DITŠHOŠETŠO: Ditšhošetšo tše bjalo ka go bola le kganetšo ga se tša fediša Beibele. Lega go le bjalo, bangwalolodi ba bangwe le bafetoledi ba lekile go fetoša molaetša wa Beibele. Mabakeng a mangwe, ba lekile go dira gore Beibele e dumelelane le dithuto tša bona go e na le go dira gore dithuto tša bona di dumelelane le Beibele. Ela hloko mehlala e latelago:

• Lefelo la borapedi: Magareng ga lekgolo la bone le la bobedi la mengwaga B.C.E., bangwadi ba Pentateuch ya Basamaria, goba dipuku tše hlano tša mathomo tša Beibele, ba ile ba itsenyetša mantšu a rego “O tla ikagela aletare Aargaareezem” lengwalong la Ekisodo 20:17. Ka go re’alo Basamaria ba be ba holofetše gore ba tla dira gore Mangwalo a thekge go aga ga bona tempele “Aargaareezem,” goba Thabeng ya Geritsima.

• Thuto ya Borarobotee: Mengwageng ya ka tlase ga e 300 ka morago ga gore Beibele e fetšwe go ngwalwa, mongwadi wa ditaba tša Borarobotee o ile a itsenyetša mantšu a rego: “kwa maxodimong . . . Ké Tata wešo, le Yêna Lentšu, le Môya o mokxêthwa. Xomme ba bararo bá ké batee” go 1 Johane 5:7. Mantšu ao ga a tšwelele dingwalweng tša mathomong. Bruce Metzger yo e lego seithuti sa Beibele o hlalosa gore “go tloga lekgolong la botshelela la mengwaga go ya pele,” mantšu ao a ile a “hwetšagala gantši dingwalweng tša Selatine sa Kgale le tša Vulgate [ya Selatine].”

• Leina la Modimo: Bafetoledi ba bantši ba Beibele ba ile ba kgetha go tloša leina la Modimo ka Mangwalong e le ge ba tsopola tumelakhwele ya Bajuda. Ba tlošitše leina leo gomme sebakeng sa lona ba ngwala direto tše bjalo ka “Modimo” goba “Morena,” e lego mantšu ao ka Beibeleng a sa šupego go Mmopi feela eupša gape a šupa go batho, dilo tšeo di rapelwago bodumeding bja maaka le go Diabolo.​—Johane 10:34, 35; 1 Bakorinthe 8:5, 6; 2 Bakorinthe 4:4. *

KAMOO BEIBELE E PHOLOGILEGO KA GONA: Sa pele, le ge bangwalolodi ba bangwe ba Beibele ba be ba se šedi e bile ba sa botege, go be go na le ba bantši bao ba bego ba na le bokgoni e bile ba le šedi kudu. Magareng ga lekgolo  la botshelela le la lesome la mengwaga C.E., Bamasorete ba ile ba ngwalolla Mangwalo a Seheberu ke moka ba tšweletša seo se tsebjago e le dingwalwa tša Bamasorete. Go begwa gore ba be ba bala mantšu le ditlhaka go bona ge e ba go se na phošo yeo e ka bago e dirilwe. Ge ba be ba bona eka go na le phošo sengwalweng seo ba bego ba ngwalolla go sona, ba be ba swaya seo ka thoko. Bamasorete ba ganne go fetoša mantšu a Beibele. Moprofesara Moshe Goshen-Gottstein o ngwadile gore: “E be e tla ba molato o mogolo go Bamasorete gore ba fetoše [molaetša wa Beibele] ka bobona.”

Sa bobedi, go hwetšagala ga dingwalwa tše dintši kudu tša bogologolo lehono ge e le gabotse go thuša diithuti tša Beibele go bona ge e ba go bile le diphošo. Ka mohlala, mengwageng e makgolo e fetilego, baetapele ba bodumedi ba be ba ruta gore diphetolelo tša bona tša Selatine di sa dutše di swere mongwalo o nepagetšego wa Beibele. Ka gona, ba ile ba itsenyetša mantšu a bofora go 1 Johane 5:7 yeo go boletšwego ka yona pejana sehlogong se. Phošo yeo e ile ya fetela gape le phetolelong yeo e dirišwago kudu ya Seisemane ya King James Version! Eupša dingwalwa tša kgale tšeo di ilego tša hwetšwa di ile tša utolla eng? Bruce Metzger o ngwadile gore: “Karolo yeo [e lego go 1 Johane 5:7] ga e gona dingwalweng ka moka tša bogologolo (tša Sesiria, se-Copt, Searmenia, Seethiopia, Searabia, Seslavonia), ge e se feela go tša Selatine.” Ka baka leo, diphetolelo tšeo di kaonefaditšwego tša Beibele ya King James Version le tša Dibeibele tše dingwe di tlošitše karolo yeo e fošagetšego.

Na dingwalwa tša bogologolo di bontšha gore molaetša wa Beibele o ile wa šireletšwa? Ge Mangwalo a go Phuthwa a Lewatleng le le Hwilego a be a hwetšwa ka 1947, diithuti di ile tša bapiša Mangwalo a Seheberu a Bamasorete le seo se hwetšwago mangwalong a go phuthwa a Beibele ao a bego a ngwadilwe pejana mengwageng e fetago e sekete. Yo mongwe sehlopheng sa barulaganyi ba Mangwalo a go Phuthwa a Lewatleng le le Hwilego o phethile ka gore lengwalo letee la go phuthwa “le nea bohlatse bjo bo sa belaetšego bja gore go ngwalollwa ga dingwalwa tša Beibele ke bangwalolodi ba Bajuda mengwageng e fetago e sekete e fetilego go dirilwe ka go botega kudu le ka šedi.”

Bokgobapukung bja Chester Beatty kua Dublin, Ireland, go na le dingwalwa tša phaphirase tšeo di kgobokeditšwego tše di emelago mo e ka bago puku e nngwe le e nngwe ya Mangwalo a Makgethwa a Segerika, go akaretša dingwalwa tša kgale tša mo e ka bago lekgolong la bobedi la mengwaga C.E.—mengwageng e ka bago e 100 feela ka morago ga gore Beibele fetšwe go ngwalwa. The Anchor Bible Dictionary e re: “Le ge Dingwalwa tša Phaphirase di nea tsebišo e ntši e mpsha ya mongwalelo, di bontšha gape le ka go swana mo go makatšago ga histori ya go ngwalollwa ga dingwalwa tša Beibele.”

MAFELELO: Dingwalwa tše dintši tša bogologolo tša Beibele di thušitše go kaonefatša molaetša wa yona go e na le gore di o senye. Mohlomphegi Frederic Kenyon o ngwadile ka Mangwalo a Makgethwa a Segerika gore: “Ga go na puku ya bogologolo yeo molaetša wa yona o nago le bohlatse bjo bontši gakaakaa. Gape ga go na morutwana yo a nago le pono e botse yo a ka ganago gore molaetša wa yona o fetišeditšwe go rena ka tsela e botegago.” Ge e le mabapi le Mangwalo a Seheberu, morutwana William Henry Green o itše: “Go ka bolelwa ka kgodišego gore ga go na puku ya bogologolo yeo e ilego ya ngwalollwa ka tsela e nepagetšego gakaakaa.”