Na o be o Tseba?
Go ile gwa direga’ng ka Ninife ka morago ga gore Jona a hlokofale?
MO E ka bago ka 670 B.C.E., Asiria e be e le mmušo o mogolo lefaseng ka moka. Go ya ka wepesaete ya The British Museum “mmušo wo o be o tloga ka bodikela bja Cyprus gomme o fihla ka bohlabela bja Iran. Ka nako e nngwe o ile wa akaretša le Egipita. Motsemošate wa naga yeo e lego Ninife, e be e le toropo e kgolo lefaseng ka moka. E be e na le metse e mebotse ya ka mošate, mafelwana a mabotsana ao go bjetšwego matšoba le merogo le dilaeporari tše dikgolo. Maboto ao a terowilwego motse wa kgale wa Ninife a bontšha gore Kgoši Ashurbanipal o ile a re ke yena “kgoši e kgolo lefaseng ka moka” go swana le dikgoši tše dingwe tša Asiria. Ka nako yeo, Asiria le Ninife di be di ka bonagala di ka se tsoge di fentšwe.
Nakong ya ge Asiria e be e na le matla kudu, Jehofa o ile a diriša moporofeta wa gagwe Tsefanya go bolela e sa le pele gore: “[Jehofa] o tla . . . fediša Asiria. O tla dira Ninife lešope, tikologo e se nago meetse e etšago lešoka.” Le gona, moporofeta wa Jehofa e lego Nahume o ile a bolela e sa le pele gore: “Hulang silifera le gauta; . . . Motse o fetotšwe lefeela, ga o na selo e bile o šwalalane! . . . Yo mongwe le yo mongwe yo a go bonago o tla go tšhabela, a re: ‘Ninife e hutšwe!’” (Tsef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Mohlomongwe ge batho ba be ba ekwa boporofeta bjo ba ile ba ipotšiša gore: ‘Na seo se tla kgonega?’ ‘Na go a kgonega gore Asiria e matla e fenywe?’ Ruri seo se ka ba se ile sa dira gore batho ba makale.
Selo seo batho ba bego ba nagana gore se ka se direge se ile sa direga! Pejana ga ngwaga wa bo-600 B.C.E., Bababilona le Bamede ba ile ba hlasela Asiria gomme ba e fenya. Batho ba ile ba se sa hlwa ba dula Ninife gomme ba lebala ka motse wo ka mo go feletšego. Kgatišo yeo e tšweleditšwego ke The Metropolitan Museum of Art kua New York e re: “Batho ba ile ba se sa hlwa ba dula motseng wa Ninife. Ka morago, batho ba ile ba tseba gore go be go na le motse wa Ninife ge ba bala ka ona ka Beibeleng.” Kgatišo yeo e tšweleditšwego ke mokgatlo wa Biblical Archaeology e re: “Ga go motho yo a ilego a tseba gore mmušo wa Asiria e be e le o mogolo go feta mebušo ka moka yeo e kilego ya ba gona mo lefaseng.” Eupša ka 1845, moepi wa mašope e lego Austen Henry Layard o ile a thoma go epa mašope a motse wa Ninife. Dilo tšeo a ilego a di hwetša moo di be di bontšha gore Ninife e be e le motse o mogolo.
Go phethagala ga boporofeta bja Beibele bja mabapi le Ninife, go dira gore re tshepe gore boporofeta bja Beibele bja mabapi le gore Modimo o tlo fediša mebušo e megolo ya dipolotiki, le bjona bo tlo phethagala.—Dan. 2:44; Kut. 19:15, 19-21.