Na go a Kgonega go Bota Motho yo Mongwe?

O be a tšewa e le ketapele go alafeng bohloko. Lega go le bjalo, ka nywaga ya ka godimo ga e lesome, go thoma ka 1996, ngaka ye yeo e tumilego ya go hwiša bogogoma e be e itlhametše dipoelo tša dithuto tšeo di gatišitšwego dikgatišong tše di hlomphegago tša kalafo.

NGAKA Steven L. Shafer yo a tsopotšwego ka go Anesthesiology News o re: “Ga ke kwešiše gore go tla bjang gore motho a dire selo sa mohuta wo.”

Ke’ng seo se ka tutueletšago ngaka yeo e hlomphegago go hlalefetša batho ba gabo yona? Ela hloko mabaka a mane ao e ka bago e le sebaki.

● Megabaru. Pegong ya New York Times, Ngaka Jerome Kassirer, yo e bego e le morulaganyi wa The New England Journal of Medicine, o hlalosa gore: “Ge banyakišiši ba le ka tlase ga tlamo ka gobane ba hwetša megolo ya bona go tšwa dikhamphaning tša [go tšweletša dihlare], go ba le tshekamelo e kgolo ya go tšweletša mafelelo a mabotse ao a holago khamphani.”

● Go atlega go sa šetšwe selo le ge e le sefe. Go dumelwa gore barutwana ba thutamahlale ba kua Jeremane ba lefile barutiši di-euro tše dikete tša letsogo-le-kobong bakeng sa go “hwetša” lengwalo la Bongaka, e lego leswao la katlego nageng yeo. Nyakišišo yeo e hlalositšwego ka go The New York Times e hweditše gore barutwana ba bantši bao ba robago melao ya boitshwaro ba itše ba be “ba ikemišeditše go latela melao e nepagetšego ya boitshwaro ka morago ga gore ba atlege.”

● Go hlokega ga mehlala e ka latelwago. Mabapi le barutwana ba sekolo se phagamego, moprofesara yo mongwe yo a tsopotšwego ka go The New York Times o boletše gore: “Re ka lekega go bolela gore ba lahlegetšwe ke melao ya motheo ya boitshwaro . . . Go kaone go bolela gore barutiši  ba bona le bao ba ba beelago mohlala le batho ka kakaretšo ga se ba ka ba ba thuša go aga le go diriša melao ya motheo ya boitshwaro di sa tloga fase.”

● Ditlwaelo tšeo di sa sepedišanego le melao ya motheo ya boitshwaro. Nyakišišong yeo e dirilwego go barutwana ba e ka bago ba 30 000, ba 98 lekgolong ba itše ba a dumela gore potego e bohlokwa ditswalanong tša batho. Lega go le bjalo, ba 8 go ba 10 ba dumetše gore ba kile ba botša batswadi ba bona maaka, gomme ba 64 lekgolong ba dumetše gore ba kile ba se botege ditlhahlobong ngwageng o fetilego.

Melao e Phagamego ya Motheo ya Boitshwaro

Bjalo ka ge go bontšhitšwe lepokising le lego letlakaleng le, go bonagala batho ba bopetšwe go bota ba bangwe. Lega go le bjalo, ka mo go kwagalago Beibele e bolela gore “pelo ya ngwana wa motho e rata bobe go tloga bjaneng bja gagwe.” (Genesi 8:21) O ka lwantšha bjang tshekamelo yeo gomme wa ganetša moya wa go se botege wo o atilego lehono? Melao ya motheo ya Beibele e latelago e ka thuša:

● “O se ke wa logela wa geno maanomabe, mola a dutše le wena a ikwa a lotegile.”—Diema 3:29.

Go rata moagišani go re tutueletša go mo kganyogela bophelo bjo bobotse, e sego go se mmotegele. Molao wo wa motheo o be o ka fediša mekgwa yeo e bakago tshwaro e mpe ya batho yeo e hlohleletšwago ke megabaru, e bjalo ka go rekišwa ga dihlare tša bofora, tšeo go boletšwego ka tšona lelokelelong le la dihlogo.

● “Therešo e tla ba gona ka mo go sa felego, maaka ona ke a nakwana.”—Diema 12:19, “Contemporary English Version.”

Ba bantši lehono ba dumela gore batho bao ba botegago ba ka se atlege. Eupša ipotšiše gore, ‘Ke’ng seo se lego bohlokwa kudu—na ke go hwetša meputso ka bjako goba go hwetša meputso ya nako e telele, go akaretša le seriti?’ Morutwana a ka hlalefetša ba bangwe mabapi le tsebo goba bokgoni bja gagwe ka go se botege ditlhahlobong, eupša o tla atlega bjang mošomong?

● “Moloki o sepela ka potego. Go thaba barwa ba gagwe bao ba tlago ka morago ga gagwe.”—Diema 20:7.

Ge e ba o motswadi, beela bana ba gago mohlala o mobotse ka go “sepela ka potego.” Ba hlalosetše kamoo wena o holegilego ka gona ka go latela tsela e lokilego ya bophelo. Ge bana ba bona motswadi a sepela ka potego, le bona ba ka tutueletšega go latela tsela e swanago ya potego.—Diema 22:6.

Na melao ya motheo ya Beibele yeo e lego ka mo godimo e a šoma? Na batho ba botegago ba a hwetšagala lehono?

[Ntlhakgolo go letlakala 4]

Go ya ka kuranta ya Le Figaro, batho ba oketšegago ba Fora “ba nagana gore baetapele setšhabeng—dipolitiking, go tša boiphedišo, go tša leago le tša setšo—ga ba itshware gabotse, gomme ga ba bone lebaka la go dira bjalo.”

[Lepokisi go letlakala 5]

NA RE BOPILWE RE ENA LE POTEGO?

Ditlhahlobo tšeo di dirilwego ke Michael Kosfeld, moprofesara wa taolo ya tša kgwebo wa Yunibesithing ya Frankfurt kua Jeremane, di mo lebišitše phethong ya gore potego ke “karolo ya tlhago ya motho.” Kosfeld o utolotše gore ge batho ba babedi ba dirišana, bjoko bja motho bo ntšha oxytocin, e lego homoune yeo e hlohleletšago potego. Kosfeld o bolela gore: “Ge e le gabotse, ke se sengwe sa dika tše di kgethegilego bathong. Ge re sa botege, seo se bolela gore re lahlegetšwe ke seka se bohlokwa sa tlhago.”