Di Ile tša Botega Gomme tša se Boife ge di Lebeletšane le Kgatelelo ya Nazi

Ka June 17, 1946, Mohumagadi Wilhelmina wa Netherlands o ile a romela molaetša wa khomotšo lapeng la Dihlatse tša Jehofa kua Amsterdam. Morero wa wona e be e le go bontšha tlhompho bakeng sa morwa wa lapa le, Jacob van Bennekom, yoo a ilego a bolawa ke ma-Nazi nakong ya Ntwa ya II ya Lefase. Nywaga e fetilego, lekgotla la motse la Doetinchem, toropo ya ka karolong ya ka bohlabela bja Netherlands, le ile la phetha ka go reela setarata ka Bernard Polman, yoo le yena e lego yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa yo a ilego a bolawa nakong ya ntwa.

KE KA baka la’ng ma-Nazi a ile a fetogela Jacob, Bernard le ba bangwe ba Dihlatse tša Jehofa kua Netherlands nakong ya Ntwa ya II ya Lefase? Le gona ke eng seo se ilego sa kgontšha Dihlatse tše go dula di botega nywageng ya tlaišo e šoro gomme mafelelong tša hwetša tlhompho le go lebogwa ke magagabo tšona gotee le mohumagadi? Bakeng sa go hwetša se, anke re hlahlobeng tše dingwe tša ditiragalo tšeo di ilego tša lebiša thulanong e etšago ya Dafida le Goliata magareng ga sehlopha se senyenyane sa Dihlatse tša Jehofa le mokgatlo o mogolo wa dipolitiki le wa madira a Nazi.

Ba be ba Thibetšwe​—Eupša ba le Mafolofolo go Feta le ge e le Neng Pele

Ka May 10, 1940, madira a Nazi a ile a hlasela Netherlands. Ka ge dipuku tšeo di abjago ke Dihlatse tša Jehofa di be di pepentšha ditiro tša bobe bja Nazi gomme di bolelela Mmušo wa Modimo, ma-Nazi a ile a se ke a senya nako tabeng ya go leka go emiša mediro ya Dihlatse. Lebakeng la ka tlase ga dibeke tše tharo ka morago ga ge ma-Nazi a hlasetše Netherlands, a ile a ntšha taelo ya ka sephiring ya go thibela Dihlatse tša Jehofa. Ka March 10, 1941, pego ya kuranta e ile ya phatlalatša thibelo ye, ya latofatša Dihlatse ka go tšwetša pele lesolo “malebana le makgotla ka moka a mmušo le a kereke.” Ka baka leo lesolo la go tsongwa ga Dihlatse le ile la tiišwa.

Ka mo go kgahlišago, gaešita le ge ma-Gestapo ao a bego a tumile gampe goba maphodisa a ka sephiring a ile a bea dikereke ka moka ka tlase ga tshepedišo ya go dula a hlapeditšwe, a ile a tlaiša mokgatlo o tee feela wa Bokriste gabohloko. Radihistori wa mo-Dutch, Dr. Louis de Jong o bontšha gore: “Tlaišo ya go tlaiša go fihla lehung e ile ya hlasela sehlopha se tee feela sa bodumedi​—Dihlatse tša Jehofa.”​—Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog (Mmušo wa Netherlands Nakong ya Ntwa ya Bobedi ya Lefase).

Ma-Gestapo a be a dirišana le maphodisa a ma-Dutch bakeng sa go nyaka le go golega Dihlatse. Go oketša moo, molebeledi wa mosepedi yo a ilego a boifa gomme a fetogile mohlanogi o ile a nea ma-Nazi boitsebišo mabapi le bao e bego e kile ya ba badumedi-gotee le yena. Mafelelong a April 1941, Dihlatse tše 113 di be di swerwe. Na tlhaselo ye e ile ya emiša modiro wa go bolela?

Karabo e hwetšwa ka go Meldungen aus den Niederlanden (Dipego Tšeo di Tšwago Netherlands), lengwalo leo le rulagantšwego leo Sicherheitspolizei (Maphodisa a Tšhireletšo) a Jeremane a ilego a le ngwala ka April 1941. Pego e bolela ka Dihlatse tša Jehofa gore: “Sehlotswana se se se thibetšwego se dira modiro o mafolofolo nageng ka bophara, se swara diboka tšeo e sego tša molao le go kgomaretša mangwalana ao a nago le moano o rego: ‘Go tlaiša Dihlatse tša Modimo ke molato’ gomme ‘Jehofa o tla otla batlaiši ka phedišo ya ka mo go sa felego.’” Dibeke tše pedi ka morago mothopo wona woo o ile wa bega gore “go sa šetšwe megato e thatafalelago pele yeo e tšewago ke Maphodisa a Tšhireletšo malebana le mediro ya Barutwana ba Beibele, mediro ya bona e tšwela pele go oketšega.” Ee, go sa šetšwe go ba kotsing ya go ka golegwa, Dihlatse di ile tša tšwetša modiro wa tšona pele, tša sepediša dipuku tša ka godimo ga 350 000 setšhabeng ka 1941 feela!

Ke eng seo se ilego sa kgontšha sehlopha se senyenyane eupša e le se se golago sa Dihlatse tše makgolo a mmalwa go ba le sebete sa go emeletšana le manaba a sona a boifišago? Go swana le moporofeta Jesaya yo a botegago wa bogologolo, Dihlatse di ile tša boifa Modimo e sego batho. Ke ka baka la’ng? Ka gobane ba ile ba kgolwa ka mo go tiilego mantšu a kgonthišetšago ao Jehofa a a boditšego Jesaya a rego: “Ké Nna ke Le homotšaxo, ké Nna. O motho mang Ò boifa motho e a hwaxo”?​—Jesaya 51:12.

Go se Boife go Nyaka Tlhompho

Mafelelong a 1941, palo ya Dihlatse tšeo di ilego tša golegwa e be e goletše go 241. Lega go le bjalo, ke ba mmalwa bao ba ilego ba ineela poifong ya go boifa batho. Willy Lages, yo e lego setho se se tumilego gampe sa maphodisa a Jeremane a ka sephiring, o ile a tsopolwa a bolela gore “90 lekgolong ya Dihlatse tša Jehofa e ganne go utolla se sengwe le se sengwe, mola karolo e nyenyane ya dihlopha tše dingwe tša madumedi e ile ya ba le matla a go homola.” Polelo yeo e ilego ya bolelwa ke moruti wa  mo-Dutch Johannes J. Buskes yo a bego a golegilwe le tše dingwe tša Dihlatse, o tiišetša taba ya Lages. Ka 1951, Buskes o ngwadile gore:

“Morago nakong yeo, ke ile ka ba le tlhompho e kgolo ya go ba hlompha ka baka la potego ya bona le matla a tumelo ya bona. Nka se tsoge ke lebetše lesogana​—le ka no ba le be le se ka godimo ga nywaga e 19​—leo le ilego la aba dipampišana tšeo di bego di bolela e sa pele ka go wa ga Hitler le Mmušo wa Boraro. . . . Le ka be le ile la lokollwa pele ga seripa sa ngwaga ge nkabe le be le ile la holofetša go kgaotša mediro e bjalo. Le ile la gana ka go tia go dira seo gomme la ahlolelwa gore le yo šoma mošomong o gapeletšwago wa sa ruri kua Jeremane. Re be re tseba gabotse se seo se bego se se bolela. Mesong e latelago ge le be le tšewa gomme re le laela, ke ile ka le botša gore re be re tla nagana ka lona le gore re be re tlo le rapelela. Karabo e nnoši ya lona e bile gore: ‘Le se ke la tshwenyega ka nna. Mmušo wa Modimo o tla tla e le ka kgonthe.’ Selo se bjalo ka seo ga o se lebale, gaešita le ge o e-na le lebaka le lengwe le le lengwe leo le kgonegago leo ka lona o ganetšanago le dithuto tša Dihlatse tše tša Jehofa.”

Go sa šetšwe kganetšo ye ya sehlogo, palo ya Dihlatse e ile ya tšwela pele e oketšega. Ka ge go be go e-na le tše 300 pejana ga ntwa ya bobedi ya lefase, palo e be e hlatlogetše go 1 379 ka 1943. Ka manyami, bofelong bja wona ngwaga woo, ba 54 go ba ka godimo ga 350 ba Dihlatse bao ba ilego ba golegwa ba ile ba hwela dikampeng tše di fapa-fapanego tša tshwenyo. Ka 1944 go be go na le Dihlatse tša Jehofa tše 141 tšeo di tšwago Netherlands tšeo di bego di sa dutše di swerwe dikampeng tše di fapa-fapanego tša tshwenyo.

Ngwaga wa Mafelelo wa Tlaišo ya Nazi

Ka morago ga June 6, 1944, tlaišo ya Dihlatse e ile ya fihla ngwageng wa yona wa mafelelo. Ka tša bohlabani, ma-Nazi le badirišani ba ona ba be ba lebeletšane le go fenywa. Motho o be a ka nagana gore boemong bjo ma-Nazi a be a ka tlogela go tlaiša Bakriste bao ba se nago molato. Lega go le bjalo, ngwageng wona woo Dihlatse tše dingwe tše 48 di ile tša golegwa gomme tše dingwe tše 68 go Dihlatse tšeo di golegilwego di ile tša bolawa. Yo mongwe wa tšona e be e le Jacob van Bennekom, yo go boletšwego ka yena pejana.

Jacob wa nywaga e 18 o be a le gare ga batho ba 580 bao ba ilego ba kolobetšwa e le Dihlatse tša Jehofa ka 1941. Kapejana ka morago ga moo o ile a tlogela mošomo o mobotse ka ge o be o nyaka gore a kwanantšhe boema-gare bja gagwe bja Bokriste. O ile a šoma e le motseta gomme a thoma go hlankela e le modiredi wa nako e tletšego. Ge a be a sepediša dipuku tša Beibele o ile a swarwa gomme a golegwa. Ka August 1944, Jacob wa nywaga e 21 o ile a ngwalela lapa la gabo a le kgolegong motseng wa Rotterdam gore:

“Ke phetše gabotse kudu gomme ke thabile kudu. . . . Ga bjale ke šetše ke botšološitšwe ka makga a mane. Ka makga a pele a mabedi go be go le thata kudu, gomme ke  ile ka bethwa o šoro, eupša ka matla le ka kgaugelo e sa swanelago ya Morena, go fihla ga bjale ga se ka ka ka utolla selo le ge e le sefe. . . . Ke šetše ke kgonne go nea dipolelo tše ka bago tše tshela mo ge di feletše, gomme go bile le batheetši ba 102 ge ba kopantšwe ka moka. Ba bangwe ba bona ba bontšha kgahlego e botse kudu gomme ba holofeditše gore kapejana ka morago ga ge ba lokolotšwe ba tla tšwetša kgahlego ya bona pele.”

Ka September 14, 1944, Jacob o ile a išwa kampeng ya tshwenyo motseng wa ma-Dutch wa Amersfoort. Gaešita le moo o ile a tšwela pele a bolela. Bjang? Mogolegwa-gotee le yena o ile a gopola gore: “Bagolegwa ba be ba topa dikutwana tša disekerete tšeo di bego di lahlilwe ke bahlokomedi gomme ba diriša matlakala a Beibele e le dipampiri tša go tata motšoko. Ka dinako tše dingwe Jacob o be a atlega go ka bala mantšu a mmalwa go tšwa letlakaleng la Beibele leo le bego le le kgaufsi le go šomišetšwa go tata sekerete. Di tloga fase, o be a šomiša mantšu a e le motheo wa go re ruta. Go se go ye kae, re ile ra rea Jacob leina la dikwero ra re ke ‘Monna wa Beibele.’”

Ka October 1944, Jacob o be a le gare ga sehlopha se segolo sa bagolegwa bao ba bego ba laetšwe gore ba epe tsela yeo e utegilego ya go tanya dikoloi tša ntwa. Jacob o ile a gana go dira modiro wo ka gobane letswalo la gagwe le be le sa mo dumelele go thekga ntwa. Gaešita le ge a be a tšhošetšwa ke baleti leboelela, ga se a ka a ineela. Ka October 13, mohlankedi o ile a mo tloša kgolegong ya bodulanoši a mo iša lefelong la mošomo. Jacob o ile a ema a tiile gape. Mafelelong, Jacob o ile a laelwa gore a ikepele lebitla gomme a bolawa ka go thuntšhwa.

Lesolo la go Tsoma Dihlatse le Tšwela Pele

Boemo bja sebete bja Jacob le ba bangwe bo ile bja befediša ma-Nazi gomme bja bakela le lesolo le lengwe la go tsongwa ga Dihlatse. Yo mongwe wa bahlaselwa ba ona e be e le Evert Kettelarij wa nywaga e 18. Mathomong, Evert o be a kgona go tšhaba gomme a ye go ikuta, eupša ka morago o ile a swarwa gomme a bethwa o šoro e le go mo dira gore a nee tsebišo mabapi le Dihlatse tše dingwe. O ile a gana gomme a romelwa Jeremane gore a yo šoma mošomo wa go gapeletšwa.

Kgweding yona yeo, October 1944, maphodisa a ile a latelela molamo wa Evert, Bernard Luimes. Ge a mo hwetša, o be a e-na le Dihlatse tše dingwe tše pedi​—Antonie Rehmeijer le Albertus Bos. Albertus o be a šetše a kile a dula dikgwedi tše 14  kampeng ya tshwenyo. Lega go le bjalo, ka morago ga go lokollwa ga gagwe, o ile a thomološa ka mafolofolo modirong wa boboledi. Mathomong banna ba ba bararo ba ile ba bethwa ka ntle le go šokelwa ke ma-Nazi gomme ba bolawa ka go thuntšhwa. E bile feela ka morago ga ntwa moo mebele ya bona e ilego ya hwetšwa gomme ba bolokwa ka bofsa. Kapejana ka morago ga ntwa, dikuranta tše mmalwa tša lefelong leo di ile tša bega ka polao ye. E nngwe ya dikuranta e ngwadile gore Dihlatse tše tše tharo di ile tša gana leboelela go dira tirelo le ge e le efe bakeng sa ma-Nazi yeo e bego e thulana le molao wa Modimo gomme ya oketša ka gore “di ile tša swanelwa ke go lefa ka maphelo a tšona bakeng sa se.”

Go sa dutše go le bjalo, ka November 10, 1944, Bernard Polman yo go boletšwego ka yena pejana, o ile a golegwa gomme a romelwa modirong wa bohlabani. E be e le yena Hlatse e nnoši gare ga bašomi bao ba gapeleditšwego gomme e bile e le yena a nnoši yo a ilego a gana go dira modiro woo. Baleti ba ile ba leka mekgwa e fapa-fapanego go mo dira gore a kwanantšhe. O be a sa fiwe dijo le gatee. Le gona o ile a bethwa o šoro ka melamo, garafo le ka kutu ya sethunya. Go oketša moo, o ile a gapeletšwa go tshela meetse a fihlago matolong a tonyago, gomme o ile a tswalelelwa lebatong la ka tlase leo le kolobilego, moo a bego a swanetše go fetša bošego ka moka ka diaparo tša gagwe tše di kolobilego. Go dutše go le bjalo, Bernard ga se a ka a ineela.

Nakong yeo, dikgaetšedi tša Bernard tše pedi tšeo e bego e se Dihlatse tša Jehofa, di ile tša dumelelwa go mo etela. Ba ile ba mo kgothaletša gore a fetoše mogopolo wa gagwe, eupša seo ga se sa ka sa mo šišinya ka tsela le ge e le efe. Ge ba be ba botšiša Bernard ge e ba go be go e-na le seo ba ka mo direlago sona, o ile a šišinya gore ba ye gae gomme ba ithute Beibele. Batlaiši ba gagwe ka morago ba ile ba dumelela mosadi wa gagwe wa moimana go mo etela, ba holofela gore o tla mo dira gore a ineele. Eupša go ba gona ga gagwe le mantšu a gagwe a sebete a ile a fo matlafatša boikemišetšo bja Bernard bja go dula a botegela Modimo. Ka November 17, 1944, Bernard o ile a thuntšhwa ke batlaiši ba gagwe ba bahlano mola bašomi ba bangwe ka moka ba gapeleditšwego ba be ba lebeletše. Gaešita le ka morago ga ge Bernard a hwile, mmele wa gagwe o tletše ka dikolo, mohlankedi yo a phagamego o ile a befelwa kudu moo a ilego a ntšha sethunya sa gagwe gomme a thunya Bernard ka mahlong ka bobedi.

Gaešita le ge tshwaro ye e sehlogo e ile ya tšhoša Dihlatse tšeo di ilego tša kwa ka polao ye, di ile tša dula di botega e bile di sa boife gomme tša tšwela pele ka modiro wa tšona wa Bokriste. Phuthego e nngwe e nyenyane ya Dihlatse tša Jehofa yeo e lego tikologong ya kgaufsi le moo Bernard a ilego a bolaelwa gona, e ile ya bega kapejana ka morago ga polao gore: “Kgweding ye, go sa šetšwe boemo bja leratadima bja pula le madimo le mathata ao Sathane a a beilego tseleng ya rena, re kgonne go oketša kudu modirong wa rena. Palo ya diiri tšeo re di feditšego re le bodireding di hlatlogile go tloga go 429 go ya go 765. . . . Ge a be a le boboleding, ngwanabo rena yo mongwe o ile a gahlana le monna yo a ilego a kgona go mo nea bohlatse bjo bobotse. Monna o ile a botšiša gore na ye ke tumelo e swanago le ya monna yola a thuntšhitšwego. Eitše ge a e-kwa gore e be e le yona, monna o ile a goeletša ka gore: ‘A monna yo a makatšago gakaakang, a tumelo e makatšago gakaakang! Se ke seo ke se bitšago go ba mogale wa tumelo!’”

Ba tla Gopolwa ke Jehofa

Ka May 1945 ma-Nazi a ile a fenywa gomme a tlošwa Netherlands. Go sa šetšwe tlaišo e sa kgaotšego nakong ya ntwa, palo ya Dihlatse tša Jehofa e be e oketšegile go tloga go makgolo a mmalwa go ya go palo ya ka godimo ga 2 000. Radihistori Dr. de Jong ge a bolela ka Dihlatse tše tša nakong ya ntwa, o dumela ka gore: “Bontši bja tšona bo ile bja gana go latola tumelo ya tšona go sa šetšwe ditšhošetšo le tlhokofatšo.”

Ka gona ke ka lebaka le lebotse gore babuši ba bangwe ba lefase ba ile ba gopola Dihlatse tša Jehofa ka go ema ga tšona di tiile di lebeletšane le pušo ya Nazi. Lega go le bjalo, sa bohlokwa kudu ke gore pego e di fetago ka moka ya Dihlatse tše tša nakong ya ntwa e tla gopolwa ke Jehofa le Jesu. (Ba-Hebere 6:10) Nakong ya Pušo ya Nywaga e Sekete ya Jesu Kriste yeo e batamelago, Dihlatse tše tše botegago le tše sa boifego tšeo di ilego tša gafa maphelo a tšona tirelong ya Modimo di tla tsošwa mabitleng a kgopotšo, di e-na le ditebelelo tša bophelo bjo bo sa felego lefaseng la paradeise!​—Johane 5:28, 29.

[Seswantšho go letlakala 24]

Jacob van Bennekom

[Seswantšho go letlakala 26]

Kuranta e nago le molao o kgomareditšwego wa go thibelwa ga Dihlatse tša Jehofa

[Seswantšho go letlakala 27]

Ka go le letona: Bernard Luimes; ka tlase: Albertus Bos (ka go le letshadi) le Antonie Rehmeijer; ka tlase: ofisi ya Mokgatlo kua Heemstede