Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

Go Ipota go Lebiša go se Hlompšheng

Go Ipota go Lebiša go se Hlompšheng

Go Ipota go Lebiša go se Hlompšheng

“Mo xo yaxo letšêkê, le dihlong di a ya;

bohlale bo [go ba ba ipoetšago, PK].”​—DIEMA 11:2.

1, 2. Go ipota ke eng, gomme go ile gwa lebiša kotsing ka ditsela dife?

MO-LEFI yo a nago le lehufa o etelela sehlopha sa bahlola-mpherefere sa marabele pele malebana le balaodi bao ba kgethilwego ba Jehofa. Kgošana yeo e ratago maemo e loga leano la bomenetša bakeng sa go menola tatago yona sedulong sa bogoši. Kgoši yeo e lego sefela-pelwana e hlokomologa ditaelo tšeo di lebanyago tša moporofeta wa Modimo. Ba-Isiraele ba ba bararo ba na le seka se se swanago: go ipota.

2 Go ipota ke seka sa pelo seo se ka beago bohle kotsing e kgolo. (Psalme 19:13) Moipoti o itirela boithatelo a se a fiwa tumelelo ya go dira bjalo. Gantši, se se lebiša kotsing. Ge e le gabotse, go ipota go sentše dikgoši gomme gwa menola mebušo. (Jeremia 50:29, 31, 32, bapiša le PK; Daniele 5:20.) Go ile gwa ba gwa beela bahlanka ba Jehofa moreo gomme gwa lebiša go senyegeng ga bona.

3. Re ka ithuta bjang ka dikotsi tša go ipota?

3 Ke ka lebaka le lebotse ge Beibele e re: “Mo xo yaxo letšêkê, le dihlong di a ya; bohlale bo [go ba ba ipoetšago, PK].” (Diema 11:2) Beibele e re nea mehlala yeo e gatelelago go rereša ga seema se. Go hlahloba e mengwe ya ye go tla re thuša gore re bone kotsi ya go tshela mellwane e swanetšego. Ka gona, anke re hlahlobeng kamoo lehufa, go rata maemo le go fela pelo go ilego gwa bakela banna ba bararo bao go boletšwego ka bona mathomong gore ba dire dilo ka go ipota, e lego seo se ilego sa lebiša go se hlompšheng ga bona.

Kora​—Lerabele le le Nago le Lehufa

4. (a) Kora e be e le mang, gomme ke ditiragalo dife tša histori tšeo go se nago pelaelo ya gore o ile a ba le karolo go tšona? (b) Nywageng ya gagwe ya ka morago, ke tiro efe e mpe yeo Kora a ilego a e hlohleletša?

4 Kora e be e le mo-Lefi wa mo-Kahathe, motswala wa Moše le Arone. Go bonagala a ile a botegela Jehofa ka go se kwanantšhe ka nywaga-some e mentši. Kora o ile a ba le tokelo ya go ba gare ga bao ba ilego ba phološwa ka mohlolo go phatša Lewatle le Lehwibidu, gomme go bonagala a ile a ba le karolo go phetheng kahlolo ya Jehofa malebana le ba-Isiraele bao ba bego ba rapela namane Thabeng ya Sinai. (Ekisodo 32:26) Lega go le bjalo, mafelelong Kora o ile a fetoga moetapele wa sehlopha seo se bego se tsogela Moše le Arone matla seo se bego se akaretša Dathane, Abirama le Oni ba ba-Rubeni, gotee le dikgošana tša ba-Isiraele tše 250. * Ba ile ba botša Moše le Arone gore: “Le a ikxodiša! Hleng ba phuthêxô bohle ké ba bakxêthwa ka moka xa bôná, ’me Morêna ó mo xo bôná! Le re’ng Lè ipea xodimo xa phuthêxô ya Morêna?”​—Numeri 16:1-3.

5, 6. (a) Ke ka baka la’ng Kora a ile a rabela malebana le Moše le Arone? (b) Ke ka baka la’ng go ka thwe mohlomongwe Kora o be a tšeela tlase boemo bja gagwe ka noši thulaganyong ya Modimo?

5 Ke ka baka la’ng Kora a ile a rabela ka morago ga nywaga e mentši ya potego? Ga go na pelaelo gore Moše o be a sa etelele Isiraele pele ka go e gatelela, ka gobane “e be e le monna yo bolêta ruri xo fetiša batho ka moka ba lefase.” (Numeri 12:3) Lega go le bjalo, go bonagala eka Kora o be a hufegela Moše le Arone gomme a sa rate maemo a bona a phagamego, gomme se se ile sa mo dira gore a bolele​—ka mo go fošagetšego​—gore ba be ba ile ba iphagamiša ka go ikgethela le ka boithati ka godimo ga phuthego.​—Psalme 106:16.

6 Go bonagala karolo ya bothata bja Kora e be e le gore o be a sa tšeele godimo ditokelo tšeo a bego a e-na le tšona thulaganyong ya Modimo. Ke therešo gore ba-Lefi ba ba-Kahathe e be e se baperisita, eupša e be e le barutiši ba Molao wa Modimo. Ba be ba bile ba rwala phahlo le dibjana tša tabarenakele ge di be di swanetše go išwa go gongwe. Seo e be e le modiro o bohlokwa, ka gobane dibjana tše kgethwa di be di swarwa feela ke batho bao ba bego ba hlwekile go ya ka tsela ya bodumedi le boitshwarong. (Jesaya 52:11) Ka gona, ge Moše a be a ikopanya le Kora, ge e le gabotse, o be a botšiša gore, Na o lebelela kabelo ya gago e le selo seo se sa rego selo moo e lego gore e bile o swanetše gore o lwele boperisita? (Numeri 16:9, 10) Kora o ile a palelwa ke go lemoga gore kgodišo e kgolo ke go hlankela Jehofa ka potego go ya ka thulaganyo ya gagwe​—e sego go fihlelela maemo a itšego a kgethegilego.​—Psalme 84:10.

7. (a) Moše o ile a dirišana bjang le Kora le banna ba gagwe? (b) Borabele bja Kora bo ile bja ba le mafelelo a kotsi bjang?

7 Moše o ile a laletša Kora le banna ba gagwe gore mesong e latelago ba bokane tenteng ya pokano yeo e nago le merufsi le diorelo. Kora le banna ba gagwe ba be ba sa fiwa tumelelo ya go beša diorelo, ka ge e be e se baperisita. Ge ba be ba ka tla le merufsi le diorelo, se se be se tla bontšha ka mo go lego molaleng gore banna ba ba be ba sa dutše ba nagana gore ba na le tshwanelo ya go dira e le baperisita​—gaešita le ka morago ga gore ba fiwe bošego ka moka gore ba naganišiše ka taba ye. Ge ba e-tla mesong e latelago, Jehofa o ile a bontšha bogale bja gagwe ka tshwanelo. Ge e le ba-Rubeni, “lefase la ahlama la ba metša.” Ba bangwe ka moka go akaretša le Kora ba ile ba tšhungwa ke mollo o tšwago go Modimo. (Doiteronomio 11:6; Numeri 16:16-35; 26:10) Go ipota ga Kora go ile gwa lebiša go se hlompšheng ga makgaola-kgang​—go se amogelwe ke Modimo!

Ganetša “Tshekamelo ya go ba le Lehufa”

8. “Tshekamelo ya go ba le lehufa” e ka iponagatša bjang gare ga Bakriste?

8 Pego ya Kora ke temošo go rena. Ka ge “tshekamelo ya go ba le lehufa” e le gona bathong ba sa phethagalago, e ka iponagatša gaešita le ka phuthegong ya Bokriste. (Jakobo 4:5, bapiša le NW.) Ka mohlala, re ka ba re le batho bao ba tshwenyegago ka maemo. Go swana le Kora, mo gongwe re ka hufegela bao ba nago le ditokelo tšeo re di kganyogago. Goba re ka swana le Mokriste wa lekgolong la pele la nywaga yo a bitšwago Dioterefe. O be a swaya maemo a taolo a baapostola diphošo kudu, mohlomongwe e le ka baka la gore o be a nyaka go laola dilo. Ka kgonthe, Johane o ngwadile gore Dioterefe ‘o rata go ba yo mogolo.’​—3 Johane 9.

9. (a) Ke boemo bofe bja kgopolo mabapi le boikarabelo bja phuthego bjoo re swanetšego go bo phema? (b) Pono e nepagetšego ka boemo bja rena thulaganyong ya Modimo ke efe?

9 Ee, ga se phošo gore monna wa Mokriste a katanele boikarabelo bja phuthego. Paulo o ile a ba a kgothaletša go dira bjalo. (1 Timotheo 3:1) Lega go le bjalo, le ka mohla ga se ra swanela go lebelela ditokelo tša tirelo e le dimentlele tša go ba le maemo, bjalo ka ge eka ka go di fihlelela, re hlatlogetše godingwana go seo go thwego ke maemo a kgatelopele. Gopola, Jesu o itše: “E a rataxo xo ba e moxolo mo xo lena, a a bê modiredi wa lena. Le e a rataxo xo ba wa pele mo xo lena, a a bê mohlanka wa lena.” (Mateo 20:26, 27) Go molaleng gore e be e tla ba mo go fošagetšego go hufegela bao ba nago le boikarabelo bjo bogolo, bjalo ka ge eka go ba ga rena ba bohlokwa go Modimo go ithekgile ka “maemo” a rena mokgatlong wa gagwe. Jesu o itše: “Lena ka moka Le bana ba o tee.” (Mateo 23:8) Ee, go sa šetšwe gore motho ke mogoeledi goba mmulamadibogo, yo a sa tšwago go kolobetšwa goba mmotegi wa kgale​—bohle bao ba hlankelago Jehofa ka moya ka moka ba na le sebaka se bohlokwa thulaganyong ya gagwe. (Luka 10:27; 12:6, 7; Ba-Galatia 3:28; Ba-Hebere 6:10) E tloga e le tšhegofatšo go dirišana le ba dimilione bao ba katanelago go diriša keletšo ya Beibele e rego: “Le phedišanê Lè n’e boikokobetšô.”​—1 Petro 5:5.

Abesalomo​—Motho yo a Ikholago ka Dibaka yo a Ratago Maemo

10. Abesalomo e be e le mang, gomme o ile a leka bjang go ithatiša bao ba bego ba e-tla go kgoši go tlo ahlolelwa?

10 Bophelo bja morwa wa boraro wa Kgoši Dafida e lego Abesalomo, bo nea thuto tabeng ya go rata maemo. Motho yo yo a ikholago ka dibaka yo a logago maano-mabe o ile a leka go ithatiša bao ba bego ba e-tla go kgoši ba tlo ahlolelwa. O ile a thoma ka go bolela gore Dafida o be a sa šetše dinyakwa tša bona. Ka morago o ile a tlogela tsela ya bohwirihwiri gomme a utolla maikemišetšo a gagwe. Abesalomo o ile a opela gore: “Ké mang a kaxo mpea ka ba moahlodi naxeng yeno, xore mang le mang e a naxo le taba, le e a naxo le molato, a tlê xo nna ke mo ahlolêlê!” Maano a Abesalomo a bomenetša a be a se na mellwane. Beibele e re: “Xe motho a batamêla a lothša à inamile, a nthše seatla a mo sware a mo atlê. Ba-Isiraele bohle Abesalomo ó ba dirile ka mokxwa woo xe ba e-ya kxošing xo ahlolêlwa.” Ka mafelelo afe? “Ya ba xôna [Abesalomo a] utswa dipelo tša banna ba Isiraele.”​—2 Samuele 15:1-6.

11. Abesalomo o ile a leka bjang go itšeela sedulo sa bogoši sa Dafida?

11 Abesalomo o be a ikemišeditše go itšeela bogoši bja tatagwe. Nywageng e mehlano pejana, o ile a dira gore morwa yo mogolo wa Dafida, Aminone a bolawe, e le go dira gore go bonagale eka o be a itefeletša bakeng sa go katwa ga kgaetšedi ya Abesalomo Thamara. (2 Samuele 13:28, 29) Lega go le bjalo, gaešita le ka nako yeo Abesalomo a ka ba a be a gabile sedulo sa bogoši, a lebelela go bolawa ga Aminone e le tsela e bonolo ya go fediša mophenkgišani wa gagwe. * Lega go le bjalo, ge lebaka le fihlile, Abesalomo o ile a itšweletša. O ile a dira gore bogoši bja gagwe bo kwalakwatšwe nageng ka moka.​—2 Samuele 15:10.

12. Hlalosa kamoo go ipota ga Abesalomo go ilego gwa lebiša go se hlompšheng ka gona.

12 Abesalomo o ile a atlega ka lebakanyana, ka gobane ‘mpherefere o ile wa gola, gomme batho ba tla ba fela ba bothelela go Abesalomo.’ Ge nako e dutše e-ya, Kgoši Dafida o ile a gapeletšega gore a tšhabiše bophelo bja gagwe. (2 Samuele 15:12-17) Lega go le bjalo, go se go ye kae modiro wa Abesalomo o ile wa kgaosetšwa ge a be a bolawa ke Joaba, a lahlelwa ka moleteng gomme a khupetšwa ka mafsika. Akanya​—monna yo yo a ratago maemo yo a bego a nyaka go ba kgoši ga se a ka a bolokwa ka tsela ya tlhompho lehung la gagwe! * Go ipota ruri go ile gwa lebiša go se hlompšheng ga Abesalomo.​—2 Samuele 18:9-17.

Phema go Rata Maemo ka Tsela ya Boithati

13. Moya wa go rata maemo o ka tsema bjang medu pelong ya Mokriste?

13 Go hlatlogela ga Abesalomo pušong le go wa ga gagwe mo go ilego gwa latela ke thuto go rena. Lefaseng la mehleng yeno leo le se nago taolo, ke mo go tlwaelegilego gore batho e be bao ba gegeago balaodi ba bona, ba leka go itira gore ba amogelwe ke bona feela bakeng sa go ba kgahliša goba mohlomongwe bakeng sa go hwetša tokelo goba tlhatlošo ya mohuta o itšego. Ka nako e swanago, ba ka bolela ka go ikgantšha go badirišani ba bona, e le ge ba holofela gore ba tla ithopela go amogelwa ke bona le thekgo ya bona. Ge e ba re sa šetše, moya o bjalo wa go rata maemo o ka tsema medu dipelong tša rena. Go bonagala se se ile sa direga gare ga ba bangwe lekgolong la pele la nywaga, e lego seo se ilego sa dira gore go nyakege gore baapostola ba nee ditemošo tše matla malebana le ba bjalo.​—Ba-Galatia 4:17; 3 Johane 9, 10.

14. Ke ka baka la’ng re swanetše go phema moya wa go rata maemo le wa go ikgodiša?

14 Jehofa mokgatlong wa gagwe ga a na sebaka sa ba-loga-maano bao ba ikgodišago bao ba lekago go ‘itsomela letago la bona ka noši.’ (Diema 25:27, bapiša le NW.) Ka kgonthe, Beibele e lemoša gore: “A Morêna a fedišê melomo yé ya boreledi yohle, le maleme a xo búa tša xo ikxodiša.” (Psalme 12:3) Abesalomo o be a e-na le melomo e boreledi. O be a bolela dilo tša go ikgodiša go bao a bego a nyaka gore ba mo amogele​—se ka moka e le bakeng sa go hwetša maemo a bolaodi ao a bego a a hufegela. Ka mo go fapanego, re šegofaditšwe kudu gakaakang go ba gare ga borwarre bjo bo latelago keletšo ya Paulo e rego: “Le se ke la dira selo ka kgang, le ge e le ka go nyaka tumišo ya lefela, eupša ka go ipoetša yo mongwe le yo mongwe a lekanye goba ba bangwe ba mo feta.”​—Ba-Filipi 2:3PK.

Saulo​—Kgoši ya Sefela-pelwana

15. Saulo ka nako e nngwe o ile a ipontšha bjang e le moipoetši?

15 Ka nako e nngwe Saulo yoo ka morago a ilego a ba kgoši ya Isiraele o kile a ipoetša. Ka mohlala, ela hloko seo se ilego sa direga ge e be e sa le yo monyenyane. Nakong ya ge moporofeta wa Modimo Samuele a be a mmolela gabotse, Saulo o ile a arabela ka boikokobetšo a re: “Hleng ke wa xa Benyamini, wa leloko lôna le lenyenyane la Isiraele? Xomme mo dileteng tša xa Benyamini, se senyenyane ké séšo. Byale O mpoletša’ng ’taba tšeo?”​—1 Samuele 9:21.

16. Saulo o ile a bonagatša boemo bja kgopolo bja go fela pelo ka tsela efe?

16 Lega go le bjalo, ka morago boipoetšo bja Saulo bo ile bja timelela. Ge a be a le ntweng le ba-Filisita, o ile a tšhabela Giligala, moo a bego a letetšwe gore a letele Samuele gore a tle gomme a lope Modimo ka go mo direla dihlabelo. Ge Samuele a be a sa fihle ka nako e beilwego, Saulo ka go ipota o ile a tšhuma sehlabelo ka boyena. Gatee-tee ge a se no fetša, Samuele o ile a goroga. Samuele o ile a botšiša gore: “O dirile bya’ng?” Saulo o ile a araba ka gore: “Ke bone xe sethšaba sè phatlalala sè ntloxêla; ’me wêna Ò sa tle ka lebaka le le beilwego, . . . ’me ka napa ka beta pelo, ka dira sehlabêlô.”​—1 Samuele 13:8-12.

17. (a) Ka go fo di gaša mahlo feela, ke ka baka la’ng ditiro tša Saulo di ka bonala e le tšeo di ka lokafatšwago? (b) Ke ka baka la’ng Jehofa a ile a ahlola Saulo ka baka la tiro ya gagwe ya go fela pelo?

17 Ka go di gaša mahlo feela, ditiro tša Saulo di ka bonala e le tšeo di ka lokafatšwago. Go ba gona, batho ba Modimo ba be “bà le tlalelong,” “ba xakanexile” e bile ba boifa ka baka la boemo bja bona bja tlalelo. (1 Samuele 13:6, 7) Ka kgonthe, ga se phošo go gata mogato wa pele ge maemo a dumelela seo. * Le gona, gopola gore Jehofa o kgona go bala dipelo le go lemoga maikemišetšo a rena a ka gare-gare. (1 Samuele 16:7) Ka gona, o swanetše go ba a ile a bona dilo tše itšego ka Saulo tšeo di sa bolelwego ka go lebanya ka pegong ya Beibele. Ka mohlala, Jehofa mo gongwe o ile a bona gore go fela pelo ga Saulo go bakilwe ke boikgantšho. Mohlomongwe Saulo o be a selekegile kudu gore yena​—kgoši ya Isiraele ka moka​—o be a swanelwa ke gore a letele motho yo a bego a mo lebelela e le moporofeta yo a tšofetšego le yo a diegago! Lega go le bjalo, Saulo o ile a nagana gore go diega ga Samuele go be go mo nea tshwanelo ya go itšeela dilo diatleng tša gagwe le gore a hlokomologe ditaelo tšeo di lebanyago tšeo a bego a di neilwe. Mafelelo e bile afe? Samuele ga se a ka a reta mogato woo Saulo a o gatilego. Ka mo go fapanego, o ile a ahlolela Saulo a re: “Boxoši bya xaxo bo ka se kê bya tía . . . ka xobane wêna xa wa ka wa hlôkômêla se Morêna a Xo laetšexo sôna.” (1 Samuele 13:13, 14) Mo le gona, go ipota go ile gwa lebiša go se hlompšheng.

Itiše Malebana le go Fela Pelo

18, 19. (a) Hlalosa kamoo go fela pelo go ka bakelago mohlanka wa mehleng yeno wa Modimo gore a itshware ka tsela ya go ipota. (b) Ke eng seo re swanetšego go se gopola mabapi le tsela yeo phuthego ya Bokriste e sepedišwago ka yona?

18 Pego ya tiro ya Saulo ya go ipota e ngwadilwe Lentšung la Modimo gore e re hole. (1 Ba-Korinthe 10:11) Go bonolo kudu gore re thome go selekišwa ke go se phethagale ga banababo rena. Ka go swana le Saulo, re ka thoma go fela pelo, re nagana gore ge e ba ditaba di tla sepedišwa ka nepo, re swanetše go itšeela tšona ka diatleng tša rena. Ka mohlala, a re re ngwanabo rena o na le bokgoni bjo itšego bja go rulaganya dilo. O swara nako, o sepedišana le ditshepedišo tša phuthego gomme o filwe tabeng ya go bolela le go ruta. Ka nako e swanago, o lemoga gore ba bangwe ga ba fihlelele maemo a bokgoni bja gagwe, e bile ga ba kgaufsi le go ba le bokgoni go ya kamoo a bego a tla rata gore ba dire ka gona. Na se se mo lokafatša gore a bontšhe go fela pelo? Na o swanetše go swaya bana babo diphošo, mohlomongwe a bontšha gore ge nkabe e se ka maiteko ao a a dirago go be go ka se be le seo se dirwago gomme le phuthego e be e tla phuhlama? Go dira bjalo e be e tla ba go ipota!

19 Ge e le gabotse, ke eng seo se bolokago phuthego ya Bakriste e kopane? Na ke go ba le bokgoni bja go sepedišwa ga dilo? bokgoni? go tsenelela ga tsebo? Ke therešo gore dilo tše di a hola bakeng sa gore phuthego e sepedišwe ka thelelo. (1 Ba-Korinthe 14:40; Ba-Filipi 3:16; 2 Petro 3:18) Lega go le bjalo, Jesu o boletše gore balatedi ba gagwe ba be ba tla hlaolwa kudu ka lerato la bona. (Johane 13:35) Ke ka baka leo bagolo bao ba kgomegago, le ge ba e-na le thulaganyo, ba lemogago gore phuthego ga se kgwebo yeo e nyakago tshepedišo ya dilo e sa feto-fetogego; go e na le moo, e bopša ke mohlape wo o nyakago tlhokomelo e lerato. (Jesaya 32:1, 2; 40:11) Go hlokomologa melao yeo ya motheo ka boipoti gantši go feleletša ka kgohlano. Ka mo go fapanego, thulaganyo ya go boifa Modimo e tšweletša khutšo.​—1 Ba-Korinthe 14:33; Ba-Galatia 6:16.

20. Ke eng seo se tlago go ahla-ahlwa sehlogong se se latelago?

20 Dipego tša Beibele tša Kora, Abesalomo le Saulo di bontšha gabotse gore go ipota go lebiša go se hlompšheng, bjalo ka ge go boletšwe go Diema 11:2. (PK) Lega go le bjalo, temana yona yeo ya Beibele e oketša ka gore: “Bohlale bo go ba ba ipoetšago.” Boipoetšo ke eng? Ke mehlala efe e tšwago ka Beibeleng yeo e ka thušago go nea tshedimošo ka seka se, gomme re ka bontšha bjang boipoetšo lehono? Dipotšišo tše di tla ahla-ahlwa sehlogong se se latelago.

[Mengwalo ya ka tlase]

^ ser. 4 Ka ge Rubeni e be e le leitšibulo la Jakobo, bao e lego ba leloko la gagwe bao ba ilego ba arošwa ke Kora gore ba rabele ba ka ba ba be ba hloile taba ya gore Moše​—wa leloko la Lefi​—o be a na le matla a taolo godimo ga bona.

^ ser. 11 Kileaba, morwa wa bobedi wa Dafida, ga go bolelwe ka yena ka morago ga go belegwa ga gagwe. Go ka direga gore o ile a hwa pejana ga borabele bja Abesalomo.

^ ser. 12 Mehleng ya Beibele go bolokwa ga setopo sa motho yo a hwilego e be e le tiro ya bohlokwa bjo bogolo kudu. Ka gona, go tingwa poloko e be e le selo sa masetlapelo gomme gantši e be e le pontšho ya go se amogelwe ke Modimo.​—Jeremia 25:32, 33.

^ ser. 17 Ka mohlala, Pinease o ile a gata mogato wa kapejana go fediša kotlo yeo e ilego ya bolaya ba-Isiraele ba masome a dikete, gomme Dafida o ile a kgothaletša banna ba gagwe bao ba swerwego ke tlala gore ba je le yena senkgwa-ponwa “Ngwakong wa Modimo.” Ditsela tše ka bobedi Modimo ga se a ka a di ahlola e le tša boipoti.​—Mateo 12:2-4; Numeri 25:7-9; 1 Samuele 21:1-6.

Na o a Gopola?

• Boipoti ke eng?

• Go ba le lehufa go ile gwa bakela Kora gore a itshware ka go ipota ka tsela efe?

• Ke eng seo re ithutago sona pegong ya Abesalomo yo a ratago maemo?

• Re ka phema bjang moya wa go fela pelo woo o ilego wa bontšhwa ke Saulo?

[Dipotšišo tša Thuto]

[Seswantšho go letlakala 10]

Saulo o ile a thoma go fela pelo gomme a dira dilo ka tsela ya go ipota