Ke ka Baka La’ng re Boifa Lehu?

“Lehu ke selo se se boifišago go di feta; ka gobane ke mafelelo a bophelo.”—Aristotle.

MOSADI yo a itšego o be a lebelelwa ke dithaka tša gagwe e le motho yo a ineetšego, modumedi wa kgonthe. Ba bangwe ba be ba bile ba re ke “kokwane ya kereke ya gabo.” O be a rutilwe gore lehu ga se mafelelo a bophelo, eupša go e na le moo, ke tsela ya go ya bophelong bja ka morago ga lehu. Lega go le bjalo, ge a be a le kgaufsi le go hwa, o ile a nolwa moko ke poifo. Ka ge a be a dula a e-na le dipelaelo, mosadi yoo o ile a botšiša moeletši wa gagwe wa tša bodumedi gore: “Go na le [ditumelo tše dintši tša mabapi le seo se diregago ge motho a e-hwa]; o tseba bjang gore ke efe e nepagetšego?”

Mo e ka bago bodumedi bjo bongwe le bjo bongwe le lekoko le lengwe le le lengwe la batho le amogetše kgopolo ya gore batho ba tšwela pele ba phela goba gore ba tla phela gape ka morago ga lehu. Ke tumelo efe yeo e lego ya therešo gare ga tše tše dintši? Batho ba bantši ba belaela ka mo go feletšego ge e ba go e na le bophelo ka morago ga lehu. Go thwe’ng ka wena? Na o rutilwe gore batho ba tšwela pele go phela ka morago ga lehu? Na o dumela gore go bjalo? Na o boifa lehu?

Go Boifa go se be Gona

Banyakišiši ba bolela ka go tshwenyega ka go hwa e le “go boifa go hwa.” Nywaga-someng ya morago bjale go ngwadilwe dipuku le dipego tše dintši tša thutamahlale tšeo di bolelago ka taba ye. Lega go le bjalo, batho ba bantši ba kgetha go se bolele ka lehu. Lega go le bjalo, taba ya gore re a hwa e re gapeletša gore mafelelong re nagane ka lona. Bophelo bja motho bo fokola kudu—ka kakaretšo go hwa batho ba fetago 160 000 letšatši le letšatši! Motho yo mongwe le yo mongwe, go sa šetšwe gore ke mang, o a hwa, gomme taba ye e tšhoša ba bantši.

Ditsebi di arotše go boifa go hwa ka magoro a fapa-fapanego. Magoro a a akaretša go boifa bohloko, go boifa selo seo se sa tsebjego, go boifa go hwelwa ke baratiwa ba rena le go boifa ditla-morago tše šoro tšeo lehu le ka bago le tšona go bao ba šalago ba phela.

Poifo e kgolo go tše ka moka ke ya go boifa go  hwa. Go sa šetšwe ditumelo tša bona tša bodumedi, batho ba bantši ba boifišwa ke taba ya gore lehu ke mafelelo a bophelo. Thutamahlale le yona e oketša poifo ye. Ge e le gabotse, tsela yeo ditho tše dintši tša mmele di šomago ka yona ga bjale e ka hlaloswa ke polelo ya thutamahlale. Ge e le gabotse, ga go rathutaphedi, rathutamahlale goba setsebi sa kagego ya dikhemikhale tša mmele seo se kilego sa hwetša bohlatse ka mebeleng ya rena bja gore go na le selo seo se nago le bokgoni bja go phologa lehu la mmele. Ka baka leo, bo-rathutamahlale ba bantši ba hlalosa lehu la motho e le feela mogato woo diphedi di swanetšego go feta go wona.

Ka gona, ga go makatše ge batho ba bantši bao ba bonalago eka ba dumela gore go na le bophelo ka morago ga lehu ge e le gabotse ba boifa go hwa. Ka mo go kgahlišago, Kgoši Salomo wa bogologolo o hlalositše lehu la batho pukung ya gagwe ka tsela yeo ba bangwe ba ka e lebelelago e le e tšhošago.

“Leroleng”—Na ke Moo Batho ka Moka ba Felelago Gona?

Salomo o ngwadile ka pukung e nago le nywaga e 3 000 ya Mmoledi gore: “Xobane ba ba phelaxo ba tseba xore ba tlo hwa; ’me xo bahu xa xo se se tsebyaxo, xa ba sa newa selô, xobane ba lebetšwe. Xobane leratô la bôná, lehlôyô la bôná, lehufa la bôná, di fedile kxalê; xa ba sa na kabêlô neng le neng ya se se kaxo dirwa fá tlase xa letšatši.” O okeditše ka gore: “Tšohle tše ’atla sa xaxo se di kxônaxo, di dirê ka matla a xaxo, xobane kwa bo-dula-bahu mo O yaxo xôna, xa xo na modirô, xa xo na kxopolô, xa xo tsebô le bohlale.”—Mmoledi 9:5, 6, 10.

Salomo o ile a budulelwa go bolela gore “tše di tlêlaxo bana ba batho, di tlêla le diphôôfôlô; Xo hwa xo a swana . . . xa xo na se motho a fetaxo phôôfôlô ka sôna . . . Tšohle di leba felô xotee; tšohle di tšwa leroleng; ’me tšohle di boêla leroleng.”—Mmoledi 3:19, 20.

Gaešita le ge a ngwadilwe ke Kgoši Salomo, mantšu a lego ka mo godimo a buduletšwe ke Modimo gomme ke karolo ya Lentšu la gagwe le le ngwadilwego e lego Beibele. Mangwalo a gotee le a mangwe a mantši a lego ka Beibeleng ga a thekge tumelo e tletšego ya gore selo se sengwe ka gare ga rena se phologa lehu gomme sa tšwela pele se phela se le ka sebopego se sengwe. (Genesi 2:7; 3:19; Hesekiele 18:4) Ka gona, na Modimo o re botša gore ‘lerole,’ goba boemo bja go se be gona ke mafelelo a bophelo bja batho ka moka? Ga go bjalo le gatee!

Beibele ga e rute gore karolo le ge e le efe ya motho e phologa lehu. Lega go le bjalo, e nea kholofelo e kwagalago bakeng sa bao ba hwago. Sehlogo se se latelago se tla bontšha lebaka leo ka lona o sego wa swanela go boifa gore lehu ke mafelelo a bophelo bja motho.

[Lepokisi go letlakala 19]

Lenaba Le Sa Phemegego

Lehu le bitšwa gore ke lenaba la batho. Ke lenaba la kgonthe, gomme bohlatse bja seo re a bo bona. Go ya ka dipalo-palo tše dingwe, ngwaga o mongwe le o mongwe go hwa batho ba ka bago dimilione tše 59—palogare ya batho ba babedi ka motsotswana o mongwe le o mongwe. Batho ba hwa ka ditsela dife?

▪ Motho o tee o hwa ka baka la ntwa metsotswaneng e mengwe le e mengwe e 102.

▪ Motho o tee o a bolawa metsotswaneng e mengwe le e mengwe e 61.

▪ Motho o tee o a ipolaya metsotswaneng e mengwe le e mengwe e 39.

▪ Motho o tee o hwa ka baka la kotsi ya koloi metsotswaneng e mengwe le e mengwe e 26.

▪ Motho o tee o a hwa ka baka la malwetši ao a sepedišanago le tlala metsotswaneng e mengwe le e mengwe e meraro.

▪ Ngwana o tee yo a lego ka tlase ga nywaga e mehlano o a hwa metsotswaneng e mengwe le e mengwe e meraro.

[Lepokisi go letlakala 20]

MAITAPIŠO A LEFEELA

Ka November 9, 1949, James Kidd, moepi wa koporo yo a nago le nywaga e 70 o ile a nyamela dithabeng tša Arizona, U.S.A. Nywaga e mmalwa ka morago, ka morago ga gore go bolelwe semmušo gore o hwile, go ile gwa hwetšwa lengwalo la gagwe la kabo ya bohwa leo le bego le ngwadilwe ka phentshele gotee le mangwalo a bohlatse a peeletšo ya ditšhelete ya ditolara tše dikete. Lengwalong la gagwe la kabo ya bohwa, Kidd o hlalositše gore tšhelete ya gagwe e dirišetšwe nyakišišo ya go hwetša “bohlatse bjo itšego bja tša thutamahlale bja moya (soul) wa motho woo o phologago lehu.”

Kapejana ka morago ga moo, batho ba fetago 100 bao ba ipolelago gore ke banyakišiši le bo-rathutamahlale ba ile ba kgopela gore ba newe tšhelete yeo. Taba e ile ya išwa kgorong ya tsheko ka dikgwedi tše dintši gomme gwa ba le batho ba dikete-kete bao ba bolelago gore go na le moya (soul) o sa bonagalego. Mafelelong, moahlodi o ile a nea mekgatlo e mebedi ya tša nyakišišo yeo e nago le botumo bjo bobotse tšhelete yeo. Go šetše go fetile nywaga ya ka godimo ga e 50, gomme banyakišiši bao ba sa dutše ba palelwa ke go tšweletša “bohlatse bja tša thutamahlale bja moya (soul) wa motho woo o phologago lehu.”