo ka e rego “Na o ka nagana ka selo se sengwe seo o ka se dirago gore o bolokege?”

O ka šomiša dipotšišo tše di swanago go botšiša ngwana gore o be a ka itšhireletša bjang ge e ba motho yo mongwe a be a ka leka go mo swara ka tsela e sa swanelago. Ge e ba ngwana a tšhošwa ke dipotšišo tše bjalo gabonolo, o ka leka go mmotša kanegelo ka ngwana yo mongwe. Ka mohlala: “Ngwanenyana yo monyenyane o na le wa leloko yo a mo ratago, eupša o leka go mo swara ka tsela yeo a sego a swanela go mo swara ka yona. O nagana gore ngwanenyana yo o swanetše go dira’ng e le gore a itšhireletše?”

O swanetše go ruta ngwana wa gago gore a dire’ng boemong bjo bo swanago le bjo bo lego ka mo godimo? Mongwadi yo mongwe o re: “Go gana o tiile goba gore ‘O se ke wa dira bjalo!’ goba ‘Ntlogele!’ ke mantšu ao a atlegago kudu tabeng ya go tšhoša mogoboši le go dira gore a nagane lefsa ka go hlasela ngwana gomme a kgaotše.” Thušang ngwana wa lena gore a le bontšhe ka boripana seo a tlago go se dira ge a hlaselwa e le gore a se ke a boifa go goelela, go tšhaba ka pela le go le botša seo se diregilego. Ngwana yo a bonagalago a kwešiša tlwaetšo ye gabotse, a ka e lebala ka morago ga dibeke goba ka dikgwedi tše sego kae. Ka gona boeletšang tlwaetšo ye ka mehla.

Bahlokomedi ka moka ba ngwana go akaretša le ba banna—go sa šetšwe gore ke tate, tate wa mogodiši goba ditho tša gabo tša leloko tša banna—ba swanetše go tšea karolo dipoledišanong tše. Ka baka la’ng? Ka gobane ka moka bao ba tšeago karolo thutong ye, ge e le gabotse ba kgonthišetša ngwana gore le ka mohla ba ka se dire ditiro tše bjalo tša go goboša. Ka manyami, bontši bja kgobošo ya tša botona le botshadi bo direga ka lapeng. Sehlogo se se latelago se tla ahla-ahla kamoo o ka dirago gore lapa la gago e be lefelo le le šireletšegilego lefaseng le le tletšego kgobošo.

[Mengwalo ya tlase]

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 5]

E-ba mošireletši wa pele wa ngwana wa gago

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 7]

Ruta ngwana wa gago dilo tša motheo

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 8]

Ruta ngwana wa gago dilo tša motheo tšeo a ka di dirago bakeng sa go itšhireletša

[Lepokisi go letlakala 4]

KGOBOŠO YA TŠA BOTONA LE BOTSHADI—BOTHATA BJA LEFASE KA BOPHARA

Ka 2006 mongwaledi-phare-phare wa Ditšhaba tše Kopanego o ile a nea Seboka-kakaretšo sa Ditšhaba tše Kopanego pego ya lefase ya mabapi le bošoro bjo bo dirwago go bana yeo e rulagantšwego ke setsebi se se ikemetšego bakeng sa UN. Go ya ka pego yeo, ngwageng wa morago bjale go akanyetšwa gore banenyana ba dimilione tše 150 le bašemane ba dimilione tše 73 ba nywaga ya ka tlase ga e 18 ba ile ba “gapeletšwa go ba le kopano ya botona le botshadi goba ba gobošwa ka mekgwa e mengwe ya bošoro bja tša botona le botshadi.” Dipalo-palo tšeo di a makatša, eupša pego e bolela gore: “Ruri dipalo-palo tše ga se tša kgonthe.” Go hlahlobja lefsa ga dinyakišišo tšeo di dirilwego dinageng tše 21 go šišinya gore mafelong a mangwe mo e ka bago 36 lekgolong ya basadi le 29 lekgolong ya banna e ile ya hlaselwa ka tša botona le botshadi bjaneng. Bontši bja bagoboši ba bona e be e le ba leloko!

[Lepokisi go letlakala 6]

MOKGWA WA GO GOKETŠA

Mogoboši a ka ba bohlale gomme a se gapeletše bahlaselwa ba gagwe. Go e na le moo, a ka kgetha go goketša bana ganyenyane-ganyenyane. O thoma ka go kgetha mohlaselwa, gantši ngwana yo a bonagalago a ka hlaselega gabonolo le yo a botago batho ka moka yo a ka kgonago go mo laola gabonolo. Se se latelago, o thoma go nea ngwana yoo tlhokomelo e kgethegilego. A ka leka le go dira gore batswadi ba ngwana ba mmote. Gantši bagoboši ke batho ba ba kgonago go ikgakanya kudu ka go itira eka ba kgahlegela ngwana le ba lapa.

Ge nako e dutše e e-ya, mogoboši o tla thoma go lokišeletša ngwana gore a mo goboše. Ganyenyane-ganyenyane o thoma go kgoma ngwana le go mmontšha lerato ka tsela e bonalago e se na kotsi, go bapala ka go kakadipana le yena le go mo tsikiditla. A ka mo nea dimpho ka botho le go thoma go kgaoganya ngwana le bagwera ba gagwe, bana babo le batswadi e le gore a ka fetša nako a nnoši le yena. Ka nako e nngwe a ka kgopela ngwana gore a boloke sephiri se senyenyane a se ke a botša batswadi—mohlomongwe mpho yeo a mo neilego yona goba leeto la nakong e tlago leo a rerilego go le tšea le yena. Maano a bjalo a mo lokišetša tsela ya go mo goketša. Ge mogoboši a bona gore ngwana le batswadi ba a mmota, o loketše go goboša ngwana.

Gape, a ka dira se ka bohlale go e na le gore e be yo a gapeletšago goba go ba yo šoro. A ka diriša gampe go nyaka go tseba ga ngwana ka tša botona le botshadi, a itira eka ke “morutiši” goba a ka šišinya gore ba bapale “papadi e kgethegilego” gotee gomme e be bona feela ba tsebago ka yona. A ka leka le go bontšha ngwana diswantšho tše di kgothaletšago bootswa e le gore a dire gore go bonale eka mokgwa woo o tlwaelegile.

Ge a atlegile go goboša ngwana, o tla rata go kgonthišetša gore ngwana a se ke a botša motho le ge e le ofe ka yona. A ka diriša maano a fapa-fapanego ao a akaretšago go mo tšhošetša, go mo gapeletša go dira dilo ka tlase ga ditšhošetšo, go mo phara ka molato goba dilo tše ka moka di kopane. Ka mohlala, a ka re: “Ke phošo ya gago. Ga se wa mpotša gore ke kgaotše.” A ka oketša ka gore: “Ge o ka botša batswadi ba gago, ba tla bitša maphodisa gomme ba nkiša kgolegong sa ruri.” Goba a ka re: “Ke sephiri sa rena. Ge e ba o bolela, ga go na motho yo a tlago go go kgolwa. Ge e ba batswadi ba gago ba ka kwa ka se, ke tla ba gobatša.” Maano a a bohwirihwiri le a mabe ao batho ba ba a dirišago ga a fele.

[Seswantšho go letlakala 5]

Tšea karolo medirong ya ngwana wa gago

[Seswantšho go letlakala 7]

O se ke wa dika-dika go ruta ngwana wa gago ka tša botona le botshadi

[Seswantšho go letlakala 8]

Ruta ngwana wa gago go gana a tiile ge e ba a ka lebeletšana le mogoboši