Re ka Ithuta go Batho ba Babedi ba Pele

MODIMO o ile a lekola polanete ya Lefase. O be a e lokišetša bakeng sa go dulwa ke batho. O ile a bona gore dilo ka moka tšeo a bego a di dira e be e le tše botse. Ge e le gabotse, ge modiro wo o be o phethilwe, o ile a bolela gore ke mo go “botse kudu.” (Genesi 1:12, 18, 21, 25, 31) Lega go le bjalo, pele ga ge a ka fihlelela phetho yeo e phethagetšego, Modimo o ile a bolela ka selo seo se bego ‘se se botse.’ Ee, Modimo ga se a dira selo le ge e le sefe seo se sa phethagalago. E be e le feela gore tlholo ya gagwe e be e se ya hlwa e felela. Jehofa o itše: “Xa xo botse xe motho a le nnoši; ke tlo mo dirêla modiriši e a mo lebanexo.”​—Genesi 2:18.

E be e le morero wa Jehofa gore lekoko la batho le thabele bophelo bja ka mo go sa felego bophelong bjo bobotse, bja lethabo le bja boati paradeiseng ya lefaseng. Tatago batho ka moka e be e le Adama. Mosadi wa gagwe, Efa o ile a ba “mma xó bohle ba ba phelaxo.” (Genesi 3:20) Gaešita le ge lefase  gona bjale le nyeuma ka dimilione tše dikete tša bana ba bona, batho ba kgole kudu le go phethagala.

Kanegelo ya Adama le Efa ke yeo e tsebjago kudu. Eupša se se ka ba le mohola o šomago go rena bjang? Re ka ithuta eng diphihlelong tša batho ba babedi ba pele?

“A ba Bopa Monna le Mosadi”

Ge Adama a be a rea diphoofolo maina o ile a bona gore di na le balekane gomme yena ga a na molekane. Ka gona ge a bona sebopiwa se sebotse seo Jehofa a se dirilego ka legopo la gagwe, o ile a thaba. A lemoga gore e be e le karolo ya gagwe ka mo go kgethegilego, Adama o ile a goeletša ka gore: “Byalo xomme šó, e lexo lešapô la mašapô a-ka, le nama ya nama ya-ka. Yêna-yô ba tlo re ké mosadi, xobane ké yêna e a nthšitšwexo monneng.”​—Genesi 2:18-23.

Monna o be a nyaka “mothuši.” Ga bjale o na le yo a bego a mo swanetše. Efa o be a swanelega ka mo go phethagetšego go ba motlatši wa Adama​—bakeng sa go hlokomela legae la bona la tšhemo le diphoofolo, go beng le bana le go nea sematlafatši sa monagano gotee le thekgo tša mogwera wa kgonthe.​—Genesi 1:26-30.

Jehofa o ile a nea selo se sengwe le se sengwe seo batho ba ba babedi ka mo go kwagalago ba bego ba tla se kganyoga. Ka go tliša Efa go monna wa gagwe gomme ka go rialo a tiiša lenyalo la bona ka molao, Modimo o ile a thea thulaganyo ya lenyalo le ya lapa yeo lekoko la batho le bego le tla rulaganywa ka yona. Pego ya Genesi e re: “Monna ó tlo tloxêla tata’xwê le mma’xwê, a xomarêla mosadi wa xaxwe; xomme ba tlo ba nama e tee.” Gomme ge Jehofa a be a šegofatša banyalani ba pele le go ba botša gore ba ate, go molaleng gore o be a ikemišeditše gore ngwana yo mongwe le yo mongwe a belegwe ka lapeng leo le nago le tlhokomelo, leo le nago le tate le mma bao ba tlago go mo hlokomela.​—Genesi 1:28; 2:24.

“Ka Seswantšho sa Modimo”

Adama e be e le morwa yo a phethagetšego wa Modimo, yo a dirilwego ka ‘seswantšho sa Gagwe le go swana le yena.’ Eupša bjalo ka ge ‘Modimo e le Moya,’ go swana e ka se be mo go bonagalago. (Genesi 1:26; Johane 4:24) Go swana go ithekgile ka dika tšeo di dirago gore motho a fapane kgole le diphoofolo. Ee, go tloga mathomong motho o be a tsentšhitšwe dika tša lerato, bohlale, matla le toka. O ile a newa tokologo ya boikgethelo le bokgoni bja moya. Sekwi sa tlhago sa boitshwaro, goba letswalo, di ile tša mo kgontšha go hlaola seo se lokilego go se se fošagetšego. Motho o na le bokgoni bja bohlale, bjo bo mo dirago gore a kgone go naganišiša ka lebaka la go ba gona ga batho, go kgoboketša tsebo ya Mmopi wa gagwe le go ba le tswalano ya kgaufsi le Yena. Ka gona a hlamilwe, Adama o be a e-na le sohle seo a bego a se nyaka go phetha karolo ya gagwe bjalo ka molaodi wa modiro wa diatla tša Modimo wa mo lefaseng.

Efa o Tshela Molao

Ka ntle le pelaelo, Adama kapejana o ile a tsebiša Efa ka thibelo e nngwe yeo Jehofa a bego a e neile: Ba be ba ka ja dienywa tša dihlare ka moka legaeng la bona la serapeng ka ntle le se tee​—sehlare sa go tseba botse le bobe. Ba be ba sa swanela go ja dienywa tša sona. Ge ba be ba ka di ja, ka letšatši leo ba be ba tla hwa.​—Genesi 2:16, 17.

Go se go ye kae, go ile gwa tsošwa kgang mabapi le seenywa seo se ileditšwego. Efa o ile a boledišwa ke noga, e dirišwa e le mmoleledi ke moya o sa bonagalego. E le yeo e bonagalago e sa tsebe selo, noga e ile ya botšiša gore: “Afá Modimo ó boletše a re: Dihlare tšohle tša thšemo yé Le se kê la di ja?” Efa o ile a araba ka gore go be go dumeletšwe go ja dienywa tša sehlare se sengwe le se sengwe ka ntle le se tee. Eupša noga e ile ya ganetša Modimo, ya botša mosadi gore: “Le ka se kê la hwa lehu. Xe e le Modimo, yêna ó tseba xore mohla Lè se jaxo mahlô a lena a tlo buduloxa la ba byalo ka Modimo, la tseba botse le bobe.” Mosadi o ile a thoma go bona sehlare seo se ileditšwego ka kgopolo e fapanego. “Sehlare seo è le se se bose xe se ka lewa . . . sè kxanyoxêxa.” A forilwe e le ka kgonthe, Efa o ile a roba molao wa Modimo.​—Genesi 3:1-6; 1 Timotheo 2:14.

Na sebe sa Efa se be se sa phemege? Ga go bjalo le gatee! Ipee boemong bja gagwe. Seo noga e se boletšego se ile sa kgopamiša ka mo go feletšego seo Modimo le Adama ba se boletšego. O be o tla ikwa bjang ge e ba motho yo o sa mo tsebego a bea molato motho yo o mo ratago le go mo holofela ka go se botege? Efa o be a swanetše go itshwara ka mo go fapanego, a bontšha go  selekega le kgalefo, gaešita le go se theetše. Go feta moo, noga e be e le mang go ka belaela go loka ga Modimo le mantšu a monna wa gagwe? Ka go hlompha molao wa motheo wa bohlogo, Efa o be a swanetše go ba a ile a nyaka keletšo pele ga ge a ka dira phetho le ge e le efe. Ka gona re swanetše go dira ka mo go swanago ge e ba re newa tsebišo e fapanego le ditaelo tšeo di neilwego ke Modimo. Lega go le bjalo, Efa o ile a holofela mantšu a Moleki, a nyaka go ba moahlodi wa gagwe ka noši wa seo se lokilego le seo e lego se sebe. Ge a be a dutše a naganišiša ka kgopolo ye kudu, e ile ya ba yeo e ipiletšago kudu go yena. O dirile phošo e kaakang ka go naganišiša ka kganyogo e fošagetšego, go e na le go e ntšha ka kgopolong ya gagwe goba go ahla-ahla ditaba le hlogo ya lapa la gagwe!​—1 Ba-Korinthe 11:3; Jakobo 1:14, 15.

Adama o Theetša Lentšu la Mosadi wa Gagwe

Efa kapejana o ile a tutueletša Adama go mo tlatša sebeng. Re ka hlalosa bjang go hloka matla ga gagwe ka go fo amogela? (Genesi 3:6, 17) Adama o ile a lebeletšana le ntwa ya potego e sa kwanantšhego. Na o tla theetša Mmopi wa gagwe yo a mo neilego selo se sengwe le se sengwe, go akaretša le molekane wa gagwe yo a rategago, Efa? Na Adama o be a tla nyaka tlhahlo ya Modimo go seo a bego a tla se dira ga bjale? Goba na monna o be a tla phetha ka go tlatša mosadi wa gagwe sebeng sa gagwe? Adama o be a tseba gabotse gore seo a bego a holofetše go se hwetša ka go ja seenywa seo se ileditšwego e be e le seo e sego sa kgonthe. Moapostola Paulo o be a buduletšwe go ngwala gore: “E a forilwexo xa se Adama, ké mosadi e a setšexo molaô à dumetše xo forwa.” (1 Timotheo 2:14) Ka gona Adama o ile a kgetha go nyatša Jehofa ka boomo. Poifo ya gagwe ya go aroganywa le mosadi wa gagwe e be e le e kgolo kudu go feta tumelo ya gagwe bokgoning bja Modimo bja go lokiša boemo.

Mogato wa Adama e be e le go ipolaya. Gape o balelwa le polaong ya bana ka moka bao Jehofa ka kgaugelo a mo dumeletšego go ba tatago bona, ka ge ka moka ga bona ba tswaletšwe ka tlase  ga kahlolo ya sebe ya lehu. (Ba-Roma 5:12) A tefo e kgolo gakaakang bakeng sa go se kwe ga boithati!

Mafelelo a Sebe

Mafelelo a kapejana a sebe e be e le dihlong. Go e na le go kitimela go bolela le Jehofa ka lethabo, batho ba babedi ba ile ba ikuta. (Genesi 3:8) Tswalano ya bona le Modimo e ile ya senywa. Ge ba be ba botšišwa ka seo ba se dirilego, ga se ba bontšha go nyama, gaešita le ge bobedi bja bona ba be ba lemoga gore ba robile molao wa Modimo. Ka go ja seenywa seo se ileditšwego, ba ile ba gana go loka ga Modimo.

E le mafelelo a se, Modimo o ile a bontšha gore go tla ba le bohloko bjo bo oketšegilego bjo bo tla sepedišanago le go belegwa ga bana. Efa o be a tla hlologela monna wa gagwe, gomme yena o be a tla mmuša. Maiteko a gagwe a go hwetša tokologo a ile a feleletša ka selo seo se fapanego e le ka kgonthe. Adama bjale o be a tla ja dienywa tša lefase ka bohloko. Go e na le go kgotsofatša tlala ya gagwe ka ntle le go šoma kua Edene, o be a tla swanelwa ke go tlaišega gore a hwetše dinyakwa tša bophelo go fihlela a boela leroleng leo a dirilwego ka lona.​—Genesi 3:16-19.

Mafelelong, Adama le Efa ba ile ba rakwa tšhemong ya Edene. Jehofa o itše: “Šidi-xê! Motho ó bile byalo ka e mongwê wa rena, a tseba botse le bobe. Byale a se kê a iša seatla a buša a fula sehlare sa bophelô, a ja, a phela ka xo sa felexo . . . ” Seithuti Gordon Wenham se bolela gore “lefoko le ga se la felela,” gomme re swanetše go nea kgopolo e feletšego ya Modimo​—mohlomongwe, “anke ke mo rake mo tšhemong.” Ka kakaretšo, mongwadi wa Beibele o bega kgopolo ya Modimo e feletšego. Wenham o tšwela pele ka gore eupša mo, “go tlogelwa sephetho go bontšha lebelo la tiro ya Modimo. Ga se a ka a fetša go bolela pele ga ge ba rakwa tšhemong.” (Genesi 3:22, 23) Ka seo, poledišano ka moka magareng ga Jehofa le batho ba babedi ba pele go bonagala e ile ya kgaoga.

Adama le Efa ga se ba hwa e le ka kgonthe letšatšing leo la diiri tše 24. Lega go le bjalo, ba ile ba hwa ka tsela ya moya. Ba rakilwe sa ruri Mothopong wa bophelo, ba ile ba thoma go fokola go iša lehung. Nagana kamoo go bilego bohloko ka gona go bona go lebeletšana le lehu la mathomo ge morwa wa bona wa bobedi, Abele, a be a bolawa ke Kaine, morwa wa bona wa mathomo!​—Genesi 4:1-16.

Ka morago ga moo, go tsebja mo gonyenyane ka batho ba babedi ba pele. Morwa wa bona wa boraro, Sethe, o belegwe ge Adama a be a e-na le nywaga e 130. Adama o ile a hwa nywaga e 800 ka morago, a e-na le nywaga e 930, ka morago ga go ba tatago “barwa le barwedi.”​—Genesi 4:25; 5:3-5.

Thuto go Rena

Ka ntle le go utolla sebaki sa boemo bja go senyega ga lekoko la batho lehono, pego ya banyalani ba babedi ba pele e re ruta thuto e bohlokwa. Go ikaketša le ge e le gofe ga go ipuša ka ntle le Jehofa Modimo ke bošilo bjo bo sa swanelago. Bao ba lego bohlale e le ka kgonthe ba bontšha tumelo go Jehofa le Lentšung la gagwe, e sego tsebong ya bona ya go ikgotsofatša. Jehofa o kgethologanya botse le bobe, gomme go dira seo e lego se se lokilego go bolela go mo theetša. Go dira se se fošagetšego go bolela go roba melao ya gagwe le go se ele hloko melao ya gagwe ya motheo.

Modimo o neile gomme o sa dutše a nea sohle seo batho ba ka se kganyogago ka mo go kgonegago​—bophelo bjo bo sa felego, tokologo, kgotsofalo, lethabo, bophelo bjo bobotse, khutšo, lehumo le go lemoga dilo tše difsa. Lega go le bjalo, go thabela ga rena dilo tše ka moka, go nyaka go lemoga ga go ithekga ga rena ka mo go feletšego ka Tatago rena wa legodimong, Jehofa.​—Mmoledi 3:10-13; Jesaya 55:6-13.

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 26]

Adama le Efa​—Na ke Nonwane Feela?

Tumelo ya go dumela paradeiseng ya mathomo yeo e lahlegilego ka baka la sebe e ile ya phatlalala gare ga ba-Babele, ba-Asiria, ba-Egipita le ba bangwe. Seo se tlwaelegilego dipegong tše dintši e be e le sehlare sa bophelo e lego seenywa seo se bego se tla nea bophelo go bao ba se jago. Ka gona batho ba gopola gore selo se itšego se boifišago se ile sa direga Edene.

Lehono, ba bantši ba bolela pego ya Beibele ya Adama le Efa e le nonwane feela. Lega go le bjalo, bo-rathutamahlale ba bantši ba bolela gore moloko wa batho ke lapa le tee leo le nago le setlogo se swanago. Bo-rathutatumelo ba bantši ba hwetša e le mo go sa kgonegego go gana gore mafelelo a sebe sa mathomo seo se dirilwego ke rakgolokhukhu wa rena ka moka a ile a fetišetšwa bathong. Tumelo ya gore motho o tšwa methopong e fetago o tee e tla ba thibela go bolela gore sebe sa mathomo se dirilwe ke bo-rakgolokhukhu ba mmalwa. Go feta moo, se se tla ba gapeletša go gana gore Kriste, “Adama wa mafelelo,” o lopolotše batho. Eupša Jesu le barutiwa ba gagwe ga se ba lebeletšana le tlabego e bjalo. Ba ile ba lemoga gore pego ya Genesi ke ya therešo.​—1 Ba-Korinthe 15:22, 45; Genesi 1:27; 2:24; Mateo 19:4, 5; Ba-Roma 5:12-19.