1, 2. (a) Bophelo bo be bo tla ba bjang ge nkabe re se na Beibele? (b) Ke neng moo Beibele e ka re holago kudu?

O NAGANA gore bophelo bja gago bo be bo tla ba bjang ge nkabe o se na Beibele? E be e tla ba mathata feela, ka gore o be o tla phela o se na tlhahlo e botse. O be o ka se tsoge o hweditše dikarabo tše di kwagalago tša dipotšišo tša mabapi le Modimo, bophelo le bokamoso. Le gona o be o ka se tsebe gore Modimo o be a dirišana bjang le batho mehleng ya bogologolo.

² Re leboga gore bophelo bja rena ga bo ka tsela yeo. Jehofa o re neile Lentšu la gagwe e lego Beibele. E bile o kgonthišeditše gore molaetša woo wa gagwe o dule o le gona. Moapostola Petro o ile a tsopola Jesaya 40:8. Ke therešo gore temana ye ga e bolele ka go lebanya ka Beibele, lega go le bjalo, e bolela ka molaetša wo o lego ka Beibeleng. (Bala 1 Petro 1:24, 25.) Le gona Beibele e ka re hola kudu ge e ba re e bala ka leleme leo re le kwešišago. Bao ba ratago Lentšu la Modimo ke kgale ba tseba taba yeo. Mengwageng e makgolo e fetilego, batho bao ba botegago ba ile ba dula ba fetolela Lentšu la Modimo le go le phatlalatša, gaešita le ge go dira bjalo go be go se bonolo ka mehla. Morero wa bona o be o dumelelana le thato ya Modimo ya gore “mehuta yohle ya batho e phološwe gomme e fihle tsebong e nepagetšego ya therešo.”​—1 Tim. 2:3, 4.

3. Re tlo ahlaahla’ng sehlogong se? (Bona seswantšho seo se lego mathomong a sehlogo.)

 ³ Sehlogong se, re tlo ahlaahla mehlala yeo e bontšhago gore Lentšu la Modimo le kgonne go dula le le gona gaešita le ge (1) maleme a be a dula a fetoga, (2) maemo a dipolotiki a be a gapeletša batho go bolela leleme le le swanago, goba leleme le tee, le (3) batho ba be ba ganetšwa go fetolela Beibele. Go ithuta ka se go tlo re hola bjang? Go tlo re thuša go hlompha Lentšu la Modimo. Le gona go tlo re thuša gore re rate Mongwadi wa Beibele kudu, yena yoo a re ngwaletšego yona gore re holege.​—Mika 4:2; Baroma 15:4.

4. (a) Maleme a fetoga bjang ge nako e dutše e eya? (b) Ke’ng se se bontšhago gore Modimo wa rena ga a kgetholle maleme, gona seo se dira gore o ikwe bjang?

⁴ Ge nako e dutše e eya, maleme a a fetoga. Mantšu le dipolelwana tšeo re bego re tlwaetše go di diriša di feleletša di se sa kwagala. Mohlomongwe o tseba mehlala yeo e bontšhago gore leleme leo o le bolelago le fetogile. Go bjalo le ka Seheberu le Segerika, e lego maleme ao dikarolo tše dikgolo tša Beibele di bego di ngwadilwe ka ona. Seheberu sa mehleng yeno le Segerika di fapana kudu le Seheberu le Segerika tša mehleng ya ge Beibele e be e sa ngwalwa. Ka baka leo, motho le ge e le ofe yo a nyakago go kwešiša Lentšu la Modimo o swanetše go bala diphetolelo tša lona—gaešita le bao ba tsebago Seheberu le Segerika sa mehleng yeno. Ba bangwe ba nagana gore ba swanetše go ithuta Seheberu le Segerika tša bogologolo gore ba kgone go bala Beibele ka maleme ao e ngwadilwego ka ona mathomong. Eupša seo se ka no se ba thuše ka selo. * Re leboga gore ga bjale Beibele goba dikarolo tša yona, e fetoletšwe ka maleme a e ka bago a 3 000. Go molaleng gore Jehofa o nyaka gore batho ba “ditšhaba tšohle, meloko yohle [le] maleme ohle” ba holwe ke Lentšu la gagwe. (Bala Kutollo 14:6.) Na se ga se dire gore o ikwe o rata kudu Modimo wa rena yo lerato le yo a se nago kgethollo?​—Dit. 10:34.

5. Ke ka baka la’ng batho ba ile ba rata Phetolelo ya King James?

⁵ Taba ya gore ge nako e dutše e eya maleme a a fetoga e šoma le malemeng ao Beibele e fetoletšwego go ona. Beibele yeo batho ba bego ba e kwešiša gabotse ge e be e sa tšwa go fetolelwa, e ka no se sa kwagala gabotse ge nako e dutše e eya. Nagana ka mohlala wa Beibele yeo e ilego ya fetolelwa lelemeng la Seisemane. Beibele yeo ke ya King James Version, yeo e fetoletšwego la mathomo ka 1611. Batho ba bantši ba ile ba e rata kudu, e bile e ile ya thuša gore batho ba rate Seisemane. * Eupša ka maswabi, Beibele ye ga se ya ka ya thuša batho go tseba leina la Modimo. E be e diriša leina “Jehofa” ditemaneng tše sego kae feela, gomme e diriša lentšu “MORENA” ka ditlhaka tše dikgolo ditemaneng tše dingwe tša Mangwalo a Seheberu, moo leina la Modimo le bego le tšwelela gona mengwalong ya mathomong. Dikgatišo tša yona tša ka morago le tšona di ile tša diriša lentšu “MORENA” ka ditlhaka tše dikgolo ditemaneng tše dingwe tša Mangwalo a Bakriste a Segerika. Ka baka leo, Phetolelo ya King James e thekga taba ya gore Leina la Modimo le swanetše go tšwelela ka mangwalong ao batho ba a bitšago Testamente e Mpsha.

6. Ke ka baka la’ng re leboga kudu Phetolelo ya Lefase le Lefsa?

⁶ Lega go le bjalo, mantšu a mantši ao a dirišitšwego ka Phetolelong ya King James le Dibeibeleng tša Sepedi ga a sa kwagala ka gore ke a kgale. Go bjalo le ka Dibeibele tša maleme a mangwe tšeo di fetoletšwego kgale kudu. Ka gona, na ga re leboge gore rena re na le Phetolelo ya Lefase le Lefsa ya Mangwalo a Makgethwa  yeo e fetoletšwego ka leleme la mehleng yeno? Phetolelo ye e hwetšagala e feletše goba ka karolo ya yona ka maleme a ka godimo ga a 150, gomme seo se dira gore batho ba dinageng tše dintši ba be le yona. Ka ge phetolelo ye e fetoletšwe ka tsela e kwagalago le e bonolo, e dira gore molaetša wa Lentšu la Modimo o re kgome dipelo. (Ps. 119:97) Se se kgahlišago le go feta ke gore Phetolelo ya Lefase le Lefsa e bušeditše leina la Modimo ditemaneng tšeo le swanetšego go tšwelela go tšona ka Mangwalong.

7, 8. (a) Ke ka baka la’ng Bajuda ba bantši ba lekgolong la boraro la mengwaga B.C.E. ba be ba thatafalelwa ke go kwešiša Mangwalo a Seheberu? (b) Septuagint ya Segerika ke’ng?

⁷ Nakong e nngwe, maemo a dipolotiki a ile a gapeletša gore batho ba bolele leleme letee. Modimo o ile a dira’ng go kgonthišetša gore maemo ao ga a dire gore Lentšu la gagwe le se kwagale? Anke re boleleng ka mohlala wa bogologolo wo o tlago go re thuša go araba potšišo ye. Dipuku tša mathomo tše 39 tša Beibele di be di ngwadilwe ke Baisiraele, goba Bajuda. Ke bona ba pele bao ba bego ba “gafetšwe dipolelo tše kgethwa tša Modimo.” (Baroma 3:1, 2) Eupša lekgolong la boraro la mengwaga B.C.E., Bajuda ba bantši ba be ba thatafalelwa ke go kwešiša Seheberu. Ka baka la’ng? Ka baka la gore Mmuši wa Gerika e lego Alexander yo Mogolo o be a buša le dinageng tšeo a bego a di fentše. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Ge Mmušo wa gagwe o dutše o gola, batho bao a bego a ba buša ba ile ba thoma go bolela Segerika, go akaretša le Bajuda bao ba bego ba dula dinageng tša kgole le Gerika. Ka gona ge Bajuda ba bantši ba be ba thoma go bolela Segerika, ba ile ba se sa kwešiša Mangwalo a Seheberu. Tharollo ya bothata bjo e bile efe?

⁸ Mo e ka bago magareng a lekgolo la boraro la mengwaga B.C.E., dipuku tša mathomo tše hlano tša Beibele, di ile tša fetolelwa go tšwa go Seheberu go ya go Segerika. Ke moka Mangwalo a mangwe ka moka a Seheberu a ile a fetšwa go fetolelwa Segerikeng lekgolong la bobedi la mengwaga B.C.E. Mangwalo ao ka moka ge a kopane a ile a bitšwa Septuagint ya Segerika. Septuagint ke phetolelo ya mathomothomo yeo e tsebjago ya Mangwalo ka moka a Seheberu.

9. (a) Septuagint le diphetolelo tše dingwe tša kgale tša Beibele di thušitše babadi ba Lentšu la Modimo bjang? (b) Wena o rata karolo efe ka Mangwalong a Seheberu?

⁹ Septuagint e ile ya thuša Bajuda ba bantši le batho ba bangwe gore ba kgone go bala seo se bego se bolelwa ka Mangwalong a Seheberu. Nagana kamoo ba ilego ba thaba ka gona ge ba be ba kgona go kwa goba go bala Lentšu la Modimo ka Segerika, e lego leleme leo re ka rego e be e šetše e le segagabo bona! Ge nako e dutše e eya, dikarolo tše dingwe tša Beibele di ile tša fetolelwa malemeng a mangwe ao a bego a bolelwa ke batho ba bantši, a go swana le Sesiria, Segoth le Selatine. Ka ge ga bjale batho ba be ba bala Mangwalo a Makgethwa ka maleme ao ba a kwešišago, ga go pelaelo gore ba bantši ba bona ba ile ba thoma go ba le dikarolo tše itšego ka Mangwalong tšeo ba bego ba di rata kudu, go swana le rena lehono. (Bala Psalme 119:162-165.) Ruri Lentšu la Modimo le kgonne go dula le le gona gaešita le ge batho ba ile ba gapeletšega go bolela leleme le tee!

10. Ke ka baka la’ng batho ba bantši mehleng ya John Wycliffe ba be ba se na Dibeibele?

¹⁰ Dinakong tše dingwe, batho bao ba nago le matla ba ile ba leka go thibela batho go ba le Beibele. Lega go le bjalo, batho ba dipelo tše dibotse ba ile ba lwantšha seo. Ka mohlala, nagana ka seithuti sa bodumedi e lego John Wycliffe, yoo a phetšego Engelane mengwageng e 600 e fetilego. O be a dumela gore motho yo mongwe le yo mongwe o swanetše go holwa ke Lentšu la Modimo. Eupša ge nako e dutše e eya, batho ba bantši kua Engelane ba ile ba se sa kgona go ba le Dibeibele.  Ka baka la’ng? Ka gobane ba bantši ba be ba se na tšhelete ya go di reka, ka gore di be di ngwalollwa ka letsogo gomme go dira bjalo go tura kudu. Go oketša moo, batho ba bantši ba be ba sa kgone go bala le go ngwala. Gaešita le ge ba ka ba ba be ba balelwa Beibele kerekeng, go ka direga gore ba be ba sa kwešiše seo ba bego ba se balelwa. Ka baka la’ng? Ka gobane Beibele yeo e bego e amogelwa ke Kereke ya Engelane (e lego Vulgate) e be e ngwadilwe ka Selatine. Le gona, ka nako yeo Selatine se be se se sa bolelwa. Ba be ba tla thušwa bjang gore le bona ba hwetše matlotlo ao a lego ka Lentšung la Modimo?​—Die. 2:1-5.

11. Beibele ya Wycliffe e bile le mafelelo afe?

¹¹ Ka 1382, go ile gwa tšweletšwa phetolelo ya Seisemane yeo ka morago e ilego ya tsebja e le Beibele ya Wycliffe. Balatedi ba Wycliffe ba ile ba e rata kudu. Baebangedi ba ba basepedi, bao ba bego ba tsebja e le Malollards goba balatedi ba John Wycliffe, ba ile ba sepela motse le motsana nageng ka moka ya Engelane ba ruta batho ba maemo a tlasana Lentšu la Modimo le go ba nea lona. Gantši ba be ba balela batho bao ba bego ba kopana le bona ditemana tša Beibele ya Wycliffe gomme ba ba nea kopi ya yona yeo e ngwadilwego ka letsogo. Maiteko a bona a ile a thuša batho ba bantši gore ba thome go rata Lentšu la Modimo.

12. Baruti ba ile ba dira’ng ka Wycliffe le balatedi ba gagwe?

¹² Baruti ba ile ba arabela bjang? Ba ile ba hloya Wycliffe, Beibele ya gagwe le balatedi ba gagwe. Baruti bao ba ile ba tlaiša balatedi ba Wycliffe. Ba ile ba tsoma dikopi tše dintši ka mokgwa wo ba ka kgonago tša Beibele ya Wycliffe gomme ba di fediša. Gaešita le ka morago ga ge Wycliffe a hwile, baruti ba ile ba tšwela pele ba mmitša gore ke mohlanogi. Ka ge go sa kgonege gore motho yo a hwilego a tlaišwe, baruti bao ba ile ba epolla marapo a Wycliffe, ba a fiša ka mollo gomme ba a lahlela nokeng ya Swift. Lega go le bjalo, Kereke ya Engelane ga se ya ka ya kgona go thibela batho bao ba bego ba nyaka go bala Lentšu la Modimo le go le kwešiša. Mengwaga e makgolo ka morago ga moo, batho ba bantši kua Engelane le dinageng tše dingwe ba ile ba thoma go fetolela Beibele le go dira gore e hwetšwe ke batho ka moka.

13. Ke’ng seo se kgahlišago ka lentšu la Modimo, gona seo se re botša’ng ka dikholofetšo tša Jehofa?

¹³ Lehono, Bakriste ga se ba swanela go nagana gore phetolelo ya Septuagint, Beibele ya Wycliffe  le King James Version, goba diphetolelo le ge e le dife tše dingwe tša Beibele di buduletšwe ke Modimo. Lega go le bjalo, ge re lebeledišiša histori ya diphetolelo tše le tše dingwe tše dintši, re hwetša bohlatse bja gore Lentšu la Modimo le kgonne go dula le le gona, go etša ge Modimo a boletše e sa le pele. Na se ga se tiiše tumelo ya gago ya gore dilo ka moka tšeo Jehofa a di boletšego e sa le pele le tšona di tlo phethagala?​—Josh. 23:14.

14. Go naganišiša ka maemo ao Beibele e fetilego go ona, go re thuša bjang go rata Mongwadi wa yona kudu?

¹⁴ Taba ya gore Beibele e phologile dikotsi tše dintši ga e no tiiša tumelo ya rena gwa felela moo, eupša gape e dira gore re rate Jehofa kudu. * Anke o ipotšiše gore: ‘Ke ka baka la’ng Jehofa a ile a itshwenya ka go re nea Lentšu la gagwe? Gona ke ka baka la’ng a ile a kgonthišetša gore le phologa dikotsi ka moka tšeo re boletšego ka tšona?’ Lebaka ke gore o a re rata, e bile o nyaka go re ruta gore re holege. (Bala Jesaya 48:17, 18.) Ka ge Jehofa a re rata, le rena re swanetše go mo rata le go kwa melao ya gagwe.​—1 Joh. 4:19; 5:3.

15. Re tlo araba dipotšišo dife sehlogong se se latelago?

¹⁵ Ka ge re tseba bohlokwa bja Lentšu la Modimo, re nyaka go ikhola ka lona ka botlalo. Ke’ng seo re ka se dirago gore re holege kudu ge re bala Beibele re nnoši? Ke’ng seo se ka re thušago go diriša Lentšu la Modimo gabotse ge re ruta batho tšhemong? Bao ba rutago ba le sethaleng ba ka bontšha bjang gore seo ba se rutago se thekgwa ke Mangwalo? Re tla araba dipotšišo tše sehlogong se se latelago.