Na Ruri Lehu ke Mafelelo a Bophelo?

MOHLOMONGWE ga go potšišo e nngwe e gakantšhago le yeo e dulago e botšišwa go etša ya gore go direga eng ka motho ka morago ga ge a hwile. Ka nywaga e dikete, batho ba bohlale kudu ba tšwago maemong a fapa-fapanego ba ile ba naganišiša ka potšišo ye. Eupša filosofi ya batho le nyakišišo ya tša thutamahlale di tšweleditše ditumelo tše di fapa-fapanego le dinonwane feela.

Go thwe’ng ka dithuto tšeo di hwetšwago ka Beibeleng? Ba bangwe ba ka phega kgang ya gore Beibele le yona e a gakantšha ge go tliwa tabeng ya lehu le bophelo bja ka morago ga lehu. Lega go le bjalo, e le gore re se ke ra beba sefahlego, re swanetše go lebeletšana le therešo ya gore kgakanego e bakwa ke madumedi a mantši ao a šilafatšago meetse a hlwekilego a dithuto tša Beibele ka maaka le dinonwane. Ge o hlokomologa metlwae le dinonwane gomme o kgomarela seo Beibele e tlogago e se bolela, o hwetša thuto yeo e nago le tlhaologanyo le yeo e neago kholofelo.

Seo o Bego o le Sona Pele o E-ba Gona

Tšea ka mohlala Mangwalo a mabedi ao a ngwadilwego ke Kgoši Salomo ao a tsopotšwego sehlogong se se fetilego. Mangwalo ao a bontšha gabotse gore bahu—ba batho le diphoofolo—ga ba tsebe selo le gatee. Ka baka leo, go ya ka Beibele, motho yo a hwilego ga a dire selo, ga a kwe selo, ga a na maikwelo goba megopolo.—Mmoledi 9:5, 6, 10.

Na go thata go dumela seo? Nagana ka se: Pele motho a e-ba gona o be a le kae? O be o le kae pele disele tše dinyenyane tše di tšwago go batswadi ba gago di kopana go bopa motho yo o lego yena? Ge e ba batho ba e-na le selo se itšego seo se sa bonagalego seo se phologago lehu, selo seo se ba se le kae pele ba ingwa? Therešo ke gore ga go na bophelo bjo o bo phetšego pele o e-ba motho bjo o ka bo gopolago. Pele o ingwa, o be o se gona. Therešo ke yona yeo.

Ka gona ke ga tlhaologanyo go phetha ka gore ge re e-hwa, re boela boemong bja go se be gona bjo re bego re le go bjona pele re phela. Go bjalo ka ge Modimo a boditše Adama ka morago ga ge a ile a se mo kwe gore: “O lerole; ’me sa xaxo ké xo boêla leroleng.” (Genesi 3:19) Ka kgopolo yeo, batho ga ba fapane le diphoofolo. Ge e le mabapi le boemo bja bahu, go bjalo ka ge Beibele e bolela gore: “Xa xo na se motho a fetaxo phôôfôlô ka sôna.”—Mmoledi 3:19, 20.

Na se se bolela gore bophelo bja motho bo lekanyeditšwe go nywaga-some e sego kae feela yeo e latelwago ke bosafelego bja go se sa ba gona? Goba na go na le kholofelo e itšego bakeng sa bahu? Ela hloko se se latelago.

Kganyogo ya Tlhago ya go Nyaka go Phela

Mo e ka bago motho yo mongwe le yo mongwe o lebelela lehu e le taba e sa thabišego. Batho ba bantši ka mo go kgethegilego ba phema go bolela ka taba ya gore ba tlo hwa goba ba phema gaešita le go nagana ka yona. Ka lehlakoreng le lengwe, thelebišene le difilimi di ba bontšha batho ba hwago ka ditsela ka moka tšeo di ka naganwago gomme mekero ya ditaba e tletše ka  ditaba le diswantšho tša kgonthe tša batho bao ba hwilego.

Ka baka leo, go hwa ga batho bao re sa ba tsebego go ka bonala e le karolo e tlwaelegilego ya bophelo. Lega go le bjalo, ge re lebeletšane le lehu la rena ka noši goba la moratiwa wa rena, go bonala lehu e le selo seo se sego sa tlwaelega le gatee. Lebaka ke gobane batho ba na le kganyogo e tseneletšego ya tlhago ya go nyaka go phela. Le gona re na le bokgoni bjo matla bja go lemoga nako le go kwešiša bosafelego. Kgoši Salomo o ngwadile gore Modimo “o bjetše bosafelego ka dipelong tša batho.” (Mmoledi 3:11, The Amplified Bible.) Ka tlase ga maemo a tlwaelegilego, re nyaka go phela ka mo go sa felego. Re nyaka bophelo bjo bo sa felego. Ga go na selo se se bontšhago gore diphoofolo di hlologelwa selo se bjalo. Di phela di sa lemoge selo ka bokamoso.

Bogolo bja Bokgoni bja Batho

Batho ga ba kganyoge go phela ka mo go sa felego feela, eupša gape ba na le bokgoni bja go dula ba swaregile le go šoma ka mo go sa felego. Go bonala bokgoni bja motho bja go ithuta bo sa lekanyetšwa. Go ile gwa thwe ga go selo tlholong seo se raraganego le seo se kgonago go lebeletšana ka katlego le maemo a thata go etša bjoko bja motho. Ka go se swane le diphoofolo, re na le menagano e šomago yeo e kgonago go nea mabaka le go kwešiša dilo tšeo re sa di bonego ka mahlo. Bo-rathutamahlale ga se ba hlwa ba kgona go kwešiša matla a bjoko bja motho ka mo go feletšego.

Bontši bja matla ao bo dula bo le gona ge re tšofala. Morago bjale ditsebi tša megalatšhika di sa tšwa go ithuta gore dikarolo tše dintši tša bjoko di tšwela pele di šoma gabotse gaešita le ge motho a tšofala. Banyakišiši bao ba šomago lefapheng la Center for Innovation in Science Learning la mokgatlo wa The Franklin Institute ba hlalosa gore: “Bjoko bja motho bo kgona go tšwela pele bo bapa le maemo le go ipeakanya lefsa. Bo ka tšweletša disele tše difsa gaešita le ge motho a tšofetše. Gantši go fokola monaganong mo go šoro go bakwa ke malwetši, mola go lahlegelwa ke matla a go gopola mo go sepedišanago le botšofadi go bakwa feela ke go se šome goba go se dire mediro yeo e tutuetšago matla a go nagana.”

Ka mantšu a mangwe, ge e ba re ka boloka bjoko bo šoma gabotse e bile bo sa hlaselwe ke malwetši, bo ka tšwela pele bo šoma ka mo go sa felego. James Watson, ra-thutaphedi wa dimolekule yo a bilego le karolo go utolleng kagego ya DNA, o re: “Bjoko ke selo se se raraganego kudu seo re sa tšwago go se utolla legohleng la rena.” Puku yeo e ngwadilwego ke ra-thutamahlale wa disele tša megalatšhika e lego Gerald Edelman e hlalosa gore karolo ya bjoko yeo e lekanago le hlogwana ya lehlokwa la mankgwari “e na le megalatšhika e dikete tše dimilione yeo e kopanago ka ditsela tšeo di hlaloswago e le tše sa balegego—mo e ka bago lesome leo le latelwago ke mafela a dimilione.”

Na go bonala e le ga tlhaologanyo gore batho ba phele nywaga-some e sego kae feela gaešita le ge ba neilwe bokgoni bjo bokaalo? Go kwagala go se na tlhaologanyo, go swana le go rwala santa e nyenyane kudu ka setimela se se telele se matla sa go rwala dithoto gomme o e iša lefelong leo le lego bokgoleng bja disenthimithara tše sego kae feela! Ka gona, ke ka baka la’ng batho ba e-na le bokgoni bjo bogolo gakaalo bja go nagana le go ithuta? Na e ka ba e le gore batho, go fapana le diphoofolo, ga se ba swanela go hwa le gatee—gore ba be ba bopetšwe go phela ka mo go sa felego?

Kholofelo e Tšwago go Modimo yo a Neago Bophelo

Taba ya gore re na le kganyogo ya tlhago ya go nyaka go phela le bokgoni bjo bogolo bja go ithuta e re lebiša phethong ye e nago le tlhaologanyo: Batho ba bopetšwe go phela nako e telele  e fetago nywaga e 70 goba 80 feela. Se le sona se re lebiša phethong e nngwe gape: Go swanetše go ba go e-na le Mohlami, Mmopi, Modimo. Melao e sa fetogego ya legohle le diphedi tše dintši tše di raraganego tše di lego mo lefaseng di thekga ka mo go feletšego tumelo ya go ba gona ga Mmopi.

Ge e le gabotse, ge e ba Modimo a re bopile re e-na le bokgoni bja go phela ka mo go sa felego, ke ka baka la’ng re e-hwa? Le gona, go direga’ng ka morago ga ge motho a hwile? Na ke morero wa Modimo go tsoša bahu? Go bonala e tla ba ga tlhaologanyo gore Modimo yo bohlale le yo matla a re nee dikarabo tša dipotšišo tše, le gona o dirile bjalo. Ela hloko se se latelago:

▪ Lehu e be e se karolo ya morero wa Modimo wa mathomong ka batho. Go tšwelela ga lehu ka lekga la pele ka Beibeleng go bontšha gore go hwa e be e se selo seo Modimo a bego a se reretše batho go tloga mathomong. Pego ya Beibele ya Genesi e hlalosa gore e le gore Modimo a nee banyalani ba pele, Adama le Efa sebaka sa go bontšha lerato la bona le potego, O ile a ba nea teko e bonolo. E be e akaretša thibelo ya go ja dienywa tša sehlare se itšego. Modimo o itše: “Mohla ò tl’o xo se ja O tlo hwa lehu.” (Genesi 2:17) Adama le Efa ba be ba tla hwa ge feela ba be ba ka rabela, ka go rialo ba palelwa ke teko. Pego ya Beibele e utolla gore ga se ba ka ba kwa Modimo, gomme ka go rialo ba ile ba hwa. Ka tsela yeo, batho ba ile ba thoma go se phethagale le go hwa.

▪ Beibele e bapiša lehu le boroko. E bolela ka go “swarwa ke borôkô bya lehu.” (Psalme 13:3) Pele a tsoša mogwera wa gagwe Latsaro, Jesu o hlaloseditše baapostola ba gagwe gore: “Latsaro mogwera wa rena o ile go khutša, eupša ke ya moo go yo mo tsoša borokong.” Gomme Jesu o ile a dira sona seo! Beibele e re ge a goeleditše, “motho [Latsaro] yo a bego a hwile a tšwa” ka “lebitleng la kgopotšo”—a phetše gabotse gape!—Johane 11:11, 38-44.

Ke ka baka la’ng Jesu a ile a bolela ka lehu e le boroko? Ka gobane motho yo a robetšego ga a dire selo. Ge motho a robetše boroko bjo bogolo, ga a lemoge dilo tšeo di diregago goba go feta ga nako. Ga a kwe bohloko goba go tlaišega. Ka  mo go swanago, ge motho a hwile ga a dire selo goba go lemoga selo. Eupša papišo ye ga e felele mo. Ge motho a robetše, re letetše gore a tsoge. Gomme yeo ke yona kholofelo yeo Beibele e e neago bahu.

Mmopi ka boyena o holofetša gore: “Ke tlo ba phološa kwa bo-dula-bahu [lebitla le le tlwaelegilego]; mo lehung ke tlo ba namolêla. Hee lehu! Mahloko a xaxo a kae? Hee bo-dula-bahu! Thsenyô ya xaxo e kae?” (Hosea 13:14) Boporofeta bjo bongwe bja Beibele bo bolela gore Modimo ‘o tlo tloša lehu ka go sa felego; Mong ’a bohle Morena o tlo phomola megokgo mahlong ohle.’ (Jesaya 25:8) Mogato wo wa go bušetša batho ba hwilego bophelong o bitšwa tsogo.

▪ Bao ba tsošitšwego ba tla phela kae? Bjalo ka ge go boletšwe pejana, batho ba na le kganyogo ya tlhago ya go nyaka go phela ka mo go sa felego. O be o ka rata go phela ka mo go sa felego kae? Na o tla kgotsofalela go tseba gore ka morago ga go hwa o tla tšwela pele o phela o le karolo ya matla a sa bonagalego a phelago legohleng, bjalo ka ge madumedi a mangwe a ruta bjalo? Na o tla rata go tšwela pele o phela o le motho yo a fapanego, o sa gopole motho yo o bego o le yena pele o e-hwa? Na kgopolo ya go phela gape o le phoofolo goba sehlare e a ipiletša go wena? Ge e ba o be o ka kgona go kgetha, na ruri o be o ka rata go phela lefelong leo le se nago dilo tšeo o di tlwaetšego le tšeo o di thabelago bjalo ka motho?

Ka tlase ga maemo a swanetšego, na o be o ka se rate go phela lefaseng la paradeise? Beibele e nea kholofelo yona yeo, e lego go phela ka mo go sa felego gona mo lefaseng. Modimo o bopile lefase bakeng sa wona morero woo—go dulwa ke bao ba tlago go mo rata le go mo hlankela ka mo go sa felego ka lethabo. Ke ka baka leo Beibele e rego: “Baloki e ba beng ba naxa, ba dula mo xo yôna ka mehla le ka mehla.”—Psalme 37:29; Jesaya 45:18; 65:21-24.

▪ Tsogo e tla direga neng? Taba ya gore lehu le bapišwa le boroko e bontšha gore gantši tsogo ga e direge gatee-tee ka morago ga lehu. Nako ya go “robala” e direga magareng ga nako ya go hwa le ya go tsošwa. Ka Beibeleng, monna yo a bitšwago Jobo o ile a botšiša potšišo e rego: “Ge monna yo a tiilego a e-hwa na a ka phela gape?” Ke moka o ile a araba ka gore: “Ke tla leta [ke le ka lebitleng], go fihla tokologo ya-ka e e-tla. [Modimo] o tla mpitša, gomme nna ke tla araba.” (Jobo 14:14, 15, NW) Ruri e tla ba mo go thabišago  ge nako yeo e fihla gomme bahu ba boelanywa le baratiwa ba bona!

Ga go Nyakege Gore re be le Poifo e Nolago Moko

Ke therešo gore kholofelo yeo Beibele e e neago ga e tloše poifo ka moka ya lehu. Ke ga tlhago go tshwenyega ka bohloko le kgateletšego tšeo di etelelago lehu pele. Go a kwešišega gore o ka boifa go lahlegelwa ke moratiwa wa gago ka lehu. Le gona, ge e ba o boifa ditla-morago tše bohloko tšeo lehu la gago le ka bago le tšona go baratiwa ba gago, seo le sona ke sa tlhago.

Lega go le bjalo, ka go utolla boemo bja kgonthe bja bahu, Beibele e re thuša go lahla poifo le ge e le efe e nolago moko ya lehu. Ga go nyakege gore o boife bophelo bja ka morago ga lehu bja go tlaišwa ke batemona diheleng tše di tukago mollo. Ga go nyakege gore o boife lefelo la lefsifsi moo meoya e sepe-sepelago e sa khutše ka mo go sa felego. Le gona ga go nyakege gore o boife gore bokamoso bo re swaretše feela bosafelego bja go ba boemong bja go se be gona. Ka baka la’ng? Ka gobane Modimo o na le matla a go gopola a sa lekanyetšwago, gomme o holofetša go tsoša bohle bao ba lego ka mogopolong wa gagwe gore ba tle ba phele mo lefaseng. Beibele e kgonthišetša se ka mantšu a: “Yêna Modimo, xo rena ké Modimo-Mophološi; Morêna Mong ’a rena ké Mo-nthša-lehung.”—Psalme 68:20.

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 21]

“O lerole; ’me sa xaxo ké xo boêla leroleng.”—Genesi 3:19

[Mantšu a ipiletšago a tsopotšwego go letlakala 22]

“[Modimo] o bjetše bosafelego ka dipelong tša batho.” —Mmoledi 3:11, The Amplified Bible

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 24]

Dipotšišo Tša Gago Tša Mabapi Le Lehu Di A Arabja

Re a dumela gore go na le dipotšišo tša mabapi le lehu le tsogo tšeo di sego tša arabja dihlogong tše. Ba bantši ba hweditše dikarabo tše di kgotsofatšago tša dipotšišo tše bjalo ka go ithuta Beibele ka kelohloko le Dihlatse tša Jehofa. Re go kgothaletša go dira se se swanago. Se se latelago ke dipotšišo tše mmalwa feela gare ga tšeo o tlago go di arabelwa:

▪ Dipolelwana tša Beibele tše bjalo ka “hele” le “letsha la mollo” di bolela’ng?

▪ Ge e ba go se na dihele tša mollo, batho ba babe ba otlwa bjang?

▪ Go ya ka Beibele, moya (spirit) o tlogela mmele ge motho a e-hwa. Moya (spirit) ke’ng?

▪ Ke ka baka la’ng go e-na le dipego tše dintši gakaakaa tša batho bao ba boledišanago le bahu?

▪ Lentšu “moya” (soul) le bolela’ng ka Beibeleng?

▪ Batho ba tla tsoga neng go tlo phela lefaseng la paradeise?

▪ Na bohle bao ba hwago ba tla tsošwa go sa šetšwe tsela yeo ba bego ba itshwere ka yona ge ba be ba sa phela?

Hle bona letlakala la ka morago la makasine wo go bona kamoo o ka ikhweletšago karabo e kwagalago e theilwego Beibeleng ya potšišo e nngwe le e nngwe go tše.

[Seswantšho go letlakala 23]

Jesu o itše o tla ‘tsoša Latsaro borokong’

[Seswantšho go letlakala 24, 25]

Akanya ka lethabo leo le tlago go ba gona ge baratiwa bao ba hwilego ba tsošwa!