Go Hlompha Matla a Taolo​—Ke ka Baka La’ng go Fokola?

“Go nyatšwa ga matla a taolo a hlomilwego a bodumedi le a lefase, a tša leago le a bopolitiki e le tiragalo ya lefaseng ka bophara ka letšatši le lengwe go ka lebelelwa e le tiragalo e lemogegago ya ngwaga-someng wa mafelelo.”

GO FETILE nywaga e mentši ga e sa le go tloga ka bo-1960, ngwaga-some woo radihistori le radifilosofi Hannah Arendt a bolelago ka wona mo. Lehono, lephoto la go hloka tlhompho bakeng sa matla a taolo ke leo le bilogago kudu go feta le ge e le neng pele.

Ka mohlala, pego ya morago bjale ka go The Times ya London e re: “Batswadi ba bangwe ba gana go amogela matla a taolo ao morutiši a nago le wona godimo ga bana ba bona gomme ge go dirwa maiteko a go laya ngwana wa bona ba a belaela.” Gantši ge bana ba bona ba laiwa sekolong, batswadi ba ya sekolong e sego feela bakeng sa go yo tšhošetša barutiši eupša go yo ba hlasela.

Mmoleledi wa National Association of Head Teachers kua Brithania o tsopolwa e le yo a bolelago gore: “Setšhaba se re ‘Ke na le ditshwanelo,’ go e na le gore se re ‘Ke na le boikarabelo.’” Ka ntle le go palelwa ke go nweletša ka go bana ba bona tlhompho e botse ya go hlompha matla a taolo, batswadi ba bangwe ga ba phošolle bafsa ba bona​—gomme ba gana go dumelela ba bangwe gore ba dire bjalo. Mongwadi wa dikuranta Margarette Driscoll o ngwala gore bana bao ba nyakago “ditshwanelo” tša bona ba dumelelwa go goboša matla a taolo a batswadi gotee le a barutiši, gomme mafelelo ke ao a ka bolelelwago pele​—“moloko o mofsa woo o se nago tlhompho ya go hlompha matla a taolo le wo o nago le kgopolo e nyenyane ya se se nepagetšego le se se fošagetšego.”

Makasine wa Time sehlogong sa wona sa “Moloko wo o Lego Tlalelong” o ile wa bontšha go nolega moko ga bafsa ba bantši ba ma-Russia ka go tsopola seopedi seo se tumilego sa mmino wa rap seo se itšego: “Ke bjang motho le ge e le ofe yo a belegelwago lefaseng le, moo go se nago selo seo se swarelelago lebaka le letelele e bile go se na selo seo se lokilego, a ka botago setšhaba?” Setsebi sa tša leago Mikhail Topalov o ile a thekga kgopolo ye a re: “Bana ba ga se ditlaela. Ba bone batswadi ba bona ba forwa ke mmušo, ba bile ba ba bone ba lahlegelwa ke ditšhelete tša bona tšeo ba bego ba di bolokile gotee le mešomo ya bona. Na re ka letela gore ba hlomphe matla a taolo?”

Lega go le bjalo, e tla ba phošo go phetha ka gore go se bote matla a taolo go hlaola feela moloko o mofsa. Lehono, batho ba bogolo bja nywaga ka moka ba lebelela mohuta le ge e le ofe wa matla a taolo ka go se o bote gaešita le go o nyatša. Na se se bolela gore ga go na matla a taolo ao a ka botwago? Ge e ba a dirišwa ka mo go nepagetšego, matla a taolo ao a hlaloswago e le “matla goba tshwanelo ya go laola, go ahlola goba go thibela ditiro tša ba bangwe,” e ka ba matla a go tutueletša go dira botse. E ka ba a nago le mohola bathong bao ba ikemetšego gotee le setšhabeng. Sehlogo se se latelago se tla ahla-ahla kamoo se se lego ka gona.